MUHAMMED
BAYRAK

Hoşgeldin, Ziyaretçi |
Sitemizden yararlanabilmek için kayıt olmalısınız. |
Forum İstatistikleri |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
DOWNLOADEN
AYET
FELSEFEMiZ
Raşit Tunca Sözü
GÜZEL SÖZ
Johann Sebastian Bach Kimdir?
Johann Sebastian Bach (21 Mart 1685 - 28 Temmuz 1750) dünyaca ünlü Alman barok müzik bestecisi ve orgcudur.
Hayatı
Bach ailesi
Hemen hemen bütün bireyleri müzisyen olarak yetişmiş ve yüzyıllarca sürmüş uzun bir sülâlenin en yüksek doruğunu oluşturan Johann Sebastian Bach’ı yalnızca soyadı ile “Bach” olarak anabiliriz. Çünkü bu kocaman ailenin öteki üyeleriyle karşılaştırılamayacak kadar büyük bir sanatçı olmuştur. Bach ve ailesi 16. ve 17. yüzyıllar boyunca hep müzisyenler yetiştirmişlerdir. Sanki dedelerden torunlara dek bütün aile bireyleri birbirine müzik ile bağlanmıştı diyebiliriz.
Bach ailesinin bilinen en eski bireyi Veit Bach 1555’de doğup 1619’da ölmüştür. Fırıncı ve değirmenci idi. Gotha yakınlarındaki Wechmar köyündendir. Bir aralık Macaristan’a gitmiş fakat oradaki Katolikler arasında kendi Protestanlığından dolayı tedirgin olarak yine köyü Wechmar’a dönmüştür. “Cytringen” denen küçük bir lavta çalardı.
Veit Bach’ın oğlu Hans Bach, aşağı – yukarı 1580’de doğup 1626’da vebaya tutularak ölmüştür. Halıcı ustasıydı. Aynı zamanda köy çalgıcılığı yapardı. Şen, neşeli bir adamdı. Bunun oğullarından biri, Christoph Bach (1613-1661) Erfurt ile Arnstadt’da müzisyendi. Hans’ın ikiz oğullarından Johann Ambrosius (1645-1695) Erfurt ile Eisenach’da kemancıydı. Johan Sebastian Bach ise Johan Ambrosius’un oğludur. Bach ailesi o kadar çok müzisyen yetiştirmiştir ki “Bach” demek sanki müzisyen demek olmuştu. Bach ailesi aralarında sık sık toplanır ve müzik toplantıları yaparlardı. Bu toplantılara Bach ailesinden 120 kadar birey geldiği olurdu
Eisenach (1685-1695), Ohrdruf (1695-1700) ve Lüneburg (1700-1702) yılları
Johann Sebastian Bach, 21 Mart 1685’de doğdu, dokuz yaşındayken annesini, on yaşındayken de babasını kaybetti. Bunun üzerine abisi olan Orgcu Johann Christoph Bach, öksüz kalan kardeşini büyütme görevini üstlendi. Johann S.Bach, Lüneburg’daki Mattehaus Kilisesi'ne soprano olarak girdiğinde henüz 15 yaşındaydı. O sırada besteci Georg Böhm Lüneburg’da Johannes Kilisesi'nin orgculuğunu yapıyordu. J.S.Bach bu ustadan çok yararlandı. Bach’ın org için yazdığı ilk eserlerde Böhm’ün etkileri görülür.
J. S. Bach bilgisini arttırmaya o kadar hevesliydi ki Lüneburg’da bulduğu olanaklarla yetinemeyerek büyük bestecilerin eserlerini dinlemek için Hamburg’a kadar yürüyerek yolculuk yapmayı göze aldı ve orada Brunckhorst’un yönettiği saray müzisyenlerini dinleyerek sanat gereksinimini karşılamaya çalıştı.
Weimar (1703), Arnstadt (1703-1707), Mühlhausen (1707-1708 )
Bach’ın üstlendiği ilk ciddi görev Saksonya-Weimar dükünün orkestrasında kemancılık görevidir. Bu orkestradaki müzisyenler Macar kıyafetleri giyerlerdi. Elbet Bach da öyle yaptı. Bu görevinden aynı yıl çıktı ve Arnstadt’da orgcu oldu. Bu görevde orgu kendi kişisel biçimine göre çalışı kilise yönetiminin hoşuna gitmiyordu ve “Cemaati şaşkına döndürüyorsunuz” şeklinde eleştiriler alıyordu. 1705/1706’da, tanınmış orgcu Buxtehude’yi dinlemek ve her türlü müzik etkinliklerinden haberdar olmak için Lübeck’e gitti. Ancak bu yolculuğunda izin süresini geçirdiği için Arnstadt’daki efendiler onu şiddetle kınadılar. Bununla birlikte belki de dehasını biraz sezmiş olduklarından pek ileri varmayı göze alamadılar.
Oysa Bach 1707’de onları yüzüstü bırakıp Mühlhausen’deki Blasius kilisesinin orgculuğunu yapmak için Arnstadt’ı terk etti ve burada kaldığı sıralarda kendi akrabası olan Maria Barbara ile evlendi.
Weimar (1708–1717)
Bach 1708 yılında Weimar sarayı orgculuğu ile oda müzikçiliği görevine, 1714’de saray orkestrasının birinci kemancılığına atandı. O yıllarda başkemancılar ya da Klavsenciler orkestrayı yönetirdi.
1714’de usta bir orgcu olarak açılıp birçok kente gitti ve bu yolculuk sırasında Prusya’nın Kassel kentinde bir dinleti verirken bir eserinin pedal melodisini olağan üstü çaldığından dinletide bulunan ve bir süre İsveç kralı olan Hessen dükü Friedrich kendinden geçercesine coşarak parmağındaki değerli yüzüğü çıkarıp Bach’a hediye etmiştir.
Bach Weimar’da iken Marchland adında Paris’li bir usta orgcu ve klavsenci Almanya’da bir dizi dinletiler veriyordu. Bu kişi fazlaca övünen ve parlak çalmak haricinde yüzeysel bir çalış biçimi olan biriydi. Dresden’de saraylılar önünde bir klavsen dinletisi vererek o denli büyük başarı kazanmıştı ki yüksek bir ücretle sarayda tutulması istenmişti. Saray görevlilerinden Volumier adında bir Belçikalı Bach’ın üstünlüğüne inandığından Parisli ustayla boy ölçüşmek üzere Bach’ı çağırttı. İki usta arasında yarışma yapılacağı halka duyuruldu. Fakat Bach yarışma yerine geldiğinde rakibi Marchand’ı orada göremedi. Çünkü adamcağız başına gelecekleri önceden değerlendirip kaçmıştı! Bu olaydan sonra Bach’ın onuru ve ünü bir kat arttı. Ama kendisi her türlü gösteriş eğiliminden uzak, alçak gönüllü bir insan olduğundan dolayı bu olaya önem vermedi. Hatta bu olaydan söz ederek kendisini kışkırtmaya çalışanlar olduğunda Bach hemen sözü başka konuya kaydırır, Marchand olayını kapatırdı.
Bach 1717’de Samuel Drese’den açılan Weimar sarayı kapel ustalığına kendisinin getirilmeyişine çok sinirlendi ve öfkesini o kadar şiddetle açığa vurdu ki Weimar dükü onu dört hafta hapsetti.
Keman için solo sonat BWV 1001, Adagio
Köthen (1717-1723)
Bundan sonra Bach yine 1727 yılında Anhalt dükü Leopold’un Köthen’deki sarayında oda müziği şefi oldu. Köthen’de org bulunmadığı gibi koro da yoktu. Yalnız orkestra ile oda müziği grupları vardı. Bundan dolayı Bach yalnız orkestra ve oda müziği eserleri bestelemeye başladı. Zaten yaşamı boyunca aldığı çeşitli görevler hep onun müzik yaratıcılığını etkilemiş ve kendisi hangi görevde bulunuyorsa orada eline geçen olanaklara göre eserler bestelemiştir. İşte Bach’ın en önemli eserleri arasında kabul edilen Brandenburg Konçertoları bu sıralarda yazılmış eserledir.
Bach, Georg Friedrich Händel’i çok beğeniyor ve onunla buluşmayı çok istiyordu. Ama bu iki büyük Alman ustanın bir araya gelmeleri kaderlerinde yokmuş. 1719’da Händel, Londra’daki Haymarket Operası için eserler yazmak üzere Almanya ve İtalya’yı dolaşmaya çıkmıştı. Bach bu dolaşmalar sırasında Händel’in Halle’ye uğradığını haber alınca sadece onu görmek için Halle’ye gitti. Fakat Bach oraya ulaştığında Händel’in kentten ayrıldığını öğrendi ve boş boş dönmek zorunda kaldı.
(Händel 1729’da yeniden Halle’ye gelmişti. Fakat Bach o sıralarda yolculuğa çıkamayacak kadar hasta olduğundan dolayı en büyük oğluyla bir haber gönderdi ve Händel’i Leipzig’ davet etti. Fakat ne yazık ki Händel bu davete uyamadı. Händel’in son yolculuğu Bach’ın ölümüyle sonuçlanan 1750 yılına rastlar.)
1720’de Köthen dükü Bach ile birlikte Karlsbad’da dek bir yolculuk yaptı ve bu yolculuktan geri döndüklerinde Bach karısının ölmüş ve toprağa verilmiş olduğunu öğrendi.
Artık Köthen’de kalmak istemiyordu çünkü o güne dek müziğe büyük önem veren ve Bach’a derin bir saygı besleyen dük 1721’de Anhalt - Bernburg soyundan genç bir prensesle evlenmiş ve Bach’ın söylediğine göre bu prenses kocasını müzikten uzaklaştırmış ve başka konulara yöneltmişti. Bundan dolayı Bach Köthen’de sıkılmaya başladı.
Bununla birlikte karısının ölümünden bir buçuk yıl kadar sonra ve dükün evlenmesinden bir hafta önce değerli bir şarkıcı olan ve henüz 20 yaşında olan [Magdalena Bach|Anna Magdelena Wilcke] ile evlenmişti. Bach’ın Köthen’den ayrılışının yalnızca dükün müziğe olan ilgisizliği değildi. Köthen halkının çoğu Kalvin’ci olduğundan kentteki en iyi okul da Kalvin’ci okulu idi. Bach Luther’ci olduğundan dolayı en büyüğü 12 yaşında olan çocuklarını Calvin’ciler okuluna göndermek istemiyordu.
Leipzig (1723-1750)
Leipzig’deki Thomas Okulu ve kilisesinin kantoru ya da başka bir deyişle koro şefi ve öğretmeni olan Johann Kuhnau 1722’de öldü. Açılan kantorluk için başvuran altı kişi arasında Georg Philipp Telemann kilise yönetim kurulunca ötekilere yeğlenerek oybirliği ile seçildi. Fakat Telemann bu görevi kabul etmedi. O zaman Bach’ın adı ileri sürüldü. Ama kurul ölen Kuhnau’nun öğrencilerinden Cristoph Gaupner’in atanmasını uygun gördü. Gaupner, Darmstadt dükünün sarayında müzik yöneticisiydi. Dük onun ayrılmasına kesinlikle izin vermeyince Thomas kilisesi ile okulun arasında bir yarışma yapıldı. Bu yarışmada Bach başarı gösterdiyse de yönetim kurulu Gaupner’den ümidi kesmediğinden birkaç ay daha beklemeyi yeğledi. Sonunda Gaupner’den kesin ret yanıtı geldi. Bunun üzerine kurul “en iyi müzisyenleri elde etmeye olanak bulamadığından dolayı orta nitelikli müzisyenlerden seçmek zorunda kaldığını” belirterek Bach’ın atanmasını onayladı..
Oysa Bach da Thomas kilisesinin kantorluğuna pek teşne değildi. Dostlarından Georg Erdmann’a yazdığı bir mektupta, daha yüksek bir konumu olan kapel ustalığından kantorluğa geçmenin pek hoş bir şey olmadığını yazıyor. Bu konuda etken olan neden çocuklarının öğrenimi idi.
Bach’ın Thomas kilisesi kantorluğuna atanması sırasında bu kilise yangında yanmış olan eski St. Bonifaz kilisesinin yerine yapılmış yeni bir yapı idi. Elbet orgu da yeniydi. (Şu anda yaklaşık 300 yıllık olan bu org kullanılmamaktadır. Yalnız bazı parçaları anı olarak saklanmaktadır.)
St. Bonifaz okulu 1212 yılında kurulmuştu. Bu okulun yönetimi 1543’de kent yönetim kuruluna geçmiştir. Bach’ın kantorluğa atanması sırasında yönetim kurulu, rektör, rektör yardımcısı kantor ile beş kişiden oluşuyordu. Rektör ile kantorun konutları okul içindeydi. Kantor dört sınıfın öğrencisi ile ilgilenirdi. Bu dört sınıfta 55 öğrenci vardı.
Bach Thomas Okulu’ndaki öğrencilere Perşembe dışında her gün toplu olarak koro dersi verirdi. Perşembe günü ise öğrenciyle birlikte kiliseye giderdi.
Leipzig’deki kiliselerin koridorlarına Thomas Okulu koro sağlardı. Bundan başka Thomas ile Nikolai kiliselerinde orkestra eşlikli dinleti geleneği vardı. Her iki kilisenin birer orgcusu bulunuyordu. Thomas kilisesindeki koro ve orkestrası kantor yönetirdi. Olağan Pazar günleri mutlaka iki kiliseden birinde kantat seslendirilirdi.
Bach kantorluk görevinden başka bir de Thomas Okulu’nun dördüncü ve üçüncü sınıflarına Latince dersi vermekle yükümlüydü. Ayrıca üniversitenin resmi törenlerinde akademik müzik şefi olarak katılmak, okulun belli öğrencilerine olağan koro dersi dışında org, klavsen, keman öğretmek de onun görevleri arasındaydı. Bunca çalışmaya karşın eline geçen para çok azdı.
Zavallı sanatçı 28 Ekim 1730 günü Georg Erdmann’a yazdığı bir mektupta şöyle diyor :
“Şimdiki yıllığım 700 thaler kadardır, arada ek gelir olursa artar. (thaler o dönemin Almanya’sında kullanılan para birimidir.) Bu da gömülen cenazelerin sayısına bağlıdır. Havalar sağlığa uygun gidince ek gelir azalıyor. Sözgelimi geçen yıl cenaze sayısı eksildiğinden dolayı ek gelirden 100 thaler içeri girdim. Thüringen’de 400 thaler alırken daha iyi geçiniyordum. Burada iki katı elime geçiyor olsa da yaşamın pahalılığından dolayı yine de sıkıntı çekiyorum. Size aile durumumu anlatayım : İlk eşim Köthen’de öldüğünden dolayı ikinci kez evlendim. İkinci evliliğimden bir oğlum ile iki kızım sağdır. Büyük oğlum hukuk okuyor. Ötekisi birinci sınıfta, biriyse ikinci sınıfa devam etmektedir. En büyük kızım daha evlenmemiştir. İkinci evliliğimden olan çocuklar henüz çok küçüktürler : oğlanların en büyüğü altı yaşında. Fakat hepsinin müziğe ilgileri var. Ailemle bir çalgı grubu kurabileceğimize eminim. Özellikle şimdiki karımın güzel bir soprano sesi var, büyük kızım da iyi şarkı söyler… vb.” Zavallı Bach’ın yoksulluktan yakınırken sanki az insanın öldüğünü üzülerek anması ne denli hazin!
Son Hastalıkları ve Ölümü (1747-1750)
Leipzig’e döndükten sonra Sebastian Bach’ın gittikçe artan hastalıkları kendisini de yakınlarını da endişelendirmeye başlamıştı. Özüne karşı pek sert davranan Bach ilk sıralarda bu rahatsızlıkları iki kat etkinlikle alt etmeye uğraştı. Fakat bu sefer ilaçlar yetersiz kalıyordu. Hele gözlerinden çok rahatsızdı. Eskiden beri miyop olan gözleri fazla çalışmaktan ve notaları kopyalamaktan yorulmuş, yavaş yavaş görmez olmaya başlamıştı. 1749’da gözlerine yapılan ameliyat başarısızlıkla sonuçlanarak tamamen kör olmasına yol açtı.
Bach’ın körlüğü cesaretini, sabrını ve dinsel inancını hiç sarsmadı. O yine çalışmalarını sürdürüyordu. Gözlerinden dolayı karanlık bir odada kalmaya mahkûm olmasına karşın damadı ve çömezi Altnikol’a son koral’ini söyleyip yazdırıyordu. Bu koral “En büyük sıkıntılara düştüğümüzde” (Wenn wir in höchsten Nöthen sein BWV 641) sözleri ile başlıyordu. Bach ölümünün yaklaştığını hissedince o koralin başına “Tanrım işte katına çıktım” tümcesini yazdırmıştır.
Gerçi ölümünden yaklaşık on gün önce gözleri yeniden görmeye başladıysa da mumun son alevine benzeyen bu iyileşme pek geçici kaldı. Sonunda yüksek ateşle bir inme geldi ve yapılan sağaltım yarar sağlamayarak 28 Temmuz 1750 akşamı saat dokuza çeyrek kala, Sebastian Bach 66 yaşında hayatını kaybetti.
Johann Sebastian Bach’ın Başlıca Eserleri
J.S.Bach Eserlerinin Sınıflandırılması
J.S.Bach'ın eserleri BWV numaralarıyla indekslenmektedir; kısaltma Bach Werke Verzeichnis ( Bach Eserleri Kataloğu) kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Katalog, Wolfgang Schmieder tarafından derlenerek 1950 yılında basılmış; kronolojikten ziyade tematik olarak düzenlenmiştir. Örneğin BWV 525'ten BWV 748'e kadar olan eserleri org için yazılmıştır.
Kantatlar
BWV 1 - 224
Kantatlar dinsel ve dünyasal olmak üzere ikiye ayrılır. Dinsel kantatlar (ya da kilise kantatları) çoğu zaman kilise yılının kutsal günleri ile Pazar günleri için yıllık takımlar olarak tasarlanmış ama tasarlanan beş takım ya gerçekleşmemiş ya da kayboldukları için günümüze kadar ulaşamamıştır. Günümüze kadar ulaşabilenlerin kilise yılına dağılımı şöyledir :
Noel öncesi 1. pazar (Dominica 1 Adventus Christi / 1. Advent) BWV 36, 61, 92
Noel öncesi 3. pazar (Dominica 3 Adventus Christi / 3. Advent) BWV 141
Noel öncesi 4. pazar (Dominica 4 Adventus Christi / 4. Advent) BWV 132
1. Noel günü (Feria 1 nativitatis Christi / 1. Winhnachtsfesttaf) BWV 63, 91, 110, 142, 191, 197a
2. Noel günü (Feria 2 nativitatis Christi / 2. Winhnachtsfesttaf) BWV40, 57, 121
3. Noel günü (Feria 3 nativitatis Christi / 3. Winhnachtsfesttaf) BWV64, 133, 151
Noel ertesi Pazar (Dominica post nativitatis Christi / Sonntag nach Winhnachten) BWV 28, 122, 152
Yeniyıl günü/İsa yalvacın sünneti (Festo circumcisionis Christi/Fest der Beschneidung Christi / Neujahrstag)BWV 14, 41, 143, 171, 190, ek 8
Yeniyıl ertesi pazar (Dominica post festum circumcisionis Christi / Sonntag nach der Beschneidung Christi) BWV 58, 153
Görünme kutsal günü (Festo epiphanias/Epiphanis) BWV 65, 123
Görünme ertesi 1. pazar (Dominica 1 post epiphanias/1.Sonntag nach Epiphanias) BWV 32, 124, 154, 217
Görünme ertesi 2. pazar BWV 3, 13, 155
Görünme ertesi 3. pazar BWV 72, 73, 111, 156
Görünme ertesi 4. pazar BWV 14, 81
70. Gün (Septaugesimae) BWV 84, 92, 144
60. Gün (Sexagesimae) BWV 18, 126, 181
Paskalya öncesi 7. pazar (Estomihi) BWV 22, 23, 127, 159
Paskalya öncesi 4. pazar (Oculi) BWV 80a
Hurma pazarı (dominica palmarum aut festo Mariae annunciations/Palm – Sonntag/Fest Mariae Verkündigung) BWV 182
1. Paskalya günü (feria paschatos/Osterfest) BWV 4, 15, 31, 160, 249
2. Paskalya günü (2. feria paschatos/2. Osterfesttag) BWV 6, 66
3. Paskalya günü (3. feria paschatos/3. Osterfesttag) BWV 134, 145, 158
Akpazar/Küçük paskalya (Quasimodogeniti/Weisser Sontag) BWV 42, 67
Paskalya ertesi 2. Pazar (Misericordia Domini) BWV 85, 104, 112
Paskalya ertesi 3. Pazar (Jubilate) BWV 12, 103, 146
Paskalya ertesi 4. Pazar (Cantate) BWV 108, 166
Paskalya ertesi 5. Pazar (Rogate) BWV 86, 87
İsa’nın göğe çıkışı günü (festo ascensionis Christi/Himmelfahrt Christi) BWV 11, 37, 43, 128
Paskalya ertesi 6. Pazar (Exaudi) BWV 44, 183
Pentakot 1. Günü (festo pentecostes/Pfingstfest/1. Pfingsfesttag) BWV 34, 59, 74, 172, 218
Pentakot 1. Günü (feria pentecostes/Pfingstfest/2. Pfingsfesttag) BWV 68, 173, 174
Pentakot 3. Günü BWV 175, 184
Üçlübirlik günü ertesi 2. Pazar BWV 2, 76
Üçlübirlik günü ertesi 3. Pazar BWV 21, 135
Üçlübirlik günü ertesi 4. Pazar BWV24, 177, 185
Üçlübirlik günü ertesi 5. Pazar BWV 88, 93
Üçlübirlik günü ertesi 6. Pazar BWV 9, 170
Üçlübirlik günü ertesi 7. Pazar BWV 107, 186, 187, ek1
Üçlübirlik günü ertesi 8. Pazar BWV 45, 136, 178
Üçlübirlik günü ertesi 9. Pazar BWV 94, 105, 168
Üçlübirlik günü ertesi 10. Pazar BWV 46, 101, 102
Üçlübirlik günü ertesi 11. Pazar BWV 113, 179, 199
Üçlübirlik günü ertesi 12. Pazar BWV 35, 69, 137
Üçlübirlik günü ertesi 13. Pazar BWV 33, 77, 164
Üçlübirlik günü ertesi 14. Pazar BWV 17, 25, 78
Üçlübirlik günü ertesi 15. Pazar BWV 51, 99, 100, 128
Üçlübirlik günü ertesi 16. Pazar BWV 8, 27, 95, 106, 161
Üçlübirlik günü ertesi 17. Pazar BWV 47, 114, 148
Üçlübirlik günü ertesi 18. Pazar BWV 96, 169
Üçlübirlik günü ertesi 19. Pazar BWV 5, 48, 56, ek2
Üçlübirlik günü ertesi 20. Pazar BWV 49, 162, 180
Üçlübirlik günü ertesi 21. Pazar BWV 38, 98, 100, 109, 188
Üçlübirlik günü ertesi 22. Pazar BWV 55, 89, 115
Üçlübirlik günü ertesi 23. Pazar BWV 52, 139, 163
Üçlübirlik günü ertesi 24. Pazar BWV 26, 60
Üçlübirlik günü ertesi 25. Pazar BWV 90, 116
Üçlübirlik günü ertesi 26. Pazar BWV 70
Üçlübirlik günü ertesi 27. Pazar BWV 140
Meryem’in arınması (festo purificationis Mariae/Fest Mariä Reinigung) BWV 82, 83, 125, 157, 158, 161
Meryem’e haber günü (festo annunciationis Mariae/Fest Mariä Verkündigung) BWV 1, 182
Meryem ziyareti (feto visitationis Mariae/Fest Mariä Heimsuchung) BWV 10, 147
Johannes günü (festo St. Joannis Baptistae/Fest Johannis des Täufers/Johannisfest) BWV 7, 30, 167, 220
Mihael günü (festo Michaelis/Michaelisfest) BWV 19, 50, 130, 149, 219
Reform bayramı (31 Ekim, festo reformationis/Reformationsfest) BWV 79, 80
Hangi güne özgü olduğu belirtilmemiş dinsel kantatlar : BWV 21, 51, 54, 97, 117, 131, 150, 189, 192, 200, 221,22, 223, 224
Seçim kantatları : BWV 71, 119, 69, ek4, 120, 69a, ek3, 29, 137, 193
Evlilik kantatları : BWV 34a, 120a, 195, 196, 197
Org kutsaması : BWV 194
Cenaze müzikleri : BWV 53, 106, 118, 157, 198, ek16, 17
Dünyasal kantatlar : BWV 30a, 46a, b, c, 134a, 173a, 193a, 201, 205, 205a, 206, 207, 207a, 208, 208a, 209, 210, 210a, 211, 216, 216a, 249a, b, ek5-15, 18 – 19.
Motetler
BWV 225 Singet dem Herrn ein neues Lied (Efendimize yeni bir şarkı söyleyin)
BWV 226 Der Geist hilft unsrer Schwachheit (Ruh, güçsüzlüğümüzde destek olur)
BWV 227 Jesu meine freude (İsa, sevincim)
BWV 228 Fürchte dich nicht, ich bin bei dir (Korkma, yanındayım)
BWV 229 Komm, Jesu, komm! (Gel İsa, gel!)
BWV 230 Lobet den Herrn, alle Heiden (Efendimizi övün, tüm dinsizler)
BWV 231 Sei Lob und Preis mit Ehren (Saygıyla övgü sana)
Missalar
BWV 232 si minör missa, Leipzig 1733
BWV 233 Fa Majör missa, Leipzig 1737?
BWV 234 La majör missa, Leipzig 1737/38?
BWV 235 si minör missa, Leipzig 1737?
BWV 236 Sol Majör missa, Leipzig 1737/38?
BWV 237-242 Missa bölümleri (Do Majör, Re Majör, re minör, Sol Majör, 5 Re Majör Sanctus, 1 sol minör Christe elesion)
BWV 243 Re Majör Magnificat (ilk versiyonu Mi-bemol Majör)
Oratoryolar ve passionlar
BWV 244 St. Matthew Passion (Matthäuspassion) Matta azabı
BWV 245 St. John Passion (Johannespassion) Yahya azabı
BWV 246 St. Luke Passion (Lukaspassion) Luka azabı
BWV 247 St. Mark Passion (Markuspassion) Mark azabı BWV 248 Cristmas Oratorium (Weihnachts-Oratorium) Noel Oratoryosu
BWV 249 Easter Oratorium (Oster-Oratorium) Paskalya Oratoryosu
Dört sesli koraller
BWV 439-507 Dinsel şarkı ve aryalar (Schemelli’nin şarkı albümünden şifreli ve şifresiz bas ile)
BWV 508-518 Şarkılar ve aryalar (Anna Magdalena Bach’ın 2. albümünden, 1725)
BWV 519-523 Beş dinsel şarkı
BWV 524 Qoudlibet (eksiktir)
Org eserleri
BWV 525-530 Trio sonatlar
Forkel’in bildirdiğine göre Sebastian Bach “iki klavye ve bir pedal için 6 sonat”ı en büyük oğlu William Friedmann (d.1710) için yazmıştır. Başlığını yanlış yorumlayanlar bu eserleri Bach’ın evinde kullandığı bilinen pedalli klavsen için yazdığını ileri sürmüşlerse de org eserleri olduğu kesindir. BWV 528 eser sayılı sonatın ilk bölümü 1723’te yazılmış bir kantatın giriş bölümünden uyarlanmış olduğuna göre hepsi sonatların hepsi, Bach’In Leipzig’deki ilk yıllarında yazılmış ve üstün yetenekli oğlu tarafından çok geçmeden eğitim materyalleri olarak kullanılmış olabilir. İtalyan stilinde konçerto formunun hızlı-yavaş-hızlı akışlı üç bölümlü (sadece BWV 528’de ilk kısa ve yavaş bir giriş vardır) yapısını gösteren sonatların hızlı bölümleri genellikle A-B-A formundadır. A kısımları biçimsel benzerlik gösterirken, B kısımları daha hareketli ve geliştirimsel niteliklidir. Bach’ın konçertolarında görülen birlikte girişli ve rondo formuna yakın biçimsel kuruluş bu hızlı bölümlerde de gözlemlenebilir. Bölümler ana tonalitelerde etkileyici bir ana düşünce ile başlayıp biter. Gerekli geçişleri gerçekleştiren zıt nitelikli yan kesimlerin arasına ana konunun yakın tonlara aktarılmış biçimleri serpiştirilir. Ağır akışlı orta bölümler daha yalın bir yapı gösterir. Her iki üst parti ezgisel çizgiyi örerken bas partisi destekleme işlevini görür. A-B-A biçimi bu bölümlerde de sık görülür.
Bu altı sonatta Bach, iki ezgi çalgısı ile sürekli bas için trio sonat alanındaki deneylerini sürdürür. Trio sonatların en az üç çalıcı (eğer sürekli bas bir bas çalgısı ile pekiştirilecekse dört çalıcı) tarafından seslendirilmeleri gerekirken, Bach Köthen’de yazdığı sanılan Keman, Klavsen sonatlarında, solo çalgılarından birinin partisini klavsenin sağ eline, sürekli bası ise sol eline yazmıştır. Bu sayede üç çalıcı gerekirken sadece iki çalıcının seslendirebilmesine olanak sağlamış, org sonatlarında ise iki ezgi partisini olgun elle çalınan klavye partilerine, bası da ayakla çalınan pedal partisine yazarak tek bir kişinin seslendirebileceği trio sonatlar yazmıştır. Bach’ın diğer org eserlerinden alıştığımız dolgun tınlayış yerine bu sonatlarda baştan sona hemen hemen yalnızca üç partili yazı buluruz.
Trio Sonat no.1 BWV 525 Mi-bemol Majör
I. Tempo belirtilmemiş (Allegro) - II. Adagio - III. Allegro.
Trio Sonat no.2 BWV 526 do minör
I. Vivace - II. Largo - III. Allegro.
Trio Sonat no.3 BWV 527 re minör
I. Andante - II. Adagio e dolce - III. Vivace.
Trio Sonat no.4 BWV 528 mi minör
I. Adagio-Vivace - II. Andante - III. Un poco allegro
Trio Sonat no.5 BWV 529 Do Majör
I. Allegro - II. Largo - III. Allegro
Trio Sonat no.6 BWV 530 Sol Majör
I. Vivace - I. Lento - III. Allegro
BWV 531-582 Prelüd ve Fügler
Bach’ın org için yazdığı prelüd ve füglerden 30 tanesi birer çift oluşturur (Prelüd ön çalınış anlamında ve ardından genellikle bir füg takip eder) diğerleri tek prelüd ya da füg bölümü olanlardır. Prelüdlerin birkaçı Toccata ya da Fantazi gibi müziksel olarak yakın başlıklar taşır.
BWV 531 Do Majör Prelüd ve Füg
BWV 532 Re Majör Prelüd ve Füg
BWV 533 mi minör Prelüd ve Füg
BWV 534 fa minör Prelüd ve Füg
BWV 535 sol minör Prelüd ve Füg
BWV 536 La Majör Prelüd ve Füg
BWV 537 do minör Prelüd ve Füg
BWV 538 re minör Toccata ve Füg
BWV 539 re minör Prelüd ve Füg
BWV 540 Fa Majör Toccata ve Füg
BWV 541 Sol Majör Prelüd ve Füg
BWV 542 sol minör Fantezi ve Füg
BWV 543 la minör Prelüd ve Füg
BWV 544 si minör Prelüd ve Füg
BWV 545 Do Majör Prelüd ve Füg
BWV 546 do minör Prelüd ve Füg
BWV 547 Do Majör Prelüd ve Füg
BWV 548 mi minör Prelüd ve Füg
BWV 549 do minör Prelüd ve Füg
BWV 550 Sol Majör Prelüd ve Füg
BWV 551 la minör Prelüd ve Füg
BWV 552 Mi-bemol Majör Prelüd ve Füg
BWV 553-560 Sekiz küçük Prelüd ve Füg
BWV 553 Do Majör
BWV 557 Sol Majör
BWV 554 re minör
BWV 558 sol minör
BWV 555 mi minör
BWV 559 la minör
BWV 556 Fa Majör
BWV 560 Si-bemol Majör
BWV 561 La Majör Fantezi ve Füg
(Bach’ın olduğu kuşkuludur, bir öğrencisine ait olduğu da düşünülmektedir)
BWV 562 Do Majör Fantezi ve Füg
(Bach’ın olduğu kuşkuludur, bitmemiş bir eser olmasına rağmen sık seslendirilir)
BWV 563 Fantasia con Imıtatione (Benzetmeli fantezi) si minör
BWV 564 Do Majör Toccata, Adagio ve Füg
BWV 565 re minör Toccata ve Füg
BWV 566 Mi Majör Toccata
BWV 567 Do Majör Prelüd
BWV 568 Sol Majör Prelüd
BWV 569 la minör Prelüd
BWV 570 Do Majör Fantazi
BWV 571 Sol Majör Fantazi
BWV 572 Sol Majör Fantazi
BWV 573 Do Majör Fantazi
BWV 574-579 Küçük org fügleri
BWV 574 do minör Füg
BWV 577 Sol Majör Füg “Alla Gigue”
BWV 575 re minör Füg
BWV 578 sol minör Füg
BWV 576 Sol Majör Füg
BWV 579 si minör Füg
BWV 580 Re Majör Füg
BWV 581 Sol Majör Füg
BWV 582 do minör Paskalya ve Füg
BWV 583 re minör trio
BWV 584 sol minör trio
BWV 585 do minör trio
BWV 586 Sol Majör trio
BWV 587 Fa Majör Arya
BWV 588 re minör Kanzon
BWV 589 Re Majör Alla breve
BWV 590 Fa Majör Pastoral
BWV 591 Küçük Uyumlu Labirent
BWV 592-597 Org için 6 Konçerto
Bestelenişleri Weimar’da belki J.Gottfried Walther’in benzer çalışmalarının etkisiyle. Üçü Vivaldi’nin iki genç yaşta ölen Weimar dükü Johann Ernst’in, biri de kimliği belirlenememiş bir bestecinin keman konçertosundan uyarlanmıştır.
BWV 592 Org Konçertosu no.1 Sol Majör
BWV 593 Org Konçertosu no.2 la minör
BWV 594 Org Konçertosu no.3 Do Majör
BWV 595 Org Konçertosu no.4 Do Majör
BWV 596 Org Konçertosu no.5 re minör
BWV 597 Org Konçertosu no.6 Mi-bemol Majör
BWV 598 Org için pedal alıştırması. (Pedal-Exercitium)
BWV 599-644 Org kitabı (Orgelbüchlein)
BWV 645-650 Çeşitli Türden Altı Koral
BWV 651-668 Çeşitli Türden Onsekiz Koral
BWV 669-689 Koral işlemeleri
BWV 690-713 Kirnberger Dermesi’nden Koral İşlemeleri
BWV 714-740 Koral İşlemeleri
BWV 741-765 Koral Prelüdleri
BWV 766-768 Çeşitlemeler (Partite Diverse)
BWV 769 Kanonsal çeşitlemeler
BWV 770 Çeşitlemeler (Partite Diverse)
BWV 771 Çeşitlemeler
Klavsen eserleri
BWV 772-801 İki ve Üç Sesli Envansiyonlar Klavsen için 20 tane eğitici parçadan oluşur. İlk biçimleri Bach’ın 9 yaşındaki oğlu Wilhelm Friedmann için 22 Ocak 1720 günü yazmaya başladığı nota kitabında Praeambulum ve Fantasia başlıklarıyla, son biçimleri de Bach’ın kendi eliyle yazdığı bir kitap biçimindedir. Bu kitabın kapağında, amacının klavsen çalmayı sevenlere ve özellikle öğrenmek isteyenlere, bu konuda kılavuzluk olduğunu belirtir. 2 partili olanlar açık seçik çalabilme, 3 partili olanlar ise doğru ve iyi biçimde üstesinden gelebilme, buluşlar üretme ve geliştirme, çalıcılıkta ezgisel bir biçime ulaşabilme ve üretmekten güçlü bir ön haz alma gibi amaçları vardır.
BWV 772-786 İki Sesli Envansiyonlar
BWV 787-801 Üç Sesli Envansiyonlar
No.1 Do Majör
No.1 Do Majör
No.2 do minör
No.2 do minör
No.3 Re Majör
No.3 Re Majör
No.4 re minör
No.4 re minör
No.6 Mi-bemol Majör
No.6 Mi-bemol Majör
No.7 mi minör
No.7 mi minör
No.8 Fa Majör
No.8 Fa Majör
No.9 fa minör
No.9 fa minör
No.10 Sol Majör
No.10 Sol Majör
No.11 sol minör
No.11 sol minör
No.12 La Majör
No.11 sol minör
No.13 la minör
No.13 la minör
No.14 Si-bemol Majör
No.14 Si-bemol Majör
No.15 si minör
No.15 si minör
İngiliz Suitleri
Prelüdleri olmakla Fransız suitlerinden ayrılan bu altı suit için neden “İngiliz” nitelemesinin eklendiği bilinmemektedir. Kimi yazar bir İngiliz için bestelenmiş olabileceklerini, kimiyse Londra’da etkinlik gösteren Dieupart ve Händel’in suitlerine benzerlik gösterdikleri için bu adı almış olabileceklerini ileri sürer.
Fransız Suitleri
Prelüdlerinin olmayışı ile İngiliz suitlerinden ayrılan bu altı suite “Fransız Suitleri” başlığını Bach’In verdiği sanılmıyor. Bu başlığın yakıştırılmasında neden olarak olsa-olsa bölümlerinin özlü oluşu gösterilebilir. İlk beş suit Anna Magdalena Bach için Köthen’de 1722’de yazılmaya başlanan nota kitabında bulunduğuna göre bu sıralarda yazılmış olabilir.
BWV 806-811 İngiliz Suitleri
BWV 812-817 Fransız Suitleri
No.1 La Majör
No.1 re minör
No.2 la minör
No.2 do minör
No.3 sol minör
No.3 si minör
No.4 Fa Majör
No.4 Mi-bemol Majör
No.5 mi minör
No.5 Sol Majör
No.6 re minör
No.6 Mi Majör
BWV 818 la minör Suit
BWV 818a la minör suit (yeniden düzenlenmiş)
BWV 819 Mi-bemol Majör Suit
BWV 820 Fa Majör uvertür (suit)
BWV 821 Si-bemol Majör suit
BWV 822 sol minör suit
BWV 823 fa minör suit
BWV 824 La Majör suit
BWV 825-830 Altı Partita
No.1 Si-bemol Majör
No.2 do minör
No.3 la minör
No.4 Re Majör
No.5 Sol Majör
No.6 mi minör
BWV 831 si minör Partita “Fransız uvertürü”
BWV 832 La Majör Partita
BWV 833 Fa Majör Prelüd ve Partita
BWV 834-845 Çeşitli suit bölümleri
BWV 834 do minör Allemande
BWV 840 Sol Majör Courante
BWV 835 la minör Allemande
BWV 841 Sol Majör Menuet
BWV 836 sol minör Allemande
BWV 842 sol minör Menuet
BWV 837 sol minör Allemande
BWV 843 Sol Majör Menuet
BWV 838 Allemande ve Courante
BWV 844 re minör Scherzo
BWV 839 sol minör Sarabande
BWV 845 fa minör Gigue
BWV 846-893 Eşit Düzenlenmiş Klavye (Das Wohltemperierte Klavier)
BWV 846 Do Majör 4 sesli
BWV 847 do minör 3 sesli
BWV 848 Do-diyez Majör 3 sesli
BWV 849 do-diyez minör 5 sesli
BWV 850 Re Majör 4 sesli
BWV 851 re minör 3 sesli
BWV 852 Mi-bemol Majör 3 sesli
BWV 870 Do Majör 3 sesli
BWV 871 do minör 4 sesli
BWV 872 Do-diyez Majör 3 sesli
BWV 873 do-diyez minör 3 sesli
BWV 874 Re Majör 4 sesli
BWV 875 re minör 3 sesli
BWV 876 Mi-bemol Majör 4 sesli
BWV 853 mi-bemol minör 3 sesli
BWV 854 Mi Majör 3 sesli
BWV 855 mi minör 2 sesli
BWV 856 Fa Majör 3 sesli
BWV 857 fa minör 4 sesli
BWV 858 Fa-diyez Majör 3 sesli
BWV 859 fa-diyez minör 4 sesli
BWV 860 Sol Majör 3 sesli
BWV 861 sol minör 4 sesli
BWV 862 La-bemol Majör 4 sesli
BWV 863 sol-diyez minör 4 sesli
BWV 864 La Majör 3 sesli
BWV 865 la minör 4 sesli
BWV 866 Si-bemol Majör 3 sesli
BWV 867 si-bemol minör 5 sesli
BWV 868 Si Majör 4 sesli
BWV 869 si minör 4 sesli
BWV 877 mi-bemol minör 4 sesli
BWV 878 Mi Majör 4 sesli
BWV 879 mi minör 3 sesli
BWV 880 Fa Majör 3 sesli
BWV 881 fa minör 3 sesli
BWV 882 Fa-diyez Majör 3 sesli
BWV 883 fa-diyez minör 3 sesli
BWV 884 Sol Majör 3 sesli
BWV 885 sol minör 4 sesli
BWV 886 La-bemol Majör 4 sesli
BWV 887 sol-diyez minör 3 sesli
BWV 888 La Majör 3 sesli
BWV 889 la minör 3 sesli
BWV 890 Si-bemol Majör 3 sesli
BWV 891 si-bemol minör 4 sesli
BWV 892 Si Majör 4 sesli
BWV 893 si minör 3 sesli
BWV 894 la minör Prelüd ve Füg
BWV 895 la minör Prelüd ve Füg
BWV 896 La Majör Prelüd ve Füg
BWV 897 la minör Prelüd ve Füg
BWV 898 Si-bemol Majör Prelüd ve Füg
BWV 899 re minör Prelüd ve Küçük Füg
BWV 900 mi minör Prelüd ve Küçük Füg
BWV 901 Fa Majör Prelüd ve Küçük Füg
BWV 902 Sol Majör Prelüd ve Küçük Füg
BWV 903 re minör Kromatik Fantezi ve Füg
BWV 904 la minör Fantezi ve Füg
BWV 905 re minör Fantezi ve Füg
BWV 906 do minör Fantezi ve Füg
BWV 907 Si-bemol Majör Fantezi ve Füg
BWV 908 Re Majör Fantezi ve Füg
BWV 909 do minör Konçerto ve Füg (Bach’ın oldu kesin değildir)
BWV 910 fa-diyez minör Toccata ve Füg
BWV 911 do minör Toccata ve Füg
BWV 912 Re Majör Toccata ve Füg
BWV 913 re minör Toccata ve Füg
BWV 914 mi minör Toccata ve Füg
BWV 915 sol minör Toccata ve Füg
BWV 916 Sol Majör Toccata ve Füg
BWV 917 sol minör Fantezi
BWV 918 do minör Fantezi
BWV 919 sol minör Fantezi
BWV 920 do minör Prelüd
BWV 921 la minör Prelüd
BWV 922 si minör Prelüd
BWV 923-932 Dokuz Küçük Prelüd
BWV 933-938 Altı Küçük Prelüd
BWV 939-943 Beş Küçük Prelüd
BWV 944-962 Çeşitli Fügler ve Fügatolar
BWV 963 Re Majör Sonat
BWV 964 re minör Sonat
BWV 965 la minör Sonat
BWV 966 Do Majör Sonat
BWV 967 la minör Sonat
BWV 968 Sol Majör Adagio (BWV 1005, 3. Solo keman sonatından ilk bölümün uyarlamasıdır)
BWV 969 sol minör Andante (Bach’ın olduğu kuşkuludur)
BWV 970 re minör Presto (Bach’ın olduğu kuşkuludur)
BWV 971 İtalyan Konçerto, Fa Majör
I. Tempo belirtilmemiş - II. Andante - III. Presto
Büyük grup (tutti) ile küçük grup (concertino) arasında çekişmeli olarak çalınarak yapılan müzik ilkesine dayanan barok konçertoyu Bach iki klavyeli klavsene uyarlamıştır. Bunu alt klavyeyi tutti, üst klavyeyi de concertino olarak kullanmış ve bunu da partisyon üzerinde forte ve piano olarak belirtmiştir. Birinci bölüm üç konulu tipik bir konçertodur. İkinci bölüm ezgisel yapısı ile dikkati çeker, sürekli bir bas hareketi devam ederken bir keman konçertosunun ikinci bölümünü andıran bir yapıda işlenir. Üçüncü bölüm ise son derece canlı ve çekişmelidir. Adeta bir orkestra konçertosu gibidir.
BWV 972-987 Solo Klavsen için Konçertolar
BWV Goldberg Varyasyonları (30 Çeşitlemeli Aria)
Çariçe Büyük Katarina’nın Saksonya sarayı katındaki elçisi Kont Hermann Carl von Kaiserling’e uyuyabilmesi için her gece müzik çalmakla görevli olan, Johann Gottlieb Goldberg için bestelenmiştir. Bu yüzden başlığı da “Goldberg Varyasynları”dır. Bach’ın en önemli eserleri arasında yer alır, Aria adlı konusu kimin olduğu bilinmeyen ve ilk kez Anna Magdalena’nın 1725 tarihli 2. Nota kitabında görülen bir sarabanddır. Dizinin en başında ve en sonunda birer kez çalınan bu aryanın 32. Ölçülük bası üzerine kurulmuş ve çeşitlemeler bir yandan büyük çeşitlilik gösterirken öte yandan benzer özelliklerle de diziye bakışık bir çatı kurarlar. Her üçüncü çeşitlemede (3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24 ve 27 sırasayılılar) kanon örgüsünde olup benzet-leme aralığı birliden sırayla dokuzluya dek açılır. Son çeşitlemede “Lahana ile Pancar beni kaçırdı” ve “Nicedir seninle olamadım” adlı halk ezgilerini örgüsüne kattığından qoudlibet başlığını taşır.
BWV 989 İtalyan biçiminde çeşitlemeli aria, la minör
BWV 990 Saraband ve çeşitlemeler, Do Majör (Bach’ın olduğu kuşkulu sayılır)
BWV 991 Arya ve çeşitlemeler (Bach’ın olduğu kuşkulu sayılır)
BWV 992 Çok sevgili Ağabeyinin ayrılışı üzerine Kapris, Mi Majör
BWV 993 mi minör Kapris
BWV 994 Do Majör Applicatio
Lavta eserleri
BWV 995 Lavta suiti no.3 sol minör
BWV 996 Lavta suiti no.1 mi minör
BWV 997 do minör Partita
BWV 998 Prelüd, Füg ve Allegro, Mi-bemol Majör
BWV 999 do minör Prelüd
BWV 1000 sol minör Füg
Oda müziği eserleri
BWV 1001-1006 Solo Keman için 3 Sonat ve 3 Partita
Bach’ın eşliksiz solo çalgılar için yazdıklarının doruğu, dehasının en önemli kanıtları sayılan ve bugün “Altı sonat” olarak adlandırılan bu solo keman eserleri gerek bütün olarak, gerekse tek bölümleri ile sık sık seslendirilmektedir. İşlenişinde yer-yer gölülen geniş ve dört sesli akorların Bach zamanında daha eğimli olan (bugün Bach yayı olarak bilinen) keman yayı ile ancak çalına-bildiği sanılır. Bestecinin “sonat” başlığını verdiği eserler kilise sonatının ağır-hızlı-ağır-hızlı dizilişli dört bölümünü, “partita” adını verdikleriyse barok suit bölümlerini art arda dizer. Hepsinin 1720 civarında Köthen’de bestelenmiş oldukları düşünülmektedir.
BWV 1001-1006 Solo keman için 3 sonat ve 3 partita Sonat no.1 BWV 1001 sol minör
Partita no.1 BWV 1002 si minör
Sonat no.2 BWV 1003 la minör
Partita no.2 BWV 1004 re minör
Sonat no.3 BWV 1005 Do Majör
Partita no.3 BWV 1006 Mi Majör
BWV 1007-1012 Solo viyolonsel için 6 Suit Suit no.1 BWV 1007 Sol Majör
Suit no.4 BWV 1010 Mi-bemol Majör
Suit no.2 BWV 1008 re minör
Suit no.5 BWV 1011 do minör
Suit no.3 BWV 1009 Do Majör
Suit no.6 BWV 1012 Re Majör
BWV 1013 Solo Flüt için Sonat (Partita), la minör
BWV 1014-1019 Keman ve Klavsen için 6 sonat Sonat no.1 BWV 1014 si minör
Sonat no.4 BWV 1017 do minör
Sonat no.2 BWV 1015 La Majör
Sonat no.5 BWV 1018 fa minör
Sonat no.3 BWV 1016 Mi Majör
Sonat no.6 BWV 1019 Sol Majör
BWV 1020 Flüt ve Klavsen için Sonat sol minör
BWV 1021 Keman ve Sürekli Bas için Sonat Sol Majör
BWV 1022 Keman ve Klavsen için Sonat Fa Majör
BWV 1023 Keman ve Sürekli bas için Sonat mi minör
BWV 1024 Keman (ya da Flüt) ve Sürekli bas için Sonat do minör
BWV 1025 Keman ve Klavsen için Suit La majör
BWV 1026 Keman ve Klavsen için Füg sol minör
BWV 1027 Viyola da Gamba ve Klavsen için Sonat no.1 Sol Majör
BWV 1028 Viyola da Gamba ve Klavsen için Sonat no.2 Re Majör
BWV 1029 Viyola da Gamba ve Klavsen için Sonat no.3 sol minör
BWV 1030 Flüt ve Klavsen için Sonat no.1 si minör
BWV 1031 Flüt ve Klavsen için Sonat no.2 Mi-bemol Majör
BWV 1032 Flüt ve Klavsen için Sonat no.3 La Majör
BWV 1033 Flüt ve Sürekli bas için Sonat no.1 Do Majör
BWV 1034 Flüt ve Sürekli bas için Sonat no.2 mi minör
BWV 1035 Flüt ve Sürekli bas için Sonat no.3 Mi Majör
BWV 1036 İki keman (ya da Flüt ve Obua) ve Klavsen için Sonat no.1 re minör
BWV 1037 İki keman (ya da Flüt ve Obua) ve Klavsen için Sonat no.2 Do Majör
BWV 1038 İki keman (ya da Flüt ve Obua) ve Klavsen için Sonat no.3 Sol Majör
BWV 1039 İki keman (ya da Flüt ve Obua) ve Klavsen için Sonat no.4 Sol Majör
BWV 1040 Keman, Obua ve Sürekli bas için Çalgısal bölüm, Fa Majör
Konçertolar ve orkestra eserleri
BWV 1041-1045 Keman Konçertoları
BWV 1041 Keman, Yaylı Çalgılar ve Sürekli bas için Konçerto no.1 la minör
BWV 1042 Keman, Yaylı Çalgılar ve Sürekli bas için Konçerto no.2 Mi Majör
BWV 1043 İki Keman, Yaylı Çalgılar ve Sürekli bas için İkili Konçerto re minör
BWV 1044 Flüt, Keman, Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Üçlü Konçerto la minör
BWV 1045 Keman ve Orkestra için Sinfonia Re Majör
BWV 1046-1051 Brandenburg Konçertoları
BWV 1046 Brandenburg Konçertosu no.1 Fa Majör
(Konçertino : 2 Ob. Fgt. 2 Kr. Küçük kmn.)
BWV 1047 Brandenburg Konçertosu no.2 Fa Majör
(Konçertino : Bl.Fl., Ob., Trp., Kmn.)
BWV 1048 Brandenburg Konçertosu no.3 Sol Majör
BWV 1049 Brandenburg Konçertosu no.4 Sol Majör
(Konçertino : 2 Bl.Fl., Kmn.)
BWV 1050 Brandenburg Konçertosu no.5 Re Majör
(Konçertino : Fl., Kmn., Klv.)
BWV 1051 Brandenburg Konçertosu no.6 Si-bemol Majör
(Konçertino : 2 Vla. da Br. 2 Vla.da gmb.)
BWV 1052-1058 Klavsen Konçertoları
Leipzig’de Telemann Derneği Dinletileri için 1730-33 evresi keman konçertolarından (BWV 1052, 1054-1058 ) ve belki kilise kantatlarından (BWV 1053) uyarlamıştır. 7 klavsen konçertosu içinde bugün en çok sevilen ve sık seslendirilenleri 1. ve 5. konçertodur.
BWV 1052 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.1 re minör
BWV 1053 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.2 Mi Majör
BWV 1054 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.3 Re Majör
BWV 1055 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.4 La Majör
BWV 1056 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.5 fa minör
BWV 1057 Klavsen, 2 Blokflüt ve Yaylı Çalgılar için Konçerto (no.7) Fa Majör
BWV 1058 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.7 sol minör
BWV 1059 (Tamamlanmamış bir klavsen konçertosu olduğu düşünülür. Günümüzde genellikle orijinalinin bir obua konçertosu olabileceği sanılarak BWV 35 eser sayılı kantatından sinfonia ve aradaki allegro bölümü, ikinci bölüm için de 5. klavsen konçertosunun ağır bölümü kullanı-larak yeniden düzenlenmiştir.) BWV 1060 2 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.1 do minör
BWV 1061 2 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.2 Do majör
BWV 1062 2 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.3 do minör
BWV 1063 3 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.1 re minör
BWV 1064 3 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto no.2 Do Majör
BWV 1065 4 Klavsen ve Yaylı Çalgılar için Konçerto la minör
BWV 1066-1070 Orkestra Suitleri (Uvertürler)
BWV 1066 Suit no.1 Do Majör (2 Ob. Fgt. Yaylılar ve Sürekli bas için)
BWV 1067 Suit no.2 si minör (Flt. Yaylılar ve Sürekli bas için)
BWV 1068 Suit no.3 Re Majör (2 Ob. 1 Fgt. 3 Trp. Timp. Yaylılar ve Sürekli bas için)
BWV 1069 Suit no.4 Re Majör (3 Ob. 1 Fgt. 3 Trp. Timp. Yaylılar ve Sürekli bas için)
BWV 1070 Yaylılar ve Sürekli bas için Suit sol minör (Bach’ın olduğu kuşkuludur)
BWV 1071 Sinfonia, Fa Majör (1. Brandenburg Konçertosunun 3. Bölümü ve Polacca kısmı çıkarılarak yapılmış bir yeniden düzenlemesidir)
Kanonlar
BWV 1072 Sekiz Partili Kanon (Marpurg için)
BWV 1073 Dört Partili Kanon L. F. Hudemann için)
BWV 1074 Dört Partili Kanon (J. M. Gesner için)
BWV 1075 İki Partili Kanon (Mizler’in derneği için için)
BWV 1076 Altı Partili Kanon (J. G. Fulde için)
BWV 1077 Üç Partili Kanon (J. Walther için)
BWV 1078 Yedi Partili Kanon (Belki B. Schmidt/Faber için)
BWV 1079 Müzikal Sunu (The Musical Offering/Musicalisches Opfer)
BWV 1080 Füg Sanatı (Die Kunst der Fuge/The Art of the Fuga)
Wolfgang Amadeus Mozart Kimdir?
Doğum adı Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart
Doğum 27 Ocak 1756
Salzburg, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
Ölüm 5 Aralık 1791 (35 yaşında)
Viyana, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
Meslekler Müzisyen ve besteci
Çalgılar Piyano , Klavsen , Keman
Wolfgang Amadeus Mozart (Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart) (d. 27 Ocak 1756 Salzburg , Avusturya - ö. 5 Aralık 1791 Viyana) Klasik Batı Müziği'nde Klasik dönemin etkili ve üretken bestekarlarından biridir. Yapıtları, senfonileri, konçertoları, oda orkestralarını, piyanoyu, operayı ve korolu müzikleri etkilemiştir. 35 yıllık ömrüne 626 eser sığdırmıştır. Mozart, Avrupalı bestekârların en popülerlerindendir ve birçok eseri standart konser repertuarlarında kullanılır. Günümüzde müzik tarihinin en büyük dehalarından biri olarak kabul görmüştür. Babası Leopold Mozart, ablası ise Nannerl Mozart'tır.
Yaşamı
Gezi yılları
1771'de Mozart.
İlk yıllarında, Mozart birçok Avrupa gezisine çıktı. Bunlardan ilki 1762 yılında, Bavyera Elektörlüğü'nün başkenti Münih'te, Bavyera Kurfüstü (Elektör prensi) lll. Maximillian' ın sarayında verdiği konserdir. Aynı yıl Prag ve Viyana'da da imparatorluk saraylarında konser vermiştir. Konser turu, üç buçuk yıl sürer ve Wolfgang babası ile beraber Münih, Mannheim, Paris, Londra (burada ünlü İtalyan çelist Giovanni Battista Cirri ile çalmıştır), Lahey, tekrar Paris, Zürih, Donaueschingen ve Münih' te konserler vermiştir. Bu gezisi sırasında, Mozart birçok ünlü müzisyenle tanışır ve kendisi de bu müzisyenlerin eserlerine aşinalık kazanır. En önemli esin kaynaklarından biri Johann Sebastian Bach' tır. Bach'ın eserleri birçok kez Mozart'ın esinlendiği eserler olarak gösterilmiştir. Tekrar Viyana'ya 1767'de giden ikili, burada 1768 yılının kasım ayına kadar kalırlar. Bu gezi sırasında Mozart çiçek hastası olur. Sonradan iyileşmesi babası Leopold tarafından Tanrı'nın oğlu için sevgisini temsil etmektedir.
Salzburg'da geçen bir yıl sonunda, üç kez İtalya'ya yolculuğa çıkmıştır. 1769 kasımından, 1771 martına kadar, 1771'in ağustosundan kasım ayına kadar ve 1772 ekimi 1773 martı arası dönemde Mozart, üç opera besteler : "Mitridate Rè di Ponto" (1770), "Ascanio in Alba" (1771) ve "Lucio Silla" (1772). Üç opera da Milan'da oynanmıştır. Bu gezilerin ilkinde, Mozart Venedik'te Andrea Luchesi ve G.B. Martini ile Bologna'da buluşur, Accademia Filarmonicanın bir üyesi olarak kabul edilir. İtalya'daki yolculuğunun efsanevi bir hikâyesi de Gregorio Allegri'nin Miserere'sini Sistina Şapeli'de duyup tamamını hafızasına yazmasıdır. Yalnız bunu yaparken parçadaki küçük hataları düzeltir ve böylece Vatikan malının ilk yasadışı kopyasını üretmiş olur.
23 Eylül 1777'de annesi ile beraber Mozart, Münih, Mannheim ve Paris'i kapsayan bir Avrupa turuna çıkar. Mannheim'da, o dönemin en iyisi Mannheim Orkestrası ile çalar. Aloysia Weber'e aşık olur, ancak daha sonra ikili ayrılır. Dört yıl sonra da Aloysia'nın kız kardeşi Constanze ile evlenir. Paris'e başarısız bir ziyareti sırasında, annesi 1778 yılında ölür.
Viyana'da Mozart
1780 yılında, Mozart'ın ilk büyük operası İdomeneo Münih'te oynanır. Ertesi yıl patronu Prens Başpiskopos Colloredo ile Viyana'yı ziyaret eder. Salzburg'a geri döndüklerinde, opera şefi olan Mozart, isyanını arttırır ve başpiskoposun müzik işleriyle ilgilenmek istemez. Bu düşüncelerini söylemesiyle de başpiskopos desteğini çeker. Mozart bundan sonra, aristokrasinin ilgisiyle özgür olarak Viyana'da müziğini geliştirmek için yerleşir. Bu bir nebze de Türk tarih i için önem taşır. Türklerin Avrupa'da moda olduğu o yıllarda, Mehter ritminden esinlenen Mozart, 11 numaralı La Majör Piyano Sonatı'nın ( K. 311) 3. bölümünde "Ronda alla Turca" (Türk Marşı)'nı besteler. Ayrıca Viyana'da Türk elçinin kızı Zaide için adına opera besteler.
4 Ağustos 1782'de, babasının istememesine rağmen Constanze Weber (d. 1763 - ö. 1842) ile evlenir. Constanze'nin babası Fridolin Weber, Carl Maria von Weber'in Franz Anton Weber'den üvey kardeşidir. 6 çocukları olmasına rağmen, sadece 2 tanesi çocukluktan sonra yaşar : Carl Thomas Mozart (d. 1784 - ö. 1858 ) ve Franz Xaver Wolfgang Mozart (d. 1791 - ö. 1844) (daha sonra küçük bir bestekâr olmuştur). İki çocuğu da evlenmemiş, yetişkinliğe erişebilen çocuğu olmamıştır. Carl'ın Constanza isminde bir kızı olur, o da 1833'de çocukken ölür.
1782 yılı Mozart'ın kariyeri için verimli bir yıldır : operası (Saraydan Kız Kaçırma (Die Entführung aus dem Serail)) müthiş bir başarıya ulaşır. Bu operasında bahsedilen saray, Topkapı Sarayı olmayıp, Akdeniz kıyılarında bir yazlık saraydır yani yazlık köşktür. Opera Türklerin bulunduğu Osmanlı ülkelerinde geçmektedir. Selim Paşa'nın ve harem ağası Osman'ın tutsağı olan Konstanze ve İngiliz hizmetkarı Blonde'yi, Konstanze'nin nişanlısı bir İspanyol soylusu olan Belmonto kaçırmaya çalışır. En sonunda da Selim Paşa Belmont ve Konstanze'nin birleşmesine razı olur. Ardından konserlere çıkan Mozart, kendi piyano konçertolarının yönetmenliğinin yanı sıra, solo olarak da enstrümanlar çalar.
1782 ve 1783 yılları arasında, Mozart Johann Sebastian Bach ve George Frideric Handel'in eserlerine sahip olan Baron Gottfried van Swieten sayesinde bu bestekarlara, aşinalık kazanır. Mozart'ın bu eserler üzerindeki çalışmaları, Barok tarzında yeni bir müzik stili ve dili yaratılmasını sağlar. Sihirli Flüt (Die Zauberflöte) bu örneklerden biridir ve finali de 41. Senfoni'dir.
1783 yılında Wolfgang ve Constanze, babası Leopold'u Salzburg'da ziyaret ederler ancak babası Constanze'yi iyi karşılamaz. Ancak bu ilham, Mozart'ın duasal eserlerinden biri, Große Messe (Do Minör Büyük Ayini) henüz bitmemiş olsa da Salzburg'da gösterime girer ve hâlâ en tanınmış eserlerindendir. Wolfgang eşi Constanze'nin Leopold'ün sevgisini almak için başrolde solo şarkı söylemesini sağlar.
1780'lerin ortalarında Mozart.
Viyana'daki ilk yıllarında, Mozart Beethoven'ın da hocası olan 100'ün üzerinde senfoni bestelemiş Franz Joseph Haydn ile tanışır ve arkadaş olurlar. Haydn ne zaman Viyana'yı ziyaret etse beraber yaylı kuartet çalarlar. Mozart'ın Haydn'a çaldığı 6 kuartet (K. 387, K. 421, K. 428, K. 458, K. 464, and K. 465) 1782 ile 1785 yılları arasında yazılmıştır. Bunlar Haydn'ın Opus 33 setine karşı bir yanıttır. Haydn'a yazdığı bir mektupta Mozart şu sözleri yazar :
"Çocuklarını büyük bir dünyaya göndermeye karar veren bir baba, onlara o dönemde meşhur bir insanın koruması ve öncülük etmesi gerektiğini düşünmüştü. Sonunda en iyi dostlar haline gelmişlerdi. Ben de aynı yolla, size 6 çocuğumu gönderiyorum... Lütfen onları nezaketle; bir baba, bir yol gösterici ve bir arkadaş olarak alınız!... Ancak, size yalvarıyorum; lütfen babalarının gözlerinden kaçan hatalar için anlayış gösteriniz ve saygı duyduğum cömert dostluğunuzu esirgemeyiniz."
Haydn bunun üzerine Mozart'a büyük bir hayranlık duydu ve Mozart'ın son 3 serisini dinledikten sonra babası Leopold'a "Tanrı ve dürüst insanlığım üzerine size derim ki, çocuğunuz yüzyüze veya ismiyle tanıdığım en büyük bestekardır. Zevk ve daha önemlisi, bestekarlığın en derin bilgisine sahip."
1782 ila 1785 yılları arasında, Mozart piyano konçertolarında solo olarak çıktığı seri konserler verir ve bunlar en güzel çalışmaları olarak kabul edilir. Bu konserler finansal açıdan da başarılı olmuştur. 1785'den sonra ise, Mozart sahneye daha az çıkar ve sadece birkaç konçerto yazar. Maynard Solomon bunu Mozart'ın elindeki yaralardan dolayı olduğunu söylemektedir, başka bir bakış açısına göre ise halk artık ona aynı ilgi göstermemiştir.
Mozart 18'inci yüzyıl Avrupa'sındaki Aydınlanma Çağı'ndan da esinlenir ve 1784 yılında Mason olur. Locası spesifik olarak deist yerine katoliktir ve babası 1787'de ölmeden önce de babasını kendi inanışına çekmeye çalışır. Sihirli Flüt (Die Zauberflöte), sondan ikinci operası, da masonik alegoriler içermektedir. Ayrıca Mozart, Haydn ile aynı mason locasındadır.
Mozart hayatında nadiren maddi zorluklar yaşamıştır. Ancak, bu yaşadığı zorluklar birçok kez abartılmış ve romantikleştirilmiştir. Arkadaşlarından birçok kez borç almıştır ve pek çok borcu ödenmemiş şekilde ölmüştür. 1784 ile 1787 arasında bugün de ziyaret edilen Domgasse 5'te St. Stephen Katedrali arkasında, yedi odalı bir apartmanda yaşamıştır. Burada 1786'da " Figaro'nun Düğünü (La nozze di Figaro) operasını bestelemiştir.
Mozart ve Prag
Mozart'ın Prag ve halkıyla özel bir ilişkisi vardır. Buradaki seyircisi, Figaro'yu Viyana'dakilerden daha fazla kutlamıştır. "Meine Prager verstehen mich" (Praglılarım beni anlıyor) sözü de Bohemya'da oldukça ünlü olmuştur. Birçok turist, Prag'daki izlerini takip eder ve Mozart Müzesi, yaşadığı Bertramka Villası'nda oda orkestralarını dinlerler. Prag şehri, Mozart'a hayatının geri kalanında finansal olarak komisyonlar aracılığıyla destek sağlamıştır. Don Giovanni 29 Ekim 1787'de Estates Tiyatro'sunda gösterime girmiştir. Mozart son operası Titus'un merhameti (La Clemenza di Tito) 6 Eylül 1791'de, yine bu şehirde Leopold II'nın Bohemya Krallığı taç giyme töreninde gerçekleşmiştir. Mozart bu görevi, Antonio Salieri'nin açıkca reddetmesi üzerine almıştır.
Son hastalığı ve ölümü
Mozart'ın son hastalığı ve ölümü incelenmesi oldukça zor bir konudur. Romantik efsaneler ve birbiriyle uyuşmayan teoriler mevcuttur. Birçok araştırmacı, Mozart'ın hastalığının yükselme durumunda anlaşamaz. Özellikle hangi noktada Mozart hastalığı hakkında haberdar oldu ve bu eserlerini etkiledi. Romantik bakış açısı, hastalığının giderek kötüye gittiğine ve bunun da eserlerine paralel bir şekilde yansıdığını savunur. Bunun karşısında ise, günümüzdeki bazı araştırmacılar, durumunun iyi olduğunu ve ölümünün ailesi ve arkadaşlarında ani bir şok etkisi yarattığını belirtirler. Mozart'ın son sözleri : "Ölümün tadı dudaklarımda... Bu dünyadan olmayan bir şey hissediyorum" der. Hastalığının asıl sebebi de bir varsayımdır. Ölüm kayıtları "hitziges Frieselfieber" (mühim darı tanesi ateşi) der ve bu, sebebi modern tıpta açıklanabilen bir tanım değildir. Birçok teori önerilmiştir, bunların arasında, trişinoz, civa zehirlenmesi ve ateşli romatizma da vardır. Hastaların kanatılması o dönemde genelde uygulanan bir anlayıştı ve bu da sebepler arasında gösterilir.
Mozart, 5 Aralık 1791 tarihinde gece 1 sularında Viyana'da ölür. Hastalığının yükselmesi ile, son çalışması Requiem ile birlikte Zauberflöte'dir. Yalnız Zauberflöte'yi ölümünden önce bitirir ve sahnelere çıkarıp ünlü yapar, ama Requem'i bitiremeden ölür. Bu iki çalışmasına daha ölümünden birkaç gün önce başlamıştır. Popüler efsaneye göre, Requiem'de Mozart kendi ölümünü düşünerek bu besteyi yapmıştır ve bu dünya sonrasından bir haberci bunu maddi olarak desteklemiştir. Belgesellerdeki bulgular, bu anonim desteğin Schloss Stuppach Kontu Franz Walsegg tarafından geldiğini ispatlamıştır. Eserin büyük bir çoğunluğu da, Mozart'ın sağlığı yerindeyken yazılmıştır. Genç bir bestekâr ve Mozart'ın öğrencisi Franz Xaver Süssmayr, Constanze tarafından Requiem'i bitirmesi için görevlendirir. İlk görevlendirilen Süssmayr değildir, Constanze öncelikle Joseph Eybler'e başvurur, ancak Eybler beceremez ve görevi reddeder.
Ölmeden 1 yıl önce Mozart.
İsminin yazılı olmadığı bir mezar taşı ile gömülü olduğu için, genelde Mozart'ın parasız ve unutulmuş olarak öldüğü söylenir. Ancak, Viyana'da eskisi kadar yüksek yaşam standartlarında yaşamasa da, komisyonlardan iyi bir gelir elde ediyordu. Yılda yaklaşık olarak 10,000 florin kazanıyordu, bu da 2006'ya göre 42,000 Dolar (ya da 63,000 TL) etmektedir. Söz konusu miktar O'nu 18'inci yüzyılda Dünya'da en fazla para kazanan %5'in içerisine sokar. Ancak, servetini kontrol edemiyordu. Annesi hakkında "Wolfgang ne zaman yeni bir şeyler kazanırsa, kendisini ve malını etrafına veriyordu" demiştir. Oldukça masraflı yaşamı da, o'nu birçok kez kredi almaya yöneltmiştir. Birçok yalvarış mektupları hâlâ günümüzde vardır, ama fakirliğine değin harcamalarına olduğu kadar fazla bir delil yoktur. Toplu bir mezarda değil, 1785 Avusturya kanunlarına göre halka ait bir mezara gömülmüştür.
St. Marx mezarlığındaki orijinal mezarı kaybolsa da, anıtsal mezartaşları buraya ve Zentralfriedhof'a yerleştirilmiştir. 2005'te Avusturya'nın Inssbruk Üniversitesi ve Maryland-Rockville'deki DNA laboratuvarlarında, Avusturya Müzesi'ndeki Mozart'ın kafatasının ona ait olup olmadığı araştırılmış ve bu anneannesinin ve yeğeninin DNA'leriyle karşılaştırılmıştır. Test sonuçları yetersiz kalmıştır ve DNA örneklerinin birbiriyle bir alakasını bulamamışlardır.
1809'da Constanze Danimarkalı diplomat Georg Nikolaus von Nissen (d. 1761 – ö. 1826) ile evlenir. Yeni eşi de Mozart'ın büyük bir hayranıdır ve Mozart üzerine bir biyografi yazar. Ömrü süresince bunu bitiremese de, öldükten sonra, Constanze bitirmiş ve yayınlamıştır.
Dünya tarihinin belki de gelmiş geçmiş en büyük müzik dehasının sadece 35 yıllık bir ömür yaşaması ve bu ömüre 626 ölümsüz eser bırakması, kendisi belki de müzik dünyasının en büyük kazançlarından biri olsa da, kısa ömrü de müzik dünyasının en büyük kaybıdır.
Ölümünden bu yana geçen iki asırlık zaman içinde, her kuşak onun eserlerinde bir başka anlam ve güzellik bulmuştur. Eserlerindeki derin anlam ruhlara işledikçe Mozart'ın insanlığa yardımı daha da önem kazanacaktır.
Ölmeden 1 yıl önce Mozart.
Mezari
Yapıtları, müzik tarzı ve yenilikleri
Tarzı
Mozart'ın müziği, Haydn'ınki gibi, klasik müziğin ilk örneklerindendir. Çalışmaları, o dönemin tarzını değiştirmiş ve barok tarzı ile de karışımını sağlamıştır. Mozart'ın kendine ait tarzı klasik müziğin tamamının gelişimine paraleldir. Çok yönlü bir besteciydı ve hemen hemen her türde müzik yazardı. Bunların arasında senfoni, opera, solo konçerto, oda orkestrası, yaylı kuartet ve yaylı kentet ve piyano sonatları da vardır. Bu türlerin hiçbiri yeni değildi, ama piyano konçertosu Mozart'ın tek başına geliştirdiği ve popüler ettiği bir türdür. Ayrıca önemli sayıda dini müzik de yayımladı, bunların arasında ayin müzikleri de vardı ve birçok dans müziği de besteledi; divertimenti, serenadlar ve diğer hafif eğlenceli türlerde.
Mozart ilk yıllarından beri müthiş bir kulağa sahipti. Duyduğu her müziği hafızasına bir daha çıkmayacak üzere yazabiliyordu. Gezilerinin de oldukça fazla olmasından dolayı, nadir bir tecrübe koleksiyonu edindi. Londra'da bir çocuk olarak J.C. Bach ile karşılaştı ve müziğini dinledi. Paris, Mannheim ve Viyana'da da buradaki bestekarlarla karşılaştı. Muhteşem Mannheim orkestrasıyla beraber çalıştı. İtalyan açılışları ve opera buffalarıyla karşılaştı. Bunların hepsi, gelişiminde önemli bir rol oynadı. Londra ve İtalya'da galant tarzı o dönemde oldukça popülerdi. Basit, hafif müzik, sesin yavaşlamasına bir tutku, vurgulara önem veren, hakim ve ana notanın üstündeki dördüncü ve altındaki notayı çıkartarak, simetrik cümlelerle ve açık bir mimari sundu. Bu tarzın etrafında gelişen klasik müzik, Barok'un komplike tarzına bir tepkiydi. Mozart'ın ilk çalışmaları, İtalyan uvertürleriydi. Diğerleri J.C. Bach'ın eserlerine oldukça benzerdi ve başkaları da Viyana'daki eserlerin değişik bir şekilde vurgulanmasıydı. Mozart'ın en tanınan özelliklerinden biri de belli bir düzenin uyumuydu; sesin yavaşlamasına ana nota etrafında yöneliyordu ama Mozart, bunu değiştirerek uyumu ses yavaşlamasının daha güçlü yarıya geçmesini sağlamıştı. Mozart'ın Phrygian anlayışı da bunu gösterir.
Mozart olgunlaştıkça, Barok müziğinden birtakım yeni özellikler daha adapte etmiştir. Örnek olarak, 29. Senfoni'nin La Majör (K. 201)'ünde kontrpuana ait iki veya daha çok sayıda melodinin bir arada çalınmasından meydana gelmiş tema kullanıyordu ilk hareketinde ve düzensiz ifade uzunluklarını denemiştir. 1773'teki bazı kuartetleri fugal finalleri vardır ve büyük olasılıkla Haydn'dan esinlenmiştir. O da bunu opus 20 setinde kullanmıştır. Fırtına ve Gerilim akımının etkisi, Alman edebiyatını "Romantizm" akımına doğru yöneltirken, müzikte de bestecileri etkilemiştir.
Mozart'ın çalışma hayatında odağı enstrümental müzikle operalar arasında gitmiş gelmiştir. Avrupa'da o anda bulunan iki tarzda da operalar yazmıştır. "Figaro'nun Düğünü", "Don Giovanni" ve "Cosi fan tutte" (Bütün Kadınlar Böyle Yapar) [opera buffa] tarzında iken "İdomeneo" ve "Sihirli Flüt" [opera seria] tarzındadır. Daha sonraki operalarında da enstrümanların, orkestranın, ton renginin psikolojik ve duygusal hisleri ve dramatik geçişleri ifade edebilmek için yeni yöntemler geliştirmiştir. Senfonilerinde çözülemeyecek seviyede komplike bir şekilde orkestrasını kullanması, orkestranın psikolojik etkilerini geliştirmiş ve daha sonra da opera olmayan eserlerinde de görülmüştür.
Mozart için Türklerin ayrı bir önemi vardır, Türkler için de Mozart'ın. Mozart Türklerle, müzik ve töreleriyle gençlik çağlarıyla başlayarak ilgilenmiştir. Osmanlıların Viyana'yı kuşatması sırasında ve sonrasında, Avrupalılar, özellikle de de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun yurttaşları Türklerle yakın ilişkilere girmiştir.
Etkisi
Mozart'ın el yazısı ve imzası.
Mozart'ın nesiller boyunca, tüm müzik türlerinin bestekarlar üzerindeki etkisi oldukça büyüktür. Mozart'dan sonraki tüm önemli bestekarlar Mozart'ın büyüklüğünden bahsetmiştir. Rossini hakkında "O bir dahi kadar bilgili ve bilge kadar dahi olan tek müzisyendi." demiştir. Ludwig van Beethoven'in Mozart hayranlığı da açıktır. Beethoven, Mozart'ı birçok kez kendisine örnek olarak almıştır. Örnek olarak, Beethoven'in Sol majör 4. Piyano Konçertosu Mozart'ın Do majör Piyano Konçerto'suna (K.503) bir göstergedir. Beethoven'in apartmanında öğrencilerinden birine, Mozart'ın Do majör kuartet'ini (K.464) gösterip "Ah, ne eser. Bu, Mozart'ın 'İşte benim yapabileceğim bu, dinleyebilecek kulakların olsaydı!' demesidir." demiştir. Beethoven'in daha birçok eseri Mozart'ın eserlerine benzemekte ve çağrıştırmaktadır. Bunlara Beethoven'in Do minör 3. Piyano Konçertosu ile Mozart'ın Do minör 24. Piyano Konçerto'su da dahildir. İkisi de Haydn öğrencisi olup buluştuklarına inanılır ve Mozart'ın da Beethoven hakkında "Dünyaya hakkında bahsedilecek bir şey bırakacak." dediği söylenmektedir. Çaykovski, "Mozartiana"yı Mozart'ı övmek için yazmıştır. Max Reger'in 1914'te yazdığı "Mozart Tema"sı da en tanınmış eserlerinden biridir.
Buna ek olarak Mozart, Frédéric Chopin, Franz Schubert, Peter İlyiç Çaykovski, Robert Schumann ve birçok besteci tarafından en iyi olarak gösterilmiştir. Hatta Frédéric Chopin, cenazesinde kendi yazdığı cenaze müziğini değil Mozart'ın Requiem'inin çalınmasını istemiştir.
Mozart popüler müzik için de bir ilham kaynağı olarak kalmıştır. Jazz'dan, Rock'a, hatta Heavy Metal'e kadar. Jazz piyanisti Chick Corea, Mozart'ın piyano konçertolarını çalarken kendisini konçertolar yazmaya esinlenmiştir.
Köchel Dizini
Viyana'daki Mozart Anıtı.
Viyanadaki Mozart Evi Müzesi
The Secession House in Vienna
Mozart öldükten sonra, eserlerinin dizilimi için birçok defa uğraşılmıştır. Ancak, bunu 12 yıllık bir uğraşı sonunda, 1862'de Ludwig von Köchel başarır. Mozart'ın hâlen eserleri Köchel'in katalog numaralarına göre sıralandırılmıştır. Bu nedenle, örnek olarak La majör 23. Piyano Konçertosu demek yerine, basitçe "K. 488" ya da "KV. 488" diye yazılır. Buradaki KV'nin açılımı Köchel Verzeichnis (Köchel Dizini)'dir. Bu katalog 6 kez revizyona gitmiş, Mozart'ın eserleri de K.1 den K.626'ya kadar numaralandırılmıştır.
Söylenceler ve uyuşmazlıklar
Mozart bestekarlar arasında doğal olmayan bir efsane yumağıyla karşılaştı. Bir bakıma çünkü ilk biyografisini yazanlar onu şahsen tanıyorlardı. Bir ürün sunabilmek için hayali öğeler eklemek zorunda kalıyorlardı. Bu söylenceler, Mozart öldükten sonra başladı ama pek azı belli kanıtlar etrafındaydı. Bunlardan biri de Mozart'ın Requiem'ini kendi ölümünü düşünerek yazması üzerineydi. Hayali sözleri, gerçek olaylardan ayırmak Mozart araştırmacılarının devam eden bir görevi haline gelmiştir, lakin efsaneleri gerçek olaylardan ayırmak gerekir. Dramatistler ve senaristler, araştırmacıların sorumluluklarından özgür olarak, bu efsaneleri oldukça iyi birer öğe olarak kullandılar.
Oldukça popüler olan bir nokta da Mozart ve Antonio Salieri arasındaki rekabetdi. Bazı versiyonlarda, Salieri'nin verdiği bir zehir nedeniyle ölen Mozart, Aleksandr Puşkin'in "Mozart ve Salieri" isimli oyununa, Nikolay Rimsky-Korsakov'un "Mozart ve Salieri" isimli operasına ve Peter Shaffer'in "Amadeus" isimli oyununa konu olmuştur. Amadeus ayrıca bir film olarak da çekilmiştir. Shaffer'in oyunundaki Mozart görüntüsü oldukça tepki almıştır ve birçok kişi haksız bir şekilde Mozart'ın kişiliğinin abartıldığını hissetmiştir ama elbette Mozart'ın deli dolu bir kişiliği olduğu doğrudur. Örnek olarak, Mozart kanonlarını "Leck mich im Arsch" (Kıçımı Yala) ve "Leck mir den Arsch fein recht schön sauber" (Kıçımı İyi ve Temizce Yala) parti müziği olarak dostlarına bestelemiştir. Bu eserlerinin Köchel numaraları 231 ve 233'dür.
Başka bir tartışma konusu da Mozart'ın çocukluktan ölümüne kadar insanüstü dehasıdır. Bazıları ilk eserlerini basit ve unutulabilir bulurken diğerleri Mozart'ın 5 yaşında yazdığı esere bile hayranlık duyarlar. Her halukarda, ilk bestelerinin bir bölümü hâlâ oldukça popülerdir. K. 165 örnek olarak, Mozart tarafından 17 yaşındayken bestelenmiştir ve en tanınan eserlerden biridir. Başka bir söyleyiş de henüz 5 ya da 6 yaşındayken gözleri kapalı olarak ellerini çapraz bir şekilde tutup piyanoyu çalabildiğidir.
Mozart'ın mezarı.
Benjamin Simkin, Mozart üzerine yazdığı bir kitapta Mozart'ın Tourette sendromu yaşadığını öngörmüştür. Ancak, hiçbir Tourette sendrom uzmanı, organizasyonu veya psikiyatrist Mozart'ın böyle bir sendroma sahip olduğunu söylememiştir ve birçoğu da yeteri kadar delilin olmadığını vurgular.
Amadeus (1984)
Amadeus (film)
Milos Forman'ın 1984 yılında yönettiği Amadeus, Peter Shaffer'in oyunu üzerinedir. 8 Oskar kazanan bu film, o yılın da en popüler filmlerinden biri olmuştur. Film Mozart'ın eserlerini halkın tanıması için oldukça faydalı olmuştur, ancak tarihsel eşitsizlikler yüzünden eleştirilmiştir. Özellikle Antonio Salieri'nin Mozart ile olan rekabeti üzerine pek az tarihsel kanıt vardır. Aksine, büyük bir ihtimalle Mozart ve Salieri birbirlerine arkadaş ve ortak gözüyle bakmaktadırlar. Salieri'nin halk kütüphanesinden Mozart'a partisyonlar verdiğinin belgelerle kanıtları vardır. Bunun yanı sıra, birçok kez Mozart'ın eserlerini sahnede sunmuştur. Bunun da üstüne, Mozart'ın oğlu Franz Xaver'in müzik öğretmeni olmuştur.
Eserlerini hiçbir zaman göstermemesi, filmde fazla dramatize edilmiştir. Ayrıca, Mozart'ın eserleri incelendiğinde, birçok revizyonlar yaptığı da gözükmektedir. Mozart oldukça ağır çalışırdı ve kendi izniyle üstün bilgisini ve becerilerini Avrupa'nın müzik geleneklerine göre geliştirmişti. Schaffer ve Forman Amadeus'un hiçbir zaman Mozart'ın gerçek biyografisi olarak sunmak istemediklerini anlamış, filmin DVD sunumunda da, dramatik anlatımın İncil'deki Habil ve Kabil hikâyesinden esinlendiğini anlatmıştır - bir kardeş Tanrı tarafından sevilir, diğeri hor görülür.
Türk Marşı'nın bulunduğu piyano sonatından bir kesit.
Kaynakça
Braunbehrens, Volkmar : Mozart in Vienna : 1781-1791, Timothy Bell Trans, HarperPerennial, 1986 ISBN 978-0-06-097405-3
Deutsch, Otto Erich : Mozart : A Documentary Biography, Eric Blom et al. Trans, Stanford University Press, 1965
Aloys Greither : Wolfgang Amadé Mozart, Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, 1962
Robert W. Gutman : Mozart : A Cultural Biography, Random, 2001 ISBN 0-15-100482-X
H. C. Robbins Landon : 1791 : Mozart's Last Year, Thames & Hudson, 1988 ISBN 0-500-28107-6
Piero Melograni : Wolfgang Amadeus Mozart : A Biography, The University of Chicago Press, 2006 ISBN 0-226-51956-2 Read an excerpt
Massimo Mila : Lettura delle Nozze di Figaro, Einaudi, 1979 ISBN 88-06-18937-9
Mark Rayner : The Amadeus Net, ENC, 2005 ISBN 0-9752540-1-4
Stanley Sadie, ed. : Mozart and his Operas, St. Martin's, 2000 ISBN 0-312-24410-X
Maynard Solomon : Mozart : a life, Harper, 1996 ISBN 0-06-092692-9
Hershel Jick : A Listener's Guide to Mozart's Music, Vantage, 1997 ISBN 0-553-12308-9
Marcia Davenport : Mozart, The Chautauqua Press, 1932
Wilhelm Otto Deutsch, Mozart und die Religion (2005)
Nicholas Till : Mozart and the Enlightenment,Faber,Norton, 1992 ISBN 0-571-16169-3
Gregory Allen Robbins, Mozart & Salieri, Cain & Abel : A Cinematic Transformation of Genesis 4
The Mozart Project
Lady Gaga Kimdir? Biyografisi
Stefani Joanne Angelina Germanotta (İngilizce telaffuz : [ˈstɛfəniː dʒɜrməˈnɒtə]; d. 28 Mart 1986), bilinen sahne adıyla Lady Gaga, Amerikalı şarkıcı, şarkı yazarı ve oyuncu. Başlangıçta lise oyunlarında yer alarak ve müzik kariyerine odaklanmak için yarıda bıraktığı CAP21'da öğrenim görerek tiyatro alanında performans sergiledi. Bir rock grubundan ayrıldıktan, Lower East Side'ın avangart performans sanatları etkinliklerine katıldıktan ve anlaşma yaptığı Def Jam Recordings'ten çıkarıldıktan sonra Sony/ATV Music Publishing'de şarkı yazarı olarak görev aldı. Orada Gaga'nın vokal yeteneklerini beğenen Akon, Gaga'nın Interscope Records ve kendi şirketi KonLive Distribution ile ortak bir anlaşma imzalamasına yardımcı oldu.
Gaga; eleştirmenlerin beğenisini kazanan, ticari bir başarı yakalayan, "Just Dance" ve "Poker Face" gibi dünya genelindeki listelerde bir numara olan single'lara yer veren çıkış albümü The Fame (2008 ) ile ünlendi. Ardından yayımlanan The Fame Monster (2009) adlı EP, benzer başarılar yakaladı ve "Bad Romance", "Telephone" ve "Alejandro" şarkılarına yer verdi. İkinci albümü Born This Way, 2011'de yayımlandı ve ilk haftasında bir milyonun üzerinde satış yaptığı ABD dahil yirmiden fazla ülkede listelerin zirvesinde yer aldı. Albümün çıkış single'ı "Born This Way", pek çok ülkede bir numara oldu. 2013'te yayımladığı üçüncü albümü ARTPOP, ABD listelerinde bir numara oldu, başarılı single'lar "Applause" ve "Do What U Want"a yer verdi. 2014'te Tony Bennett ile birlikte yayımladığı caz albümü Cheek to Cheek, Gaga'nın bu ülkede art arda bir numara olan üçüncü albümü oldu.
Gaga; tarzı, canlı performansları, video klipleri ve verdiği kişiliği güçlendirici mesajlarıyla müzik endüstrisine yaptığı farklı katkılarıyla tanınmaktadır. Nisan 2015 itibarıyla dünya genelinde 28 milyon albüm ve 140 milyon single satışıyla tüm zamanların en çok satan müzisyenlerinden biridir. On üç Guinness Dünya Rekoru, altı Grammy Ödülü ve Songwriters Hall of Fame'in Çağdaş İkon Ödülü dahil olmak üzere yüzlerce ödülü bulunmaktadır. Billboard'un Yılın Sanatçısı listelerinde ve Forbes'un güç ve kazanç sıralamalarında düzenli olarak yer alan Gaga, 2013'te Time tarafından Son Onyılın En Etkili İkinci Kişisi olarak gösterildi. Müziğinin yanı sıra çeşitli hayırseverlik faaliyetlerinde yer aldı; LGBT haklarını savundu ve HIV/AIDS önleme çalışmalarına katıldı. 2012'de kâr amacı gütmeksizin gençlerin güçlendirilmesini amaç edinen Born This Way Foundation'ı kurdu.
Hayatı ve kariyeri
1986-2004 : İlk dönem
Stefani Joanne Angelina Germanotta, 28 Mart 1986'da Manhattan'daki Lenox Hill Hastanesi'nde[2] Katolik bir ailenin kızı olarak doğdu.[3] Cynthia Louise "Cindy" Bissett ve İnternet girişimcisi Joseph Anthony "Joe" Germanotta, Jr.'ın en büyük kızıdır.[4][5][6] %75 oranında İtalyan kökleri bulunan Germanotta'nın Kanadalı Fransız kökleri de vardır.[7][8][9] Kız kardeşi Natali moda öğrencisidir.[10][11] Manhattan'ın Upper West Side bölgesinde yetişen Germanotta, annesinin iletişim sektöründe sabah sekizden akşam sekize kadar çalıştığını, babasının da işte çok vakit harcadığını ifade etmektedir.[12][13] Germanotta, on bir yaşından itibaren Manhattan'ın Upper East Side bölgesindeki özel bir Roma Katoliği kız okulu olan Kutsal Kalp Manastırı'na gitti.[14][15][16] Lisedeki öğrenim yıllarını "çok çalışkan, çok disiplinli" ama "biraz da güvensiz" olarak tanımlayan Germanotta, bu dönemi hakkında daha sonraları "Ya çok kışkırtıcı ya da çok tuhaf olduğum için alay konusu olurdum, ben de daha az göze batmaya çalıştım. Uyum sağlayamadım ve kendimi ucube gibi hissettim." ifadelerini kullandı.[17] Piyano çalmaya dört yaşında başlayan Germanotta, ilk piyano baladını on üç yaşında yazdı ve on dört yaşında açık mikrofon akşamlarında piyano performansı sergilemeye başladı.[18] Aralarında Gönül Yolu'ndaki (Guys and Dolls) Adelaide ve Aptallar Şehri'ndeki (A Funny Thing Happened on the Way to the Forum) Philia olmak üzere lisedeki müzikallerin baş rollerinde oynadı.[19] Ayrıca The Sopranos dizisinin 2001'deki "The Telltale Moozadell" adlı bölümünde küçük bir rol olan afacan öğrenci rolünü üstlendi ve New York'taki gösterilerin seçmelerine katılıp başarısız oldu.[12][20]
Liseyi bitirdikten sonra New York Üniversitesi'nin müzikal tiyatro konservatuvarı olan Collaborative Arts Project 21'a (CAP21) başvurdu.[12] On yedi yaşında, erken kabul edilen yirmi öğrenciden biri olarak üniversitenin yurdunda kalmaya başladı.[19] Şarkı sözü yazma yeteneğini geliştirmeye ek olarak sanat, din, sosyal sorunlar ve politika konularında kompozisyonlar ve pop sanatçıları Spencer Tunick ve Damien Hirst üzerine bir tez yazdı.[21][22] Germanotta ayrıca pek çok rol için seçmelere katıldı ve 2005'te MTV'nin Boiling Points adlı reality şovunda yer aldı.[12][23]
2005-07 : Kariyer başlangıcı
Germanotta, on dokuz yaşında müzik kariyerine odaklanmaya karar verdi ve öğreniminin ikinci yılının ikinci döneminde CAP21'dan ayrıldı.[24] Babası, eğer başarısız olursa okula geri dönmesi şartıyla Germanotta'nın bir yıllık kirasını ödemeyi kabul etti. Sanatçı, o günlerde maddi yönden sıkıntı çektiğini belirtmektedir.[19] 2005 yazına doğru Rivington Street'te bir daireye yerleşen Germanotta, hip-hop şarkıcısı Grandmaster Melle Mel ile Cricket Casey tarafından yazılan bir çocuk kitabı olan The Portal in the Park'ın sesli kitabı için birkaç şarkı kaydetti.[12][25] Aynı yılın Eylül ayında New York Üniversitesi'nden arkadaşlarıyla Stefani Germanotta Band (SGBand) adında bir grup kurdu.[12][19] Grup, Led Zeppelin'in "D'yer Mak'er"ı gibi klasik rock şarkılarının yanı sıra kendi şarkılarını da çalmaktaydı. Greenwich Village'daki The Bitter End ve Lower East Side'daki Mercury Lounge gibi barlarda çalan grup, bir hayran kitlesi de edindi ve yapımcı Joe Vulpis'in dikkatini çekti.[12] Vulpis'in stüdyosundaki görüşmeyi takip eden aylarda, SGBand 2005'te çıkan EP'leri Words ve Red and Blue'yu New York'taki çeşitli mekânlarda çalarken, Lower East Side'nın merkezindeki kulüplerin demirbaşı olmaya başladı.[19]
Mart 2006'da Germanotta, yapımcı Rob Fusari ile tanıştı.[26] SGBand kariyerinin zirvesine Haziran ayında, The Cutting Room'da müzisyen Wendy Starland'in yapımcı Rob Fusari adına yetenek avcılığı yaptığı 2006 Songwriters Hall of Fame New Songwriters Showcase'te ulaştı. Starland, yeni bir grubun solisti olması için bir kadın şarkıcı arayan Fusari'yi Germanotta'nın yetenekleri konusunda bilgilendirdi ve Germanotta'yla sözleşme imzaladı. SGBand dağıldıktan sonra, Germanotta her gün New Jersey'ye gidip yazdığı şarkıların üzerinde çalıştı ve yapımcısıyla yeni şarkılar hazırladı.[12] Fusari, Mayıs 2006'da Germanotta ile bir ilişkiye başladığını ve "Lady Gaga" lakabını Queen şarkısı "Radio Ga Ga"dan esinlenerek bulduğunu söylemektedir.[27] Germanotta, Fusari'den "Lady Gaga" yazan bir mesaj aldığında kendisine bir sahne adı bulmaya çalışıyordu.[28][29] Fusari ve Gaga bir süre sonra Team Lovechild adlı bir şirket kurdular ve kaydettikleri elektropop şarkılarını müzik endüstrisi patronlarına yolladılar.[30] Def Jam Recordings'in A&R bölümünün başı Joshua Sarubin, olumlu görüş bildirdi ve Gaga'ya bir şans verilmesini sağladı. Patronu Antonio "L.A." Reid ile anlaştıktan sonra Gaga, Eylül 2006'da dokuz ay içinde albümünü tamamlama amacıyla Def Jam ile sözleşme imzaladı.[12] Fakat üç ay sonra şirketten çıkarıldı; hayatının bu dönemi daha sonra 2011'de çıkaracağı "Marry the Night" single'ının klibinin tretmanına esin kaynağı olacaktı.[31] Noel için ailesinin yanına ve Lower East Side'ın gece hayatına dönen Gaga; yeni burlesk gösterileri sergilemek, barlarda üzerinde bikiniyle go-go dansı yapmak gibi işlerle uğraşıyor ve bu dönemde uyuşturucu maddeler kullanıyordu.[12][15] Fusari ile olan ilişkisi de Ocak 2007'de sona erdi.[27]
Bu süreçte Gaga, sahnedeki kişiliğine şekil vermesine yardım eden performans sanatçısı Lady Starlight ile karşılaştı.[32] SGBand gibi ikili kısa zamanda aralarında Mercury Lounge, The Bitter End ve Rockwood Music Hall'un da bulunduğu kulüplerde sahneye çıkmaya başladı. 1970'lerin müziğini gerçeğe en yakın haliyle sunan "Lady Gaga and the Starlight Revue" adlı canlı performansları "The Ultimate Pop Burlesque Rockshow" (Türkçe : Mükemmel Burlesk Rock Gösterisi) olarak lanse edildi.[33][34] Kısa süre sonra ikili, Ağustos ayındaki 2007 Lollapalooza müzik festivaline davet edildi.[35] Gösteri eleştirmenlerce beğenildi ve olumlu tepkiler aldı.[33] Başlangıçta avangart elektronik dans müziğine odaklanan Gaga, müzikal nişini pop melodileri ile David Bowie ile Queen'in glam rockını kendi müziğine kattığında buldu. Gaga ve Starlight şarkı söylemekle meşgulken yapımcı Rob Fusari, Gaga ile birlikte yaptıkları şarkıların üzerinde çalışmaya devam eti. Fusari bu şarkıları, arkadaşı da olan yapımcı Vincent Herbert'a gönderdi.[36] Herbert, şarkıcıyı hemen Interscope Records'ın bir markası olan ve 2007'de kurulan kendi şirketi Streamline Records'un kadrosuna kattı.[37] İlerleyen yıllarda Gaga, Herbert'tan kendisini keşfeden kişi olarak bahsedecek ve "Sanırım pop tarihini yazdık ve yazmaya devam edeceğiz." ifadelerini kullanacaktı.[36] Sony/ATV Music Publishing tarafından satın alınmadan önce Famous Music Publishing'de acemi şarkı sözü yazarı olarak staj yaptıktan sonra Gaga, Sony/ATV ile sözleşme imzaladı. Bunun sonucunda Britney Spears, New Kids on the Block, Fergie ve Pussycat Dolls için şarkı yazması için işe alındı.[38] Interscope'ta şarkıcı-söz yazarı Akon, Gaga'nın ses yeteneğini stüdyoda kendi şarkılarından biri için kayıt yaparken fark etti.[39] Akon daha sonra Interscope Geffen A&M Başkanı ve CEO'su Jimmy Iovine'i, Gaga'yla aynı anda kendi şirketi KonLive'da kalması şartıyla ortak sözleşme imzalaması için ikna etti.[31][40]
2007'nin sonuna doğru Gaga'nın eski yönetim şirketi, şarkıcıyı aynı şirketin bir parçası olan söz yazarı ve yapımcı RedOne ile tanıştırdı.[41] RedOne ile yaptığı ilk şarkı, Mötley Crüe'nun "Girls, Girls, Girls" ve AC/DC'nin "T.N.T." şarkılarından esinlenen "Boys Boys Boys" idi.[29] Gaga, RedOne ile olan iş birliğine ilk albümü için bir hafta stüdyoda kayıt yaparak devam etti. Diğer taraftan Interscope'un bir markası olan, yapımcı ve söz yazarı Martin Kierszenbaum tarafından kurulan Cherrytree Records'a Kierszenbaum ile aralarında "Christmas Tree" ve "Eh, Eh (Nothing Else I Can Say)" single'larının da bulunduğu dört şarkıyı ortak yazdıktan sonra katıldı.[38]
2008-10 : The Fame ve The Fame Monster
2008'de Gaga, ilk stüdyo albümü üzerinde çalışmak için Los Angeles, Kaliforniya'ya taşındı ve Andy Warhol'un Factory'sine benzeyen Haus of Gaga adlı kendi yaratıcı ekibini kurdu.[29][42] Gaga'nın ilk stüdyo albümü The Fame, ilk olarak 19 Ağustos 2008'de yayımlandı. Gaga, Avrupa ve ABD'deki bazı gey kulüplerde şarkı söyleyerek ve New Kids on the Block'un birleşme turnesinin Kuzey Amerika ayağında açılış şarkıcısı sıfatıyla performans sergileyerek albümü tanıttı.[43][44] İlk single "Just Dance", albümün yayımından dört ay önce satışa sunulsa da, uluslararası listelerin zirvesine çıkması Ocak 2009'da gerçekleşti. Bu çıkışla birlikte albümün satışları da bir anda arttı ve sanatçıya, kendisinin ilk Grammy Ödülü (En İyi Dans Kaydı dalında) adaylığını kazandırdı. Single ise dünya çapında en çok satan single'lardan biri oldu.[43][45] Gaga, daha büyük bir başarıyı "Poker Face"in 2009'un başında dünya genelindeki büyük müzik marketlerin çoğunda bir numara olduğu ve 9,8 milyon kopya sattığı zaman yakaladı.[46][47] "Poker Face", 52. Grammy Ödülleri'nde Yılın Şarkısı ve Yılın Kaydı dallarında aday gösterilirken, En İyi Dans Kaydı dalında ödül aldı.
The Fame Yılın Albümü dalında aday gösterilirken aynı törende En İyi Dans/Elektronika Albümü ödülünü kazandı.[48] Eleştirmenler, albümde Gaga'nın üne olan takıntısı ile zengin ve ünlü yaşam tarzının inceliklerini keşfettiğini, albümün Def Leppard baterileri ve alkışları ile urban müziğin metal baterilerinin, 1980'lerin elektropopunun ve dans müziği ile belirgin hookların birleşmesinden oluştuğunu belirttiler.[31] Albüm; Almanya, Avusturya, Birleşik Krallık, İrlanda, İsviçre ve Kanada listelerinde bir numara olurken ABD, Avustralya ve on beş ülkenin listesinde ilk beşe girdi.[49][50] Albüm ayrıca ardışık olmayan 106 hafta boyunca Dance/Electronic Albums listesinin zirvesinde kaldı ve yayımından beri dünya genelinde 12 milyon kopya sattı.[51] Albümün başarısı, 2009'da aralarında Billboard dergisinin Yükselen Yıldız ödülü, MTV Video Müzik Ödülleri'nde 9 adaylıktan En İyi Yeni Sanatçı, "Paparazzi" single'ı ile En İyi Sanat Yönetmenliği ve En İyi Özel Efektler dalında toplam 3 ödül olmak üzere pek çok başarı getirdi.[52][53]
Gaga, 2009'da The Pussycat Dolls'un Avrupa ve Okyanusya'daki Doll Domination Tour adlı turnesinin açılış sanatçısı olduktan sonra 2009'un Mart ve Eylül ayları arasında gerçekleşen ve eleştirmenler tarafından beğenilen altı aylık ilk dünya turnesi The Fame Ball Tour'u başlattı.[54] Dünyayı dolaşırken, Kasım 2009'da yayımlanan sekiz şarkılık bir EP olan The Fame Monster'ı yazdı. Albümün çıkış single'ı "Bad Romance" on sekiz ülkede listelerin zirvesine çıkarken; ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda'da ilk ikiye girdi ve En İyi Kadın Pop Vokal Performansı ile En İyi Video Klip kategorilerinde ödül kazandırdı. Gaga, dijital müzik tarihinde dört milyon satış rakamını geçen üç single'ı ("Just Dance" ve "Poker Face" ile birlikte) olan ilk şarkıcı oldu.[55] Beyoncé ile düet yaptığı albümün ikinci single'ı "Telephone", En İyi Pop Vokal İş Birliği Grammy Ödülü'ne aday gösterildi ve Gaga'nın Birleşik Krallık'taki dördüncü bir numaralı single'ı oldu; şarkıya çekilen klip tartışmalı olsa da "müzikalitesi, Michael Jackson'ın şovmenliği ve Madonna'nın güçlü cinselliği ve kışkırtıcılığı" nedeniyle eleştirmenlerden olumlu geri dönüşler aldı.[56][57] Bir sonraki single'ı "Alejandro"da Gaga ve moda fotoğrafçısı Steven Klein klip için iş birliğine gitti.[58] Video klipleri etrafında dönen tartışmalara rağmen Gaga, video paylaşım sitesi YouTube'da videoları toplamda bir milyar izlenen ilk sanatçı oldu.[59] 2010 MTV Video Müzik Ödülleri'nde aday gösterildiği 13 kategoriden 8'ini kazandı. "Bad Romance" ile ödül aldığı Yılın Video Klibi kategorisinde "Telephone" da aday gösterildiğinden, bu ödül için aynı anda iki kez aday gösterilen ilk kadın sanatçı oldu.[60][61] The Fame Monster, 53. Grammy Ödülleri'nde altı adaylık elde ederken -ilk albümünün elde ettiği ile aynı sayıda- En İyi Pop Vokal Albüm dalında ödül aldı ve Gaga'nın art arda ikinci kez Yılın Albümü'ne aday gösterilmesini sağladı.[62][63] The Fame Monster ve 2010 derlemesi The Remix, Gaga'nın Cherrytree Records ile çıkarttığı son albümler oldu. Şirketten ayrılışının nedenleri bilinmezken menajeri Troy Carter 2011'de şirketin başı Martin Kierszenbaum ile Gaga'nın sanatçıyı yurt dışında tanıtma taktikleri üzerinde çalıştıklarını belirtti.[64] Gaga'nın Forbes Celebrity 100 ve Dünyanın En Güçlü 100 Kadını listelerine ilk girişi 2010 yılında oldu, listelerde sırasıyla dördüncü ve yedinci sırada yer aldı.[65][66]
The Fame Monster'ın başarısı Gaga'nın albümün çıkışından birkaç hafta ve The Fame Ball Tour'un bitiminden birkaç ay sonra ikinci dünya turnesi The Monster Ball Tour'u başlatmasına neden oldu.[67] Mayıs 2011'de sona eren, eleştirmenlerin beğendiği ve ticari olarak başarılı olan turne bir buçuk yıldan fazla sürerken $227,4 milyon hasılatla tüm zamanların en çok hasılat yapan turnelerinden biri oldu.[68] New York'ta Madison Square Garden'daki konserler HBO'da Lady Gaga Presents the Monster Ball Tour : At Madison Square Garden adlı programda gösterildi. DVD ve Blu-ray olarak yayımlanan program, aday gösterildiği beş Emmy Ödülü'nden birini kazandı.[69] Gaga ayrıca albümden şarkıları, aralarında Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth'in de katıldığı 2009 Royal Variety Performance, Elton John ile piyano düeti yaptığı 52. Grammy Ödülleri ve Gaga'nın üç ödülle ayrıldığı 2010 BRIT Ödülleri'nin bulunduğu uluslararası etkinliklerde seslendirdi.[70] Ayrıca Michael Jackson'ın Londra'da The O2 Arena'daki This Is It konserlerinde açılış sanatçısı olsa da, Jackson'ın hayatını kaybetmesi üzerine etkinlikler iptal edildi.[71]
2009'da Gaga, Monster Cable Products firmasıyla Heartbeats adında, üstü mücevherlerle kaplı bir kulaklık yapmak için çalışmalara başladı.[72] Ocak 2010'da Polaroid adlı şirketin yaratıcı yönetmeni olan Gaga,[73] ilk üçlü yeni ürün olan Grey Label'ı 2011 Consumer Electronics Show adlı elektronik fuarında tanıttı.[74] Eski yapımcısı ve eski erkek arkadaşı Rob Fusari, Gaga ile olan iş birliği nedeniyle sanatçının yapım şirketinin gelirlerinden %20 pay iddia etti ve Mermaid Music LLC aleyhine dava açtı. Gaga'nın avukatı Charles Ortner, Fusari ile olan anlaşmayı "hukuksuz" olarak niteledi ve yorum yapmaktan kaçındı fakat beş ay sonra New York Yüksek Mahkemesi davayı ve Gaga'nın açtığı karşı davayı reddetti.[75][76] Bu çekişmeye ek olarak Gaga'ya sistemik lupus eritematozus teşhisi kondu ama semptomlardan etkilenmediği iddia edildi. Larry King ile yaptığı bir röportajda Gaga, semptomlardan kaçınmayı ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeyi umduğunu belirtti.[77][78]
2011-12 : Born This Way
Gaga, ikinci stüdyo albümü Born This Way'i 23 Mayıs 2011'de yayımladı. Albüm Gaga tarafından "bir peruktan veya rujdan veya kahrolası bir et elbiseden çok daha derin bir şey" olarak nitelendirildi.[79][80] Albüm piyasaya çıktıktan sonra müzikal tarzı ve Gaga'nın vokal performansıyla müzik eleştirmenlerinden genelde olumlu tepkiler aldı.[81][82] Born This Way ABD'de ilk haftasında 1.108 milyon kopya satarak Billboard 200 listesine bir numaradan giriş yaptı ve yirmiden fazla ülkede liste başı oldu.[83] Dünya genelinde 6 milyondan fazla satışa ek olarak Born This Way, Gaga'nın üçüncü kez art arda aday gösterildiği Yılın Albümü dahil üç Grammy Ödülü'ne aday gösterildi.[84] Yıl sonunda Gaga, ABD$90 milyon kazanması sayesinde Celebrity 100 List'te bir numaraya otururken Dünya'nın En Güçlü Kadınları listesinde on birinci sırada yer aldı.[85][86] Mart 2012'de ise Born This Way satışları ve The Monster Ball Tour geliri dahil $25.353.039 kazançla Billboard'un en çok kazananlar listesinde dördüncü sıraya yerleşti.[87]
Albümün çıkış single'ı "Born This Way", ilk kez 53. Grammy Ödülleri'nde söylendi. Billboard Hot 100 listesine bir numaradan giriş yaparken liste tarihinde bir numaradan giriş yapan on dokuzuncu single, toplamda ise bininci bir numaralı single oldu.[88][89] İkinci single "Judas" birçok büyük müzik marketin listelerinde ilk ona girerken "The Edge of Glory", dijital mağazalarda başarı yakalaması ve eleştirmenlerden övgü alması üzerine üçüncü single olarak yayımlandı.[90][91] Ardından yayımlanan iki single sırasıyla "Yoü and I" ve "Marry the Night" oldu ancak ikisi de uluslararası listelerde önceki single'lar kadar üst sıralara çıkamadı.[92] Temmuz 2011'de "Yoü and I"ın klip çekimleri sırasında Gaga, oyuncu ve model Taylor Kinney ile tanıştı. İkili kısa süre içinde çıkmaya başladı.[93] Gaga daha sonra PPL tarafından Birleşik Krallık'ta 2011 yılının en çok çalınan ikinci sanatçısı olarak açıklandı.[94]
Gaga müzikal çalışmalarına Tony Bennett ile "The Lady Is a Tramp" şarkısında düet yaparak devam etti.[95] Animasyon filmi Gnomeo & Juliet için de Elton John ile düet yaptı. "Hello, Hello" şarkısı Gaga'nın vokali olmadan yayımlandı; ancak filmde düet versiyonu kullanıldı.[96][97] 13 Temmuz 2011'de Sydney Town Hall'da tek sefere mahsus Born This Way'i tanıtmak için ve eski ABD Başkanı Bill Clinton'ın 65. doğum günü kutlamaları dolayısıyla sahne aldı. Gecede Gaga Marilyn Monroe'nun John F. Kennedy'ye yaptığı performansa atıfta bulunarak sarı peruk taktı ve "Yoü and I"ın sözlerini değiştirdi.[98][99] Şükran Günü'nde Gaga'nın A Very Gaga Thanksgiving adlı programı ekrana geldi. Eleştirmenlerin övgüsünü alan ve 5.749 milyon Amerikalı izleyiciye ulaşan programı Gaga'nın dördüncü EP'si A Very Gaga Holiday takip etti.[100][101][102] Mayıs 2012'de, Simpsonlar'ın 23. sezonunun final bölümü "Lisa Goes Gaga"da konuk oyuncu olarak rol aldı.[103][104] Ayrıca Bennett'ın 2012 yapımı belgesel filmi The Zen of Bennett'ta da göründü.[105] Eylül'de Coty, Inc. ile birlikte hazırladığı ilk parfümü Lady Gaga Fame'i piyasaya sürdü.[106]
Born This Way albümüne destek niteliği taşıyan The Born This Way Ball adlı turne, Nisan 2012'de Güney Kore'nin başkenti Seul'da başladı.[107] Dünya genelinde 110 gösteriden oluşması planlanan turne, birçok muhafazakâr yorumcu tarafından tanıtımı yapıldıktan kısa süre sonra kınansa da iyi eleştiriler aldı ve ekonomik bir başarı yakaladı. Bu erken tartışma, özellikle turnenin Asya ayağındaki çeşitli noktalarda belirginleşti, birçok dinî grup tarafından şeytani ve dinî değerlere karşı olduğu gerekçesiyle protesto edildi ve sonuç olarak Cakarta'daki konser, izin verilmediği için iptal edildi.[108][109][110] Sağ kalçasındaki yırtıktan dolayı Gaga, 12 Şubat 2013'te Born This Way Ball turnesinin kalan gösterilerini iptal etti.[111]
2013-14 : ARTPOP ve Cheek to Cheek
2012'nin başında Gaga, yapımcı Fernando Garibay ile çalışırken üçüncü stüdyo albümü ARTPOP'ta yer alacak şarkıların gelişmeye başladığını duyurdu.[112][113] Albüm çalışmaları The Born This Way Ball turnesi sırasında da devam etti ve Gaga'nın menajerlerinden Vincent Herbert, Mayıs 2012'deki bir röportajda "çılgın ve harika şarkılar" için söz verdi.[114] Aynı ay Gaga, kalça ameliyatı olduğunu ve iyileştiğini doğruladı.[115] Niyetinin dinleyicilerine "gerçekten iyi zaman geçirtmek" olduğunu belirterek "Albümü kulüpte geçirilen bir gece gibi baştan sona eğlenceli olması için tasarladım. Dinlediğinizde hoş bir şekilde aktığını göreceksiniz. Arkadaşlarınızla dinlemek çok eğlenceli. Baştan sona coşalım diye bunu kendim ve arkadaşlarım için yazdım." dedi.[116]
ARTPOP, 6 Kasım 2013'te yayımlandı ve müzik eleştirmenlerinden karışık geri dönüşler aldı.[117][118] İlk haftasında 258 bin kopya satarak sanatçının ABD'deki ikinci bir numaralı albümü oldu[119] ve albümden yayımlanan "Applause" ve R&B şarkıcısı R. Kelly ile düet yapılan "Do What U Want" single'ları ticari başarılar yakaladı.[120][121][122] Üçüncü single "G.U.Y.", Gaga'nın o güne kadar listelerde en az başarı gösteren single'ı oldu.[123] Mayıs 2014'te Gaga, konseptini artRave tanıtım etkinliğinden alan artRave : The ARTPOP Ball adlı turneye çıktı. $83 milyon hasılat elde eden turne, The Born This Way Ball turnesinin iptal edildiği şehirler ile şarkıcının daha önce ziyaret etmediği şehirlere uğradı.[124][125] Bu arada Gaga, uzun zaman menajerliğini yapan Troy Carter ile "yaratıcılık farklılıkları" nedeniyle yollarını ayırdı[126] ve Haziran 2014'te yeni menajeri Bobby Campbell ile birlikte Live Nation Entertainment'ın sanatçı yönetim bölümü olan Artist Nation'a katıldılar.[127] Gaga, 2013'te yayımlanan Celebrity 100 List'e kazandığı ABD$80 milyon ile ikinci sıradan dahil oldu ve 30 Yaş Altı En Çok Kazanan Ünlüler listesinde bir numaraya oturdu.[128] Ayrıca Time tarafından Son Onyılın En Etkili İkinci Kişisi olarak gösterildi.[129]
Gaga, ilk sinema oyunculuğunu Robert Rodriguez'in yönettiği Ustura Dönüyor filmi ile yaptı. 11 Ekim 2013'te vizyona giren filmde La Chameleón karakterini canlandırdı. Film eleştirel ve ticari açıdan başarısız oldu.[130][131][132] Filmdeki performansından ötürü Gaga, En Kötü Yardımcı Kadın Oyuncu dalında Altın Ahududu Ödülü'ne aday gösterildi.[133] Ayrıca Saturday Night Live'ın 16 Kasım 2013'teki bölümünün sunucusu olan sanatçı, programın sonunda R. Kelly ile birlikte "Do What U Want"ı seslendirdi.[134] 28 Kasım'da Gaga, ABC'de Lady Gaga and the Muppets' Holiday Spectacular adlı kendisinin ikinci Şükran Günü özel televizyon yayınını yaptı ve programda The Muppets, Elton John, Joseph Gordon-Levitt ve RuPaul ile şarkılar söyledi.[135] Gaga yine bir Robert Rodriguez filmi olan ve 22 Ağustos 2014'te vizyona giren Günah Şehri : Uğruna Öldürülecek Kadın'da rol aldı.[136] "Lady Gaga For Versace" kampanyası kapsamında Versace'nin ilkbahar-yaz 2014 sezonunun yüzü oldu.[137][138]
Sinema çalışmalarının yanında Gaga, müzik alanındaki girişimlerde yer almaya devam etti. Amerikalı caz sanatçısı Tony Bennett ile birlikte Cheek to Cheek adlı bir caz albümü hazırladı. 19 Eylül 2014'te yayımlanan albüm, ilk hafta 131.000 kopya satarak Billboard 200 listesine zirveden girdi ve Gaga'nın ABD'de art arda bir numara olan üçüncü albümü oldu.[139] Albüm, 57. Grammy Ödülleri'nde En İyi Geleneksel Pop Vokal Albüm dalında ödül kazandı.[140] Albümün yayımlanmasından sonra kaydedilen Tony Bennett and Lady Gaga : Cheek to Cheek Live! adlı özel bir konser 24 Kasım 2014'te PBS'te yayınlandı.[141] İkilinin albümü tanıtmak için çıktığı Cheek to Cheek Tour, 2015'in ilk yarısında Kuzey Amerika ve Avrupa'da verilen otuz altı konserden oluştu.[142] Eylül 2014'te Gaga, Coty Inc. ile birlikte hazırladğı ikinci parfümü Eau de Gaga'yı satışa sundu.[143]
2015 : Beşinci stüdyo albümü ve American Horror Story
Aralık 2014'te Gaga, beşinci stüdyo albümünün çalışmalarının başladığını doğruladı ve albüm için Billboard'a yapımcı RedOne ile bir kez daha iş birliği yapacağını bildirdi.[144][145][146] Yapımcı Giorgio Moroder de albüme katkı sağladığını duyurdu.[147] Gaga, The Hunting Ground belgeseli için hazırlanan "Till It Happens to You" adlı şarkıda Diane Warren ile çalıştığını doğruladı.[148] Şubat 2015'te Taylor Kinney ile nişanlandı.[149] 22 Şubat 2015'te gerçekleşen 87. Akademi Ödülleri'nde The Sound of Music filmini anmak için filmdeki şarkılardan oluşan bir performans sergiledi.[150] Performans yayımlandığı anda İnternet'te en çok konuşulan olay oldu ve Gaga hakkında Facebook'ta dakikada 214 binden fazla paylaşım yapıldı.[151] Sürpriz bir şekilde Gaga, Bakü, Azerbaycan'da düzenlenen 2015 Avrupa Oyunları'nda da sahne alarak John Lennon'ın "Imagine" şarkısının piyano versiyonunu söyledi.[152] Eurosport'a göre altı dakikalık bu performans için kendisine ABD$2 milyon ödendi.[153] Haziran 2015'te 46. Songwriters Hall of Fame Ödülleri'nden Çağdaş İkon Ödülü'nü kazandı. Bu ödül töreninde kendisi 4 Non Blondes'un "What's Up" şarkısını seslendirirken grubun vokalisti ve gitaristi Linda Perry ise "Bad Romance"i seslendirdi.[154] 2015'te yayımlanan Celebrity 100 List'e Gaga, kazandığı ABD$59 milyon gelirle yirmi beşinci sıradan dahil oldu.[155]
Şubat 2015'te Lady Gaga, FX'in American Horror Story dizisinin beşinci sezonu Hotel'da yer alacağını Twitter üzerinden duyurdu.[156] Dizide otelin zengin ve kötü sahibi Elizabeth'i canlandıracak.[157][158]
Sanatı
Müzikal tarzı
Gaga'nın müzikal ve performans tarzı, eleştirmenlerin çözümleme ve incelemelerinin çoğuna konu olmaktadır. Gaga, sesini ve imajını sürekli yenileyerek kendisini "özgürleştirdiğini" belirtir ve bunun çocukluğundan geldiğini söyler.[159] Vokal olarak Gaga kontralto bir sese sahiptir ve 2,7 oktava kadar çıkabilmektedir.[160] Playback yapmayı reddeden Gaga -ses aralığı sık sık Madonna ve Gwen Stefani'ninkilerle karşılaştırılıyor- kariyeri boyunca vokal tarzını değiştirse de 2011'de çıkan albümü Born This Way için "Vokal olarak kapasiteme çok daha yakın bir seviyede." yorumunu yaptı.[161][162] Entertainment Weekly, "Sesini kullanışının ardında muazzam duygusal bir zekâ var. Sanatçılığın ciğer gücünün aksine nüansta bulunduğunu bildiği için ses yeteneğiyle neredeyse hiçbir şarkıyı ezmiyor." diye yazdı.[163]
Gaga, Mart 2009'da plastik baloncuklardan bir elbise giyerken şarkı söylüyor.
İlk şarkılarının sözleri entelektüel dürtülerden yoksun olduğu için eleştirilse de "[Gaga] neredeyse hiç çabalamadan hareket etmenizi ve zevk almanızı sağlıyor."[164] Gaga "tüm iyi müziklerin piyano başında söylenebileceğine ve yine de birer hit olabileceğine" inanıyor.[165] Şarkılarında çok çeşitli konular işledi : The Fame (2008 ) yıldız olma arzusuna odaklanırken The Fame Monster (2009) ünün karanlık yanını canavar metaforlarıyla ifade ediyor. Born This Way (2011) İngilizce, Fransızca, Almanca ve İspanyolca söylenirken aşk, seks, din, para, uyuşturucu, kimlik, kurtuluş, cinsellik, özgürlük ve bireysellik gibi Gaga'nın tartışmalı şarkı yazımı temalarını içeriyor.[166][167]
Müzik tarzı elektropop[168] ve dans-pop[169] olarak tanımlanmaktadır ve müziğinin yapısı 1980'lerin klasik popu ve 1990'ların Europopundan etkilenmektedir.[170] İlk stüdyo albümü The Fame, The Sunday Times'ın "Müzik, moda, sanat ve teknolojiyi birleştiren Gaga, Madonna, 'Hollaback Girl''deki Gwen Stefani, 2001'deki Kylie Minogue veya şimdiki Grace Jones'u anımsatıyor." diye yazmasına ve The Boston Globe'un "Kızımsı ama güçlü sesi ve neşeli ritimleriyle... Madonna'dan Gwen Stefani'ye kadar belirgin etkilenmeler taşıyor" yorumunu yapmasına neden oldu.[171][172] Müzik eleştirmeni Simon Reynolds, "Gaga ile ilgili her şey electroclashten, özellikle 1980'ler olmayan müzik hariç, Auto-Tune ile parlatılmış acımasızca akılda kalıcı edepsiz poptan ve alttan desteklenen R&B benzeri ritimlerden geliyor." dedi.[173] "Yetmişlerin glam rock tarzına, ABBA'nın diskosuna ve Stacey Q'nun gerilemelerine" yer veren sonraki kayıt The Fame Monster, Gaga'nın taklit zevkine tanık olurken Born This Way ayrıca çocukluğundan kayıtları kullandı ve hâlâ öncülleri gibi "elektro ritimler ve eurodisco nakaratlara" sahip ama opera, heavy metal, disko ve rock and roll gibi çeşitli tarzlar barındırmaktadır.[166] "Albümde hoş bir an yok, fakat en deli halinde bile müzik duygusal detaylarla dolu." diye yazan Rolling Stone, yazısını şöyle sonlandırdı : "Gaga ne kadar aşırılaşırsa o kadar dürüst oluyor."[167] 2014'te çıkan Cheek to Cheek ile birlikte Gaga, caz ile amatör bir şekilde ilgilendi. Eleştirmenler Gaga'nın müzik sevgisini ve kaydettiği şarkıları takdir etse de sesinin gerçek bir caz müzisyeninin sesinden ziyade bir Broadway şarkıcısının sesine benzediğini belirtti.[174]
Etkilendikleri
The Beatles, Stevie Wonder, Queen, Bruce Springsteen, Pink Floyd, Mariah Carey, Grateful Dead, Led Zeppelin, Whitney Houston, Elton John, Blondie ve Garbage[175] gibi sanatçıları dinleyerek büyüyen Gaga, tüm bu sanatçılardan etkilendi.[176][177] Ayrıca Iron Maiden ve Black Sabbath gibi heavy metal gruplarının en sevdiği müzisyenler olduğunu belirtti.[178]
Gaga "Ben gerçek bir aile kızıyım. Konu aşk ve bağlılıksa çok eski kafalıyım. Ve böyle tuhaf biri için biraz gerçekçiyim." dedi.[179] "Ailemle ilgili biraz gelenekselim. Hep böyle oldum."[176] Gaga'ya göre 19 yaşında lupustan ölen halası Joanne Germanotta, kendisinin içinde yaşıyor ve tüm müziğine esin kaynağı oluyor.[180] Joanne'ın ölüm tarihi Gaga'nın bedeninde dövme olarak bulunmaktadır; Gaga'nın doğumundan 12 yıl önce ölmesine rağmen Gaga "İki kalbim olduğuna gerçekten inanıyorum. Bedenimde iki ruh taşıdığımı düşünüyorum ve onun hayatıyla iyiliğinin kalanını yaşıyorum -bakire olarak öldü, yaşamlarımızda deneyimleyip sevdiğimiz hiçbir şeyi deneyimleyemeden öldü." dedi.[181]
Gaga'nın üzerindeki diğer bir ruhani etki Hint fizikçi, konuşmacı ve yazar Deepak Chopra'dır. Chopra'yı "gerçek esin" olarak niteleyen Gaga, "Bana her zaman hayatım boyunca hayranlarım için çalışmamı ve hayalimle kaderimi gerçekleştirmemi hatırlatıyor." dedi.[182] Gaga ayrıca Twitter'da Osho'nun kitabı Creativity'den bir söz paylaştı.[183][184] Osho ile arasındaki bağlantı sorulan Gaga, onun çalışmalarından etkilendiğini ve kendisi için "isyanın en iyi yolunun yaratıcılık olduğunu" belirtti ve "Eşitlik hayatımdaki en önemli şey." dedi.[185]
Gaga, Madonna ve David Bowie gibi sanatçılardan etkilendi. Gaga, Madonna ve David Bowie gibi sanatçılardan etkilendi.
Gaga, Madonna ve David Bowie gibi sanatçılardan etkilendi.
Gaga müzikal olarak, dans-pop şarkıcıları Madonna ve Michael Jackson'dan glam rock sanatçıları David Bowie ve Queen'e kadar sayısız müzisyenden esinlenirken performanslarında Andy Warhol'un tiyatral yeteneklerini kullanmaktadır.[31][186][187] Andy Warhol tarafından hazırlanan "The Philosophy of Andy Warhol : From A to B and Back Again", Gaga'nın ünlülere yaklaşımını şekillendirdi. Warhol, ünün temelinin esrarengiz siyahlığın yarattığı cazibe olabileceğini belirtmişti. Bazıları "Gaga" kimliğini saran gizemin bu stratejiye sahip olduğunu düşünmektedir.[188]
Queen şarkısı "Radio Ga Ga" şarkıcının sahne adına esin kaynağı olmuştur : "Freddie Mercury'ye bayılırdım ve Queen'in 'Radio Gaga' adında ünlü bir şarkısı vardı. Bu yüzden bu adı seviyorum [...] Freddie özgündü -pop müziğin en büyük kişiliklerinden biri." dedi.[189] Gaga'da kendi yansımasını gördüğünü belirten Madonna ile Gaga sık sık karşılaştırılmaktadır.[190] Bu karşılaştırmalara yanıt olarak Gaga "Küstah olmak istemem ama pop müzikte devrim yapmayı kendime hedef seçtim. Bir önceki devrim 25 yıl önce Madonna tarafından yapıldı." dedi ve ekledi : "Benden daha çok Madonna'yı seven ve ona bayılan biri yoktur. Kişisel ve profesyonel olarak en büyük hayranıyım."[191]
Gaga kariyeri boyunca müzikal olarak Madonna, Whitney Houston, Grace Jones, Cyndi Lauper, Blondie'nin solisti Debbie Harry, Scissor Sisters, Prince, Marilyn Manson, Yoko Ono, Beyoncé, Willow Smith, Britney Spears ve Christina Aguilera gibi çeşitli sanatçılardan etkilenmektedir.[192] Gaga, Spears'tan birçok röportajda bahsetti ve "Britney'nin benden alacağı öğüt yok! Britney Spears popun kraliçesi. Ondan öğreniyordum." dedi.[193] Gaga ayrıca 2011 MTV Video Müzik Ödülleri'nde Spears'a Yaşam Boyu Başarı Ödülü'nü verirken "Bize korkusuz olmayı öğretti ve onsuz bu sektör aynı olmazdı." diyerek sanatçıyı övdü.[194]
Gaga modayı kendisi için önemli bir etkilenme alanı olarak tanımlar ve stil açısından Leigh Bowery, Isabella Blow ve Cher ile karşılaştırılır.[15][24][179][195] Gaga çocukken bir şekilde Cher'in tuhaf moda anlayışını özümsediğini ve kendisine uyguladığını belirtti.[195] Donatella Versace'yi müzü ve İngiliz moda tasarımcısı ve yakın arkadaşı Alexander McQueen'i esin kaynağı olarak varsayan Gaga, bazı çalışmalarına McQueen'i yansıttığında "Lee'yi her giyinişimde özlüyorum." dedi.[15][77] Buna karşılık Versace, Lady Gaga için "yeni Donatella" ifadesini kullandı.[196] Andy Warhol'un Factory'sinden esinlenen Gaga'nın kişisel olarak ilgilendiği kendi yaratıcı ekibi Haus of Gaga, şarkıcının pek çok kostümünü, sahne donanımını ve saç modelini hazırladı.[197] Modaya olan düşkünlüğü, "her zaman bakımlı ve güzel" olarak nitelediği annesinden gelmektedir.[198] Larry King'e verdiği bir röportajda Gaga, kendi annesi ve anneannesinden sonra kendisi için en önemli kadının 20. yüzyılın moda ikonu Prenses Diana olduğunu belirtti ve "Prenses Diana'yı çok seviyorum. Ben küçükken üzerimdeki etkisi çok büyüktü çünkü annem ona hayrandı. Öldüğünde, asla unutmayacağım, annem ağlıyordu. Annemin birisine bu kadar bağlı olduğunu görmek çocukluğumdan kalan güçlü bir an." dedi.[199]
"Müzik yazarken sahnede giymek istediğim kostümleri düşünüyorum. Bu her şeyin bir arada olmasıyla ilgili -performans sanatı, pop performans sanatı, moda. Benim için bu her şeyin bir araya gelmesi ve süper hayranı geri getirmenin gerçek hikâyesi. Ben bunu geri getirmek istiyorum. Hayranların her bir parçamızı yemeyi, tatmayı ve yalamayı isteyecek kadar gerçek imgeler olsun istiyorum."[24] Gaga podyuma ilk kez Nicola Formichetti'nin kadınlar için yaptığı ilk koleksiyonundan kıyafetlerle Mart 2011'de Thierry Mugler'ın Paris Moda Haftası'ndaki defilesinde çıktı. O günden beri V dergisinde kendi yaratım süreci, pop kültürü dünyası üzerine yaptığı çalışmaları ve pop kültürünün evrimleşmesine olan uyumu üzerine yazmakta, moda köşe yazarlığı yapmaktadır.[200]
Global Language Monitor, "Lady Gaga"yı Zirvedeki Moda Terimi ilan etti; şarkıcıyla özdeşleşen "pantolonsuz" modası da üçüncü oldu.[201] Entertainment Weekly şarkıcının kostümlerini on yıllık "en iyiler" listesinin sonuna koydu ve "Muppet'lardan ya da stratejik olarak yerleştirilmiş baloncuklardan yapılmış bir elbise olsun, Gaga'nın sıra dışı giysileri performans sanatını ana akımla buluşturdu." yorumunu yaptı.[202] Time dergisi Gaga'yı Michael Jackson, Madonna, ve The Beatles gibi esinlendiği sanatçılarla birlikte "Tüm Zamanların 100 Moda İkonu Listesi"ne koydu ve "Lady Gaga aşırı tarzıyla olduğu gibi pop hitleriyle de dile düştü. Yine de Stefani Germanotta olarak doğan Gaga, plastik baloncuklardan, Kurbağa Kermit kuklalarından ve çiğ etten elbiseler giydi."[203]
Klipleri ve performansları
Sıra dışılığı ile tanınan Gaga, 2010'da "kana bulanmış" şekilde şarkı söylüyor.
Sürekli değiştirdiği kıyafetleri, arkadaki dansçıları ve provokatif görselleri ile Gaga'nın klipleri genelde kısa film olarak kabul edilmektedir.[204] Gaga "Provokatif olmak sadece insanların dikkatlerini çekmek için değildir. İnsanları gerçekten, olumlu olarak etkileyen bir şeyi söylemektir." diye belirtti.[204] Yaygın feminist temalarına ek olarak bondage ve sadomazoşizm unsurları da içeren Lady Gaga kliplerine şekil veren üç ana tema "seks, şiddet ve güçtür".[205] The Wall Street Journal, "Gaga tecavüz benzeri vodvilyen ve cinsel fantezileri listelerin zirvesine çıkarma ustalığına sahip." diye yazdı.[206] Başka bir eleştirmen ise "Fiziksel şiddet ya da cinsel istismar olsun veya olmasın, bu klipler kadınların bedenleri üzerindeki erkek iktidarının canlı tasvirlerini sunmaktadır." dedi.[205] Kendisini "biraz feminist" olarak tanımlayan ve "cinsellikle kadınları güçlendirdiğini" savunan Gaga,[206] aynı zamanda genç kadınları inandıkları şey uğruna mücadele etmeleri için yüreklendirmektedir.[205] Ayrıca hayranlarını "daha az yalnız" hissetmeleri için özgürleştirmeye çalışmaktadır.[207] Pop eleştirmeni Ann Powers "Gaga sadece tamamen özgün olduğu iddiasını yinelemiyor, ayrıca pop kültüründen kaynaklanan bir kişiliği inşa etmenin bir kişinin doğrularının ifadesi olabileceği hakkında felsefik bir duruşun ve biraz da feminizmin inceliklerini işliyor." dedi.[208] Sanatçının kliplerinin özetinde ise Rolling Stone "Lady Gaga kliplerine kısıtlama için bakan var mı?" retoriğini kullandı.[92]
Performansları "oldukça eğlenceli ve yenilikçi" olarak tanımlanırken 2009 MTV Video Müzik Ödülleri'ndeki kan fışkırtan "Paparazzi" performansı MTV tarafından "şaşırtıcı" olarak nitelendirildi.[209] Gaga, "kana bulanmış" temasına The Monster Ball Tour'da da devam etti; üzerinde dekoltesi olan siyah bir korse varken siyah giymiş bir dansçı tarafından "saldırıya uğradı" ve boynu kemirildi, dolayısıyla boynundan göğsüne doğru "kan" aktı ve yere düştüğü yer kan gölüne döndü. Performansın bu sahnesi yüzünden İngiltere'de, bir taksi sürücüsünün 12 kişiyi öldürdüğü olayın ardından ölenlerin aileleri ve bazı hayranları Gaga'yı protesto etti.[210] Mothers Against Violence adlı kurumun üyesi Lynn Costello "Bradford'da olanlar insanların hafızasında çok taze ve birkaç saat önce Cumbria'da yaşanan şiddeti düşününce bu bir duyarsızlıktı." dedi.[211] Sıra dışılığı 2011 MTV Video Müzik Ödülleri'nde de devam etti : erkek kılığında ikinci kişiliği Jo Calderone olarak şarkı söyledi ve "Yoü and I"ı söylemeden önce sevda ile ilgili bir monolog yaptı.[212] Bazıları Gaga'nın gösterişli ve kışkırtıcı tavrını savundu. Chris Rock yaptığı bir yorumda "Yani o Lady Gaga. O 'Lady Terbiyeni Takın' değil. Adı Gaga olan birinden harika bir tavır sergilemesini mi istiyorsunuz? Beklentiniz bu mu?" dedi.[213] Gaga'nın koreografı ve yaratıcı yönetmeni Laurieann Gibson dört yıl boyunca performansları ve klipleri için şarkıcıya malzeme sağladı. Fakat ikili Kasım 2011'de ayrıldı; Gaga, Gibson'ın yardımcısı Richard Jackson'ı işe aldı.[214] Konu ayrıntılı gösterileri olunca Gaga mükemmeliyetçi olduğunu kabul etti. "Çok otoriterim. Bir ışık bile sönse deli gibi bağırabilirim. Ayrıntılara dikkat ediyorum -gösterinin her dakikası kusursuz olmalı."[204]
İmajı
Rolling Stone'dan Chris Molanphy, Gaga'yı 2011'de "Pop'un Kraliçesi" seçmesine karşın Gaga'nın müziği, tarzı ve kişiliği ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır.[215] Rol model olarak bulunduğu konum, hayranlarına yaşattığı özgüven patlaması, öncü ve moda ikonu olarak sektöre nefes aldırması dolayısıyla dikkat çekmektedir.[216] Gaga'nın albümleri genelde olumlu yorumlar aldı ve eleştirmenler sanatçının pop müzikteki özgün yerine, popüler kültürdeki yeni hareket ihtiyacına, Gaga'nın modern sosyal konulara getirdiği ilgiye ve sanatının öznel doğasına dikkat çektiler.[217] Gaga 2010 MTV Video Müzik Ödülleri'nde çiğ etten bir elbise giydi ve yine aynı malzemeden yapılmış çizme, cüzdan ve şapka kullandı.[218] Kısmen bu elbiseden dolayı Vogue'un Birleşik Krallık edisyonu internet sitesinde Gaga'yı 2010 yılının En İyi Giyinen İnsanları arasında gösterirken Time elbiseyi 2010'un Moda İfadesi olarak adlandırdı. Ancak farklı görüşler de vardı; dünya genelinde basının ilgisini çeken elbise hayvan hakları kuruluşu PETA'yı öfkelendirdi.[219][220][221] Gaga'nın modern kültür üzerindeki etkisi ve küresel üne kavuşması ışığında Güney Karolina Üniversitesi'nden sosyolog Mathieu Deflem 2011'de sanatçının üne kavuşmasının sosyolojik boyurlarını aydınlatmak amacıyla "Lady Gaga ve Ün Sosyolojisi" adlı bir kurs başlattı.[222] ABD başkanı Barack Obama, bir yardım etkinliğinde 16 inç yüksekliğinde topuklu giyen ve dolayısıyla odadaki en uzun kadın olan Gaga ile karşılaştıktan sonra o anı "korkutucu" olarak nitelendirdi.[223]
Gaga'nın Londra'daki Madame Tussauds'da bulunan balmumu heykeli.
2008'in sonuna doğru, tarz, şaç ve makyajlarında benzerlikler bulunan Gaga ve Christina Aguilera arasında karşılaştırmalar yapıldı.[15] Aguilera, "Gaga'dan tamamen habersiz olduğunu" ve "erkek mi yoksa kadın mı olduğunu bilmediğini" belirtti.[15] Barbara Walters 2009'da ABC News'teki programı 10 Most Fascinating People için Gaga ile röportaj yaptığında, şarkıcı şehir efsanesi haline gelen interseksüel olduğu iddialarını reddetti. Bu konu hakkında yanıtladığı bir soruda "İlk başta çok ilginçti. Ama bir bakıma kendimi çok hermafrodit gösteriyorum ve hermafroditliği seviyorum." dedi.[224] Aguilera'nın açıklamasına ek olarak karşılaştırmalar, Aguilera "Not Myself Tonight" single'ına klip çekince 2010'da da devam etti. Eleştirmenler şarkı ve klibi ile Gaga'nın "Bad Romance" klibi arasında benzerlikler buldu.[225] Benzer karşılaştırmalar Gaga'nın tarzı ile Missing Persons grubunun solisti ve moda ikonu Dale Bozzio'nun tarzı arasında yapıldı. Bazıları sanatçıların tarzlarının çarpıcı şekilde paralel olduğunu düşünürken Missing Persons hayranları Bozzio'nun otuz yıldan fazla süre önce bu tarza öncülük ettiğini belirttiler.[226]
Sadık hayranları Gaga'yı "Mother Monster" olarak adlandırırken Gaga hayranlarına "Little Monsters" olarak seslenmektedir ve bunu "mikrofon tuttuğu koluna" dövme yaptırmıştır.[227][228] Bazılarına göre bu ikililik, yabancı kültürü konseptine başkaldırmaktadır. Camille Paglia, 2010'da The Sunday Times'ın kapağında çıkan "Lady Gaga and the death of sex" adlı çalışmasında Gaga'nın "erotik tabu yıkıcıdan çok bir kimlik hırsızı olduğunu ve ucubeler, asiler ve yoksunlar için şarkı söylediğini iddia eden ama bunların hiçbiri olmayan ana akım üretilen bir ürün olduğunu" ileri sürdü.[229][230] The Guardian için yazan Kitty Empire, bu ikililiğin "izleyicilerin düşünmeleri gerekmeden 'günahkâr' bir deneyim yaşamalarına izin verdiğini" belirtti ve "Performanslarının özünde Gaga'nın ucubeler ve serserilerle birlikte olduğu fikri var. The Monster Ball özgür olabileceğimiz bir yer. Bu saçmalığın dik alâsı. Gaga'nın ticari kurnazlıkla yaptığı müziğini bir sürü insan alıyor, Gaga'nın ilham aldığı drag queenlerle ve modern gece yaratıklarıyla sınırlı değiller. Ama Gaga içten görünüyor." dedi.[231] Gaga ayrıca Haziran 2012'de hayranlarına adadığı ilk resmî sosyal ağı "littlemonsters.com"u kurdu.[232]
2012'de Lady Gaga, Varşova'daki Ulusal Müze'nin 150. kuruluş yılı için hazırlanan The Elevated. From the Pharaoh to Lady Gaga adlı sergide yer aldı.[233]Gücün tekniklerine ve resmedilmesine adanan sergi, Polonya Kültür Bakanlığı ile ortak finanse edildi.[233] Serginin amacı hiyerarşinin antik çağlardan günümüze her yerde oluşunu göstermekti.[233] Serginin ana konusunu yaşadıkları zamanda toplumda yüksek statüye sahip olan iki kadın oluşturmaktaydı.[234] Bunlardan biri soylu bir aileden gelen, güzelliği ve aklıyla 18. yüzyılın ünlülerinden Dorothea de Biron oldu.[234] Diğeri ise kendi imajını yaratmada usta, medya ile modernliğin simgesi haline gelen ve çiğ etten bir elbise ile sunulan Lady Gaga oldu.[234] Et elbise Washington D.C.'deki National Museum of Women in the Arts'ta sanatçının siyasi mesajının bir açıklamasıyla birlikte sergilendi.[235]
Gaga'nın adı birkaç organizmanın bilimsel adında kullanıldı. Yeni bir eğrelti cinsi Gaga ile iki tür G. germanotta ve G. monstraparva adlarını sanatçıdan almaktadır. Türlerden birine verilen monstraparva adı Lady Gaga'nın hayranları "little monsters"a göndermedir; çünkü hayranların işareti havaya kaldırılmış "canavar pençesi" elidir, bu da bir eğrelti yaprağının açmadan önceki durumuna çok benzemektedir.[236] Ayrıca soyu tükenmiş bir memeli olan Gagadon ile parazit bir yaban arısı olan Aleiodes gaga adlarını sanatçıdan almaktadır.[237][238][239]
Aktivizm
Hayırseverlik
Gaga, 2009'da Ulusal Eşitlik Yürüyüşü'nde bir konuşma yapıyor.
Müzik kariyerinin yanında Gaga birçok yardım kuruluşuna katkıda bulunmuştur. Ayrıca doğal afetlerle mücadele için çeşitli kampanyalara yardım etmiştir. 2010 Haiti depremi kurbanlarının yararına yapılan "We Are the World 25" single'ında yer alması için yollanan daveti reddetmesine rağmen 24 Ocak 2010'da New York'ta Radio City Music Hall'da verdiği konserin gelirini ülkenin yeniden inşasında kullanılmak üzere bağışladı.[240] Kendi resmî online mağazasının o günlük kazancı da bağışlandı. Gaga yardım fonu için toplamda $500.000 toplandığını açıkladı.[241] 11 Mart 2011'de Tōhoku depremi ve tsunamisi Japonya'yı vurduktan dakikalar sonra Gaga bir mesaj ve Japan Prayer Bracelets için bir bağlantı tweetledi. Bir şirketle ortak tasarladıkları bilekliklerin tüm geliri yardım kuruluşlarına bağışlandı.[242] 29 Mart 2011 itibarıyla bilekliklerden $1,5 milyon gelir elde edildi.[243] Fakat avukat Alyson Oliver Haziran 2011'de Detroit'te Gaga hakkında bilekliklerin vergilendirildiği ve $3.99 kargo ücreti alındığı iddiasıyla dava açtı. Ayrıca bilekliklerin tüm gelirinin yardım için kullanılmadığına inandığını belirtti ve kampanyanın denetlenip bileklikleri alanlara paralarının geri ödenmesini talep etti. Gaga'nın sözcüsü davayı "değersiz" ve "yanıltıcı" olarak nitelendirdi.[244] 25 Haziran 2011'de Gaga MTV Japonya'nın Makuhari Messe'de Japon Kızılhaçı yararına düzenlediği yardım gecesinde performans sergiledi.[245]
Ekim 2012'de Gaga, Londra'daki Ekvador Büyükelçiliği'nde Wikileaks'in kurucusu Julian Assange ile buluştu.[246] 9 Ekim 2012'de Yoko Ono, Gaga ve dört başka aktiviste Lennon Ono Barış Ödülü'nü İzlanda'nın başkenti Reykjavík'te verdi.[247] 6 Kasım 2012'de Gaga, Sandy Kasırgası'ndan zarar görenlere yardım etmek için Amerikan Kızılhaçı'na $1 milyon bağışladı. Gaga ayrıca gençlerin HIV ve AIDS'in riskleri hakkında eğitilmelerine odaklanarak hastalığa karşı verilen savaşa katkıda bulunmaktadır. Cyndi Lauper ve Gaga MAC Cosmetics'in desteğiyle Viva Glam markası altında ruj satışına başladılar. Bir basın açıklamasında Gaga "Viva Glam'in sadece hayır amaçlı aldığınız bir ruj olmasını istemiyorum. Gece çıkarken rujunuzla birlikte çantanıza bir de prezervatif koymanızı hatırlatmasını istiyorum." dedi.[248] Rujların satışından HIV ve AIDS'e karşı savaşta kullanılmak üzere $202 milyondan fazla gelir elde edildi.[249]
Born This Way Foundation
2012'de Gaga, gençlerin güçlendirilmesi ve mutluluğu, kişisel güven, iyilik, zorbalıkla mücadele, rehberlik ve kariyer gelişimi gibi konulara odaklanan kendi kâr amacı gütmeyen kuruluşu Born This Way Foundation'ı oluşturdu. Adını 2011'de çıkan single ve albümden alan kuruluş, aralarında John D. and Catherine T. MacArthur Foundation, The California Endowment ve Harvard Üniversitesi'ndeki Berkman Center for Internet & Society'nin de bulunduğu ortaklarla çalışmayı planlamaktadır.[250] Medya patronu Oprah Winfrey, yazar Deepak Chopra ve ABD Sağlık Bakanı Kathleen Sebelius Harvard Üniversitesi'ndeki açılışta konuştular.[251][252] Kuruluşun başlangıçtaki fonunu Lady Gaga'nın bağışladığı $1,2 milyon, MacArthur Foundation'ın verdiği $500.000 ve Barneys New York'tan alınan $850.000 oluşturmaktaydı.[253] Kuruluş, Harvard Üniversitesi'ndeki Berkman Center for Internet & Society, MacArthur Foundation, California Endowment[254] ve Viacom ile ortaklık kurmuştur.[255][256] Temmuz 2012'de BTWF, kuruluşun mesajını destekleyen sınırlı sayıda üretilen okula dönüş ürünlerinin satışının %25'ini -en az $1 milyon- bağışlayacağını söyleyen Office Depot ile ortaklığa gitti.[257] Kuruluşun girişimleri arasında Mart 2012'de katılımcıların "Cesaret size ne ifade ediyor?" sorusuna yanıt olarak yaptıkları poster yarışması,[258] gençlerce açılan ve sanatçıyı turnesi boyunca takip eden zorbalık karşıtı "Born Brave Bus"[259][260] ve "Born Brave" topluluğu ve okul grupları bulunmaktadır.[261]
LGBT savunuculuğu
Gaga dünya genelindeki LGBT haklarının açık sözlü bir savunucusudur.[262] Ana akım bir sanatçı olarak ilk başarılarının çoğunu gey hayranlarına dayandırmaktadır ve bir gey ikonu olarak değerlendirilmektedir.[263] Kariyerinin başlarında radyoda şarkılarını çaldırmakta zorluk çektiğini belirtti ve "Benim için dönüm noktası gey topluluğuydu." dedi.[264] The Fame albüm kitapçığında kendi çalıştığı müzik şirketi Interscope'un da birlikte iş yaptığı Manhattan merkezli bir LGBT pazarlama şirketi olan FlyLife'a teşekkür etti.[265] Televizyonda gösterilen ilk performanslarından biri Mayıs 2008'de LGBT televizyon kanalı Logo TV'de yayımlanan NewNowNext Ödülleri'nde gerçekleşti.[266] Aynı yılın Haziran ayında San Francisco Pride etkinliğinde şarkı söyledi.[267] The Fame yayımlandıktan sonra "Poker Face"in kendi biseksüelliği ile ilgili olduğunu açıkladı. Rolling Stone ile yaptığı bir röportajda biseksüelliğine erkek arkadaşlarının nasıl tepki verdiklerinden bahsetti ve "Kadınlardan hoşlandığım gerçeği onları korkutuyor. Rahatsız oluyorlar. 'Üçlü seks yapmaya ihtiyacım yok. Sadece seninle de mutluyum.' diyorlar." dedi.[268] Mayıs 2009'da The Ellen DeGeneres Show'a konuk olduğunda DeGeneres'ı "kadınlara ve gey topluluğuna esin kaynağı" olduğu için övdü.[269]
11 Ekim 2009'da National Mall'daki Ulusal Eşitlik Yürüyüşü mitingini "kariyerinin tek başına en önemli etkinliği" olarak değerlendirdi.[270][271][272] Gaga 2010 MTV Video Müzik Ödülleri'ne "Don't ask, don't tell" (DADT) politikası yüzünden orduda açıkça hizmet veremeyen Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri'nin dört gey ve lezbiyen eski üyesiyle geldi.[273] YouTube'a yüklediği üç videoda hayranlarını senatörleriyle iletişime geçip DADT politikasını kaldırtmaya çağırdı. Eylül 2010'da Portland, Maine'de Servicemembers Legal Defense Network'ün bir mitinginde konuşma yaptı. Bu etkinlikten sonra The Advocate'ın editörleri Gaga'nın gey ve lezbiyenlerin "gerçek bir savunucusu" olduğu yorumunu yaptılar.[274] Gaga, Haziran 2011'de Roma'da düzenlenen Avrupa genelinde uluslararası bir LGBT etkinliği olan Europride'a katıldı. Birçok Avrupa ülkesinde gey haklarına hoşgörüsüz davranılmasını eleştirdi ve geyleri "aşkın devrimcileri" olarak tanımladı.[275]
Başarıları
Nisan 2015 itibarıyla dünya genelinde yaklaşık 28 milyon albüm ve 140 milyon single satan Gaga'nın single'ları dünyada en çok satan single'lar arasındadır ve kendisi en çok satan müzik sanatçılarından biridir.[276] Ayrıca ilk üç dünya turnesi sonucu 3,2 milyon bilet satışından $300 milyondan fazla hasılat elde etmesi nedeniyle önemli bir turne sanatçısı olarak kabul edilmektedir.[127] Diğer başarıları arasında altı Grammy Ödülü, on üç MTV Video Müzik Ödülü ve on üç Guinness Dünya Rekoru bulunmaktadır. Ayrıca Songwriters Hall of Fame'in Çağdaş İkon Ödülü'nün kazanan ilk sanatçıdır.[276]
Gaga; Billboard tarafından 2010'dan bu yana Yılın Sanatçısı seçilmektedir, VH1'ın Müzikteki 100 Büyük Kadın listesinde dördüncü sırada yer almaktadır, RIAA'e göre ABD'de en çok dijital single satan beşinci sanatçıdır[277] ve RIAA'den Dijital Elmas Ödülü alan ilk sanatçıdır.[278] Aralarında 2010 ve 2014 yıllarındaki Dünyanın En Güçlü 100 Kadını Listesi olmak üzere[279] Forbes tarafından hazırlanan listelerde düzenli olarak bulunmaktadır ve Time tarafından dünyadaki en etkili kişilerden biri olarak gösterilmektedir.[249][280]
Diskografi
Detaylı liste için bakınız : Lady Gaga diskografisi
The Fame (2008 )
The Fame Monster (2009)
Born This Way (2011)
ARTPOP (2013)
Cheek to Cheek (2014)
Filmografi
Ayrıca bakınız : Lady Gaga videografisi
The Zen of Bennett (2012)
Katy Perry : Part of Me (2012)
Ustura Dönüyor (2013)
Muppets Aranıyor (2014)
Günah Şehri : Uğruna Öldürülecek Kadın (2014)
Turneleri
Tek başına çıktığı turneler
The Fame Ball Tour (2009)
The Monster Ball Tour (2009-11)
The Born This Way Ball (2012-13)
artRave : The ARTPOP Ball (2014)
Ortak turneleri
Fame Kills : Starring Kanye West and Lady Gaga (2009-10; iptal edildi)
Cheek to Cheek Tour (Tony Bennett ile birlikte) (2014-15)
Yerleşik gösteriler
Lady Gaga Live at Roseland Ballroom (2014)
Tanıtım konserleri
artRave (2013)
Açılış sanatçısı olduğu turneler
New Kids on the Block : Live (2008 )
Doll Domination Tour (2009)
Take That Presents : The Circus Live (2009)
This Is It (2009-10; iptal edildi)
Ayrıca bakınız
Billboard Social 50 bir numaralı şarkıcıları listesi
En çok satan müzik sanatçıları listesi
Şarkıcıların takma isimleri listesi
Kaynakça
^ Killoran, Ellen (22 Haziran 2011). "Lady Gaga : How Much is She Worth?". International Business Times. Erişim tarihi : 26 Mart 2014.
^ Spedding, Emma (28 Mart 2013). "It's Lady Gaga's 27th Birthday! We Celebrate With Her 10 Style Highlights Of The Year". Grazia. Erişim tarihi : 15 Ağustos 2014.
^ Naoreen, Nuzrat (29 Mart 2013). "Monitor : Court trips, birthdays, and more". Entertainment Weekly (1252) : 30. Erişim tarihi : 24 Mayıs 2013.
^ "Lady GaGa : Biography". TV Guide. Erişim tarihi : 28 Temmuz 2010.
^ "Lady Gaga's Universe : Mom Cynthia Germanotta". Rolling Stone. Erişim tarihi : 25 Mart 2014.
^ "Mom accompanies Gaga to control her wild ways". Sify.com. Erişim tarihi : 20 Ekim 2011.
^ "Lady Gaga's Universe : Dad Joseph Germanotta". Rolling Stone. Erişim tarihi : 25 Mart 2014.
^ Pierce, Kathleen (14 Mayıs 2011). "Just call him pop culture's sleuth". Boston Globe. Erişim tarihi : 23 Nisan 2014.
^ Carpenter, Cassie (16 Kasım 2013). "Lady Gaga brings two pizza boxes home after tweeting about father's 'delicious' Italian restaurant". Georgia Newsday. Erişim tarihi : 22 Ağustos 2014.
^ FitzSimons, Amanda. "Lady Gaga's Little Sister, Natali Germanotta Tells All". Teen Vogue. Erişim tarihi : 4 Aralık 2011.
^ "Lady Gaga's Sis Makes Cameo in "Telephone" Video". E!. Erişim tarihi : 30 Mayıs 2011.
^ a b c d e f g h i j Morgan, Johnny (2010). Gaga. Sterling Publishing. ISBN 1-4027-8059-1.
^ Barber, Lynn (6 Aralık 2009). "Shady lady : The truth about pop's Lady Gaga". The Sunday Times (London). Erişim tarihi : 14 Haziran 2010.
^ Montogomery, James (9 Haziran 2010). "Lady Gaga's 'Alejandro' Director Defends Video's Religious Symbolism". MTV. Erişim tarihi : 11 Ocak 2011.
^ a b c d e f Hattie, Collins (14 Aralık 2008 ). "Lady GaGa : the future of pop?". The Sunday Times (Londra). 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 6 Aralık 2009.
^ Sturges, Fiona (16 Mayıs 2009). "Lady Gaga : How the world went crazy for the new queen of pop". The Independent. Erişim tarihi : 26 Mayıs 2009.
^ Bream, Jon (21 Mart 2009). "Don't Gag on Gaga". Star Tribune. Erişim tarihi : 23 Ocak 2010.
^ "Musicians @ google interview". YouTube. Erişim tarihi : 22 Mart 2011.
^ a b c d e Grigoriadis, Vanessa (28 Mart 2010). "Growing Up Gaga". New York. Erişim tarihi : 29 Mart 2010.
^ Ditzian, Eric (11 Ekim 2010). "Lady Gaga's 'Sopranos' Cameo Surfaces". MTV. Erişim tarihi : 2 Temmuz 2011.
^ Carlton, Andrew (16 Şubat 2010). "Lady Gaga : 'I've always been famous, you just didn't know it'". The Telegraph. Erişim tarihi : 9 Şubat 2011.
^ Florino, Rick (30 Ocak 2009). "Interview : Lady GaGa". Artistdirect. Erişim tarihi : 18 Şubat 2009.
^ Anitai, Tamar (5 Ekim 2009). "Vintage Lady Gaga! Watch Gaga On MTV's 'Boiling Points' In 2005". MTV. Erişim tarihi : 2 Temmuz 2011.
^ a b c Harris, Chris (9 Haziran 2008 ). "Lady GaGa Brings Her Artistic Vision Of Pop Music To New Album". MTV. Erişim tarihi : 7 Mayıs 2009.
^ Musto, Michael (19 Ocak 2010). "Lady Gaga Did a Children's Book In 2007!". The Village Voice. Erişim tarihi : 19 Ocak 2010.
^ Kaufman, Gil (19 Mart 2010). "Lady Gaga/ Rob Fusari Lawsuit : A Closer Look – Music, Celebrity, Artist News". MTV News. Erişim tarihi : 8 Ekim 2013.
^ a b "Lady Gaga Sued By Producer Rob Fusari". Billboard. Erişim tarihi : 8 Ekim 2013.
^ Rose, Lisa (21 Ocak 2010). "Lady Gaga's outrageous persona born in Parsippany, New Jersey". The Star-Ledger. Erişim tarihi : 23 Ocak 2010.
^ a b c "Lady GaGa Profile". Contactmusic.com. Erişim tarihi : 20 Şubat 2009.
^ Resende, Sasha (9 Aralık 2009). "Lady Gaga unleashes an electro-pop 'Monster'". The Michigan Daily (University of Michigan). Erişim tarihi : 27 Haziran 2014.
^ a b c d Birchmeier, Jason (20 Nisan 2008 ). "Lady Gaga". AllMusic. Erişim tarihi : 3 Ocak 2010.
^ Cassis, Christine (22 Şubat 2010). "Meet the woman who inspired Lady Gaga". Thaindian News. Erişim tarihi : 3 Şubat 2010.
^ a b Hobart, Erika (18 Kasım 2008 ). "Lady GaGa : Some Like it Pop". Seattle Weekly. Erişim tarihi : 10 Ocak 2009.
^ "Lady Gaga". Broadcast Music Incorporated. 9 Temmuz 2007. Erişim tarihi : 26 Şubat 2009.
^ D'Souza, Nandini (18 Ekim 2007). "Going Ga-Ga for Lady Gaga". W Magazine. Erişim tarihi : 3 Ocak 2009.
^ a b Haus of GaGa (16 Aralık 2008 ). Transmission Gaga-vision : Episode 26. Lady Gaga Official website.
^ Mitchell, Gail (10 Kasım 2007). "Interscope's New Imprint". Billboard 119 (45) : 14. ISSN 0006-2510. Erişim tarihi : 6 Mayıs 2010.
^ a b Harding, Cortney (15 Ağustos 2009). "Lady Gaga : The Billboard Cover Story". Billboard. Erişim tarihi : 6 Mayıs 2010.
^ Cowing, Emma (20 Ocak 2009). "Lady GaGa : Totally Ga-Ga". The Scotsman. Erişim tarihi : 20 Şubat 2009.
^ Vena, Jocelyn (5 Haziran 2009). "Akon Calls Lady Gaga His 'Franchise Player'". MTV News. Erişim tarihi : 20 Haziran 2009.
^ "Interview With RedOne". HitQuarters. 23 Mart 2009. Erişim tarihi : 19 Aralık 2009.
^ Herbert, Emily (2010). Lady Gaga : Queen of Pop. John Blake Publishing. ISBN 978-1-84454-963-4.
^ a b Paramor, Jordan (2010). "Smash Hits Special : Lady Gaga". Smash Hits.
^ Reporter, Staff (8 Ocak 2009). "International Pop Star Lady Gaga Set to Tour With New Kids on the Block". Erişim tarihi : 8 Ocak 2009.
^ "The 51st Annual Grammy Awards Nominations List". National Academy of Recording Arts and Sciences. Erişim tarihi : 2 Ocak 2009.
^ "Lady Gaga – Poker Face – World Charts". aCharts.us. Erişim tarihi : 3 Ocak 2009.
^ "Lady Gaga World Tour". Erişim tarihi : 19 Mart 2012.
^ "List of Grammy winners". CNN. 1 Şubat 2010. Erişim tarihi : 25 Nisan 2010.
^ Williams, John (14 Ocak 2009). "Lady GaGa's 'Fame' rises to No. 1". Jam!. Erişim tarihi : 14 Ocak 2009.
^ "Lady Gaga – The Fame – World Charts". aCharts.us. Erişim tarihi : 8 Ocak 2009.
^ "Lady Gaga Opens Up". CBS News. 3 Ağustos 2010. Erişim tarihi : 3 Ağustos 2010.
^ Caulfield, Keith (3 Ekim 2009). "Beyonce Accepts Billboard's Woman Of the Year Award, Lady Gaga Is Rising Star". Billboard. Erişim tarihi : 6 Ekim 2009.
^ "2009 MTV Video Music Awards Winners". MTV. Erişim tarihi : 14 Eylül 2009.
^ Fame Ball Tour :
Vena, Jocelyn (13 Ocak 2009). "Lady Gaga Gears Up For Pussycat Dolls Tour". MTV News. Viacom.. Erişim tarihi : 17 Haziran 2010.
Menze, Jill (4 Mayıs 2009). "Lady Gaga / May 2, 2009 / New York (Terminal 5)". Billboard. Erişim tarihi : 5 Mayıs 2009.
Morgan 2010, s. 131
^ The Fame'in ABD satışları :
Grein, Paul (23 Temmuz 2010). "Chart Watch Extra : Gaga's Nice Round Number". Yahoo!. s. 2. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 24 Temmuz 2010.
"Lady Gaga Returns With 8 New Songs on 'The Fame Monster'". Interscope Records. 8 Ekim 2009. Erişim tarihi : 9 Ekim 2009.
"Lady Gaga – Bad Romance – World Charts". acharts.us. Erişim tarihi : 17 Nisan 2010.
"53rd annual Grammy awards : The winners list". CNN. Erişim tarihi : 21 Şubat 2011.
^ "Lady Gaga tops UK album and single charts". BBC News. 22 Mart 2010. Erişim tarihi : 13 Aralık 2010.
^ McCormick, Neil (17 Mart 2010). "Lady GaGa's Telephone video". The Daily Telegraph. Londra. Erişim tarihi : 13 Aralık 2010.
^ Montgomery, James (8 Haziran 2010). "Lady Gaga's 'Alejandro' Video : German Expressionism With A Beat!". MTV. Erişim tarihi : 13 Aralık 2010.
^ Whitworth, Dan (26 Ekim 2010). "Lady Gaga beats Justin Bieber to YouTube record". BBC. Erişim tarihi : 28 Aralık 2010.
^ "MTV Video Music Awards 2010". MTV. 12 Eylül 2010. Erişim tarihi : 30 Ocak 2012.
^ "Lady Gaga, Eminem Top VMA Nominations". MTV. 10 Ağustos 2010. Erişim tarihi : 30 Ocak 2012.
^ "53rd annual Grammy awards : The winners list". CNN. Erişim tarihi : 17 Temmuz 2011.
^ "Nominations list for the 53rd annual Grammy awards". USA Today. 1 Aralık 2010.
^ Newman, Melinda (29 Haziran 2011). "Martin Kierszenbaum has a knack for finding the next big thing". Los Angeles Times. Erişim tarihi : 13 Şubat 2013.
^ "The Celebrity 100". Forbes. 28 Haziran 2010. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ "Most Powerful Women 2010". Forbes. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ Herrera, Monica (15 Ekim 2009). "Lady Gaga Unveils 'The Monster Ball'". Billboard. Erişim tarihi : 15 Ekim 2009.
^ Nestruck, Kelly (30 Kasım 2009). "Lady Gaga's Monster Ball, reviewed by a theatre critic". The Guardian. Erişim tarihi : 1 Aralık 2009.
Adams, Jeremy (2 Aralık 2009). "Live Review : Lady Gaga Brings Her Pop Theatricality to Boston in First U.S. "Monster Ball" Show". Rolling Stone. ISSN 0035-791X.
"Top 25 Tours 2010". Billboard. 13 Aralık 2010. Erişim tarihi : 14 Aralık 2010.
Waddell, Ray (5 Mayıs 2011). "Lady Gaga's Monster Ball Tour Breaks Record for Debut Headlining Artist". Billboard. Erişim tarihi : 2 Haziran 2011.
^ "Lady GaGa Presents The Monster Ball Tour : At Madison Square Garden". Emmy Awards. Academy of Television Arts & Sciences. Erişim tarihi : 25 Ağustos 2011.
^ "Lady Gaga wins Brit Awards triple". BBC News. 16 Şubat 2010. Erişim tarihi : 28 Aralık 2010.
^ Herrera, Monica (1 Haziran 2010). "Lady Gaga Talks Michael Jackson, Lupus Diagnosis with Larry King". New York. Erişim tarihi : 30 Mayıs 2011.
^ Williams, Martyn (7 Eylül 2009). "Lady Gaga Storms IFA With New Headphones". PC World. Erişim tarihi : 27 Ocak 2012.
^ Swash, Rosie (8 Ocak 2010). "Lady Gaga to become Polaroid's creative director". The Guardian. Erişim tarihi : 27 Ocak 2012.
^ O'Dell, Jolie (6 Ocak 2011). "Polaroid & Lady Gaga Launch New Line at CES [PICS"]. Mashable. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
^ Reporter, Staff (20 Mart 2010). "Lady Gaga bites back at music producer". The Daily Telegraph. Erişim tarihi : 20 Mart 2010.
^ "Lady Gaga and jilted producer drop legal dispute". Reuters. 10 Eylül 2010. Erişim tarihi : 11 Eylül 2010.
^ a b Moran, Caitlin (23 Mayıs 2010). "Come party with Lady Gaga". The Times. Erişim tarihi : 24 Mayıs 2010.
^ Temple, Sarah (2 Haziran 2010). "Gaga was to open Jackson's This Is It tour". ABC News. Erişim tarihi : 2 Haziran 2010.
^ Dinh, James (9 Kasım 2010). "Lady Gaga Says Born This Way Will Be 'Greatest Album Of This Decade'". MTV. Erişim tarihi : 30 Kasım 2010.
^ Vena, Jocelyn (18 Kasım 2010). "Lady Gaga's Born This Way Will 'Grab All The Monsters,' Akon Says". MTV. Erişim tarihi : 2 Aralık 2010.
^ Markovitz, Adam (25 Mayıs 2011). "Lady Gaga's 'Born This Way'". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 29 Ekim 2011.
^ Cinquemani, Sal (21 Mayıs 2011). "Lady Gaga : Born This Way". Slant Magazine. Erişim tarihi : 29 Ekim 2011.
^ Montgomery, James (2 Haziran 2011). "Lady Gaga Crashes Billboard With 1.1 Million". MTV. Erişim tarihi : 2 Haziran 2011.
^ "Lady Gaga Biopic : 5 Stars Who Could Play the Role". International Business Times. 5 Ekim 2011. Erişim tarihi : 12 Şubat 2012.
^ "Lady Gaga Tops Celebrity 100 List". Forbes. 18 Mayıs 2011. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ "Lady Gaga beats out Oprah in Forbes 'Most Powerful Women' list". Zap2it. 18 Mayıs 2011. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ "Music's Top 40 Money Makers 2012". Billboard. Erişim tarihi : 9 Mart 2012.
^ Vena, Jocelyn (15 Şubat 2011). "Lady Gaga Talks Grammy 'Vessel,' Born This Way Details". MTV. Erişim tarihi : 1 Şubat 2012.
^ Trust, Gary (16 Şubat 2011). "Lady Gaga Claims 1,000th Hot 100 No. 1 with 'Born This Way'". Billboard. Erişim tarihi : 16 Şubat 2011.
^ Corner, Nick (11 Mayıs 2011). "Lady Gaga Makes Edge Of Glory Official Single?". Digital Spy. Erişim tarihi : 29 Ekim 2011.
^ Young, Eleanor (17 Haziran 2011). "First Look : Lady Gaga's 'Edge of Glory' Video". Marie Carie. Erişim tarihi : 1 Şubat 2012.
^ a b Daw, Robbie (12 Aralık 2011). "Lady Gaga's "Marry The Night" : Will Facebook Campaign Help It Chart Better?". Idolator. Erişim tarihi : 1 Şubat 2012.
^ "Lady Gaga fell for Taylor Kinney on video shoot". 25 Kasım 2013.
^ "Adele PPL's top artist of 2011". Erişim tarihi : 13 Haziran 2012.
^ Vena, Jocelyn (14 Eylül 2011). "Lady Gaga Is 'The Biggest,' Tony Bennett Says". MTV (MTV Networks). Erişim tarihi : 21 Eylül 2011.
^ Herrera, Monica (28 Ocak 2011). "Lady Gaga, Elton John Duet Won't Appear On Film Soundtrack". Billboard. Erişim tarihi : 4 Şubat 2011.
^ Michaels, Sean (25 Ekim 2010). "Elton John and Lady Gaga record duet". The Guardian. Londra. Erişim tarihi : 15 Aralık 2010.
^ Mrkic, Mike (30 Mayıs 2011). "Gaga confirms Oz visit". Sydney Star Observer. Erişim tarihi : 30 Mayıs 2011.
^ Perpetua, Mathew (17 Ekim 2011). "Lady Gaga, Bono Rock For Clinton Foundation". Rolling Stone. Erişim tarihi : 21 Ekim 2011.
^ Tucker, Ken (25 Kasım 2011). "'A Very Gaga Thanksgiving' review : Singing and talking turkey with Gaga, 'America's Picasso'". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 28 Aralık 2011.
^ Freeman, Hadley (25 Kasım 2011). "Lady Gaga goes mainstream with a twist on Thanksgiving TV special". The Guardian. Erişim tarihi : 28 Aralık 2011.
^ Greenwald, David (23 Kasım 2011). "Lady Gaga Releases Holiday EP". Billboard. Erişim tarihi : 28 Aralık 2011.
^ Snierson, Dan (23 Ağustos 2011). "Lady Gaga to guest on 'The Simpsons' — Exclusive Photo". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 23 Ağustos 2011.
^ Maloney, Devon (19 Mayıs 2012). "Hear Lady Gaga's Cartoony, 90-Second 'Simpsons' Tune". Spin. Erişim tarihi : 23 Mayıs 2012.
^ Hasty, Katie (27 Nisan 2012). "Tony Bennett talks Britney Spears, Lady Gaga and 'The Zen of Bennett'". HitFix. Erişim tarihi : 11 Ağustos 2015.
^ "Lady Gaga To Launch LADY GAGA FAME, The First Fragrance From Haus Laboratories". 14 Haziran 2012. Erişim tarihi : 9 Temmuz 2012.
^ Waddell, Ray (8 Şubat 2012). "Exclusive Info : Lady Gaga's 'Born This Way Ball' Tour to Hit Asia, Europe, Latin America This Year; North America in 2013". Billboard. Erişim tarihi : 24 Haziran 2012.
^ "'Vulgar' Lady Gaga refused entry by Indonesia for sold-out show". The Daily Telegraph. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
^ BBC TEAM. "Lady Gaga tour starts in Seoul with adults-only concert". BBC News. Erişim tarihi : 25 Mayıs 2012.
^ "Lady Gaga cancels Indonesia show after threat from Muslim extremists". The Guardian. 27 Mayıs 2012. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
^ "Lady Gaga cancels tour, will have hip surgery". CNN. Erişim tarihi : 14 Şubat 2013.
^ Copsey, Nick (5 Ağustos 2012). "Lady GaGa's new album to be called 'ARTPOP'". Digital Spy. Erişim tarihi : 6 Ağustos 2012.
^ Vena, Jocelyn (13 Haziran 2011). "Lady Gaga Says Next Album Is 'Beginning To Flourish'". MTV News. Erişim tarihi : 2 Ocak 2012.
^ "Lady Gaga's manager promises singer will deliver an 'insane' third album". NME. Erişim tarihi : 31 Mayıs 2012.
^ "Lady Gaga says she's had hip surgery". USA Today. Erişim tarihi : 21 Şubat 2013.
^ Vena, Jocelyn (18 Eylül 2013). "Lady Gaga's ARTPOP Isn't An Album, But 'A Night At The Club'". MTV News. Erişim tarihi : 17 Ekim 2013.
^ "アートポップ (初回生産限定盤) CD [Artpop (Limited Edition) [CD]"] (Japonca). Universal Music Japan. 26 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 13 Kasım 2013.
^ "ARTPOP Reviews". Metacritic. CBS Interactive. Erişim tarihi : 30 Kasım 2013.
^ Caulfield, Keith (20 Kasım 2013). "Lady Gaga Scores Second No. 1 Album With 'ARTPOP'". Billboard. Erişim tarihi : 20 Kasım 2013.
^ Caulfield, Keith (21 Ağustos 2013). "Robin Thicke Leads Hot 100, Katy Perry Holds At No. 2". Billboard. Erişim tarihi : 17 Ekim 2013.
^ "August 24, 2013 Top 40 Official Singles Chart UK Archive". Official Charts Company. Erişim tarihi : 17 Ekim 2013.
^ Lipshultz, Jason (22 Ekim 2013). "Lady Gaga : R. Kelly Duet 'Do What U Want' Is Now 'ARTPOP's' Second Single". Billboard (Prometheus Global Media). Erişim tarihi : 22 Ekim 2013.
^ Mompellio, Gabriel (28 Mart 2014). "G.U.Y. : Lady Gaga" (İtalyanca). Radio Airplay Italy. Erişim tarihi : 28 Mart 2014.
^ "LADY GAGA'S artRave : THE ARTPOP BALL". 10 Aralık 2013. Erişim tarihi : 10 Aralık 2013.
^ Allen, Bob (5 Aralık 2014). "Rolling Stones & Lady Gaga Wrap Up Their Tours on Top". Billboard. Erişim tarihi : 5 Aralık 2014.
^ Rivera, Zayda (5 Kasım 2013). "Lady Gaga, longtime manager Troy Carter split over 'creative differences' : report". Daily News. New York. Erişim tarihi : 6 Kasım 2013.
^ a b Waddell, Ray (11 Haziran 2014). "Lady Gaga and Manager Bobby Campbell Join Artist Nation (Exclusive)". Billboard. Erişim tarihi : 11 Haziran 2014.
^ "Lady Gaga Tops Forbes' List Of Top-Earning Celebs Under 30". Forbes. 22 Temmuz 2013. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ "Lady Gaga Is 'Time' Magazine's Second Most Influential Icon of the Decade". Forbes. 17 Nisan 2013. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ Chitwood, Adam (15 Ocak 2013). "Machete Kills Set for Release on September 13, 2013". Collider.com. Erişim tarihi : 15 Ocak 2013.
^ "Machete Kills (2013)". Rotten Tomatoes. Erişim tarihi : 30 Kasım 2013.
^ Vejvoda, Jim (13 Ekim 2013). "Machete Kills Flops at the Box Office". IGN. Erişim tarihi : 30 Kasım 2013.
^ "Grown Ups 2 Leads Razzie Nominations – Today's News : Our Take". TV Guide. 15 Ocak 2014. Erişim tarihi : 1 Şubat 2014.
^ Rivera, Zayda (17 Kasım 2013). "Lady Gaga hosts 'Saturday Night Live,' plays future self without fame or applause". Daily News. New York.
^ Messer, Lesley. "Lady Gaga Teams Up With the Muppets and Adorable Photos Result". ABC News. Erişim tarihi : 17 Ekim 2013.
^ Vena, Jocelyn (29 Ağustos 2013). "Lady Gaga 'Nailed It' In 'Sin City' Sequel, Joseph Gordon-Levitt Reveals". MTV News. Erişim tarihi : 29 Ağustos 2013.
^ "Becoming Donatella : Lady Gaga For Versace". Vogue UK. 25 Kasım 2013. Erişim tarihi : 17 Haziran 2015.
^ "Lady Gaga for Versace confirmed". The Daily Telegraph. 25 Kasım 2013. Erişim tarihi : 17 Haziran 2015.
^ Caulfield, Keith (1 Ekim 2014). "Tony Bennett & Lady Gaga's 'Cheek To Cheek' Debuts at No. 1". Billboard. Prometheus Global Media. Erişim tarihi : 1 Ekim 2014.
^ Rosen, Christopher (8 Şubat 2015). "Grammy Winners List For 2015 Includes Beyoncé, 'Frozen' & Kendrick Lamar". The Huffington Post. Erişim tarihi : 8 Şubat 2015.
^ "Tony Bennett & Lady Gaga : Cheek to Cheek LIVE!". PBS. 15 Ekim 2014. Erişim tarihi : 10 Mart 2015.
^ "Lady Gaga to perform with Tony Bennett on New Year's Eve". Business Standard. 8 Ekim 2014. Erişim tarihi : 17 Haziran 2015.
^ "Store Locator". Haus Laboratories. Eylül 2014. Erişim tarihi : 3 Ekim 2014.
^ Norris, John (22 Aralık 2014). "Lady Gaga Reflects On Her Year With Tony, Taylor, and the Acid-like Effect of ArtPop". Yahoo!. Erişim tarihi : 24 Aralık 2014.
^ Stern, Bradley (23 Aralık 2014). "Lady Gaga Is Working On The Follow-Up To 'ARTPOP' : "I Want It To Be A Surprise"". Idolator. Erişim tarihi : 24 Aralık 2014.
^ Slutz, Colin (16 Ocak 2015). "Lady Gaga Back in the Studio with RedOne". Billboard. Erişim tarihi : 16 Ocak 2015.
^ "Giorgio Moroder producing tracks for forthcoming Lady Gaga album". The Guardian. 27 Ocak 2015. Erişim tarihi : 30 Ocak 2015.
^ Caulfield, Keith (27 Ocak 2015). "Diane Warren On Lady Gaga Song Till It Happens to You". Billboard. Erişim tarihi : 5 Şubat 2015.
^ Lewis, Barry (16 Şubat 2015). "Our editor congratulated her : Lady Gaga is engaged". Times-Herald Record. Erişim tarihi : 16 Şubat 2015.
^ Fallon, Patrick (22 Şubat 2015). "Oscars 2015 : The Show". The New York Times. Erişim tarihi : 23 Şubat 2015.
^ Ashley Lee (23 Şubat 2015). "Oscars 2015 : Lady Gaga's 'The Sound of Music' Medley Dominated Social Media". The Hollywood Reporter. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
^ Ellingworth, James (12 Haziran 2015). "Lady Gaga helps open European Games open in Azerbaijan". Yahoo! News. Erişim tarihi : 12 Haziran 2015.
^ Keel, Toby (15 Haziran 2015). "Athletics – Lady Gaga 'paid $2m' to sing at opening of European Games". Yahoo! Sports. Erişim tarihi : 17 Haziran 2015.
^ Vokes-Dudgeon, Sophie (June 19, 2015). "Lady Gaga Accepts Songwriters Hall of Fame Award Dressed in Black Leather Bra and Panties, and a Pair of Torn Pantyhose!". Us Weekly. Erişim tarihi : 19 Haziran 2015.
^ Berg, Madeline (29 Haziran 2015). "Lady Gaga's Earnings : $59 Million In 2015". Forbes. Erişim tarihi : 29 Haziran 2015.
^ Austillo, Michael (25 Şubat 2015). "Lady Gaga joins American Horror Story Season 5". TVLine. Erişim tarihi : 23 Şubat 2015.
^ Stack, Tim (17 Haziran 2015). "Finn Wittrock joins American Horror Story : Hotel... and a Lady Gaga love triangle". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 17 Haziran 2015.
^ Riher, Andrea (7 Ağustos 2015). "'American Horror Story : Hotel' character primer : Find out who everyone plays". Zap2it. Erişim tarihi : 7 Ağustos 2015.
^ "Lady Gaga liberated through reinvention". The Times of India. 8 Eylül 2011. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Chatterjee Shukla, Ishani (18 Kasım 2010). "Lady Gaga's biography". Buzzle (Kaliforniya).
^ Sciarretto, Amy (21 Ekim 2010). "Lady Gaga Doesn't Lip Sync". Artist Direct. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Copsey, Robert (10 Şubat 2011). "Lady GaGa announces next single title". Digital Spy. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Blauvelt, Christian (23 Şubat 2011). "Lady Gaga talks early struggles, denies lip-synching, shouts-out Liza Minnelli and Marisa Tomei at Madison Square Garden". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Sawdey, Evan (12 Ocak 2009). "Lady GaGa The Fame". PopMatters. Erişim tarihi : 30 Nisan 2009.
^ Love, Ryan (23 Mart 2011). "Lady GaGa : 'LP shows songwriting ability'". Digital Spy. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ a b "Lady Gaga : Album Guide". Rolling Stone. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ a b Sheffield, Rob (20 Mayıs 2011). "Lady Gaga, 'Born This Way'". Rolling Stone. 27 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Aşağıdaki kaynaklar Lady Gaga'nın tarzından "elektropop" olarak bahsetmektedir :
"Happening Wednesday : Lady Gaga, Warped Tour and more". Los Angeles Times. 11 Ağustos 2010. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
"Track-By-Track : Lady Gaga – The Fame Monster". musicOMH. 23 Kasım 2009. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
"Lady Gaga And Producer RedOne 'Always Want To Shock People'". MTV News. Viacom. 12 Nisan 2009. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
"New CDs". The New York Times. 13 Haziran 2010. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014. "Certainly you could draw a dotted line between Robyn and Lady Gaga, another electro-pop heroine whose songs involve the drama of the dance floor."
^ Aşağıdaki kaynaklar Lady Gaga'nın tarzından "dans-pop" olarak bahsetmektedir :
"Lady Gaga – Full Biography". MTV News. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
Harrington, Jim. "Review : Lady Gaga delivers crazy dance-pop show". San Jose Mercury News. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
Pastorek, Whitney (9 Şubat 2009). "Lady GaGa : Bonus quotes from the dance-pop queen!". Entertainment Weekly. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2014.
^ Petridis, Alexis (3 Ocak 2009). "Lady Gaga : The Fame". The Guardian (Londra). Erişim tarihi : 6 Mayıs 2010.
^ Hajibageri, Sarah (14 Aralık 2008 ). "Lady GaGa : the future of pop?". The Sunday Times (Londra). Erişim tarihi : 9 Ağustos 2009.
^ Rodman, Sarah (27 Ekim 2008 ). "Lady Gaga". Boston Globe. Erişim tarihi : 9 Ağustos 2009.
^ Reynolds, Simon (22 Ocak 2010). "The 1980s revival that lasted an entire decade". The Guardian (Londra). Erişim tarihi : 22 Ocak 2010.
^ Clark, Philip (27 Ekim 2014). "Why pop-turned-jazz stars just ain't got that swing". The Guardian. Erişim tarihi : 4 Mayıs 2015.
^ "Lady Gaga Interviews Debbie Harry". Harper's Bazaar. 5 Ağustos 2011. Erişim tarihi : 23 Mayıs 2014. ""I am such a huge Garbage fan. When I was in middle school, I had a rotation of [Blondie's] albums and Garbage's albums.""
^ a b Britney, Free (10 Mayıs 2011). "Lady Gaga : Just a Normal, Family-Oriented Girl". The Hollywood Gossip. Erişim tarihi : 26 Kasım 2011.
^ Rap, Up (19 Mart 2012). "Lady Gaga on Whitney Houston : 'she's the greatest of all time'". Rap-Up. Erişim tarihi : 19 Mart 2012.
^ "Lady Gaga : 'Iron Maiden Changed My Life'". Blabbermouth. 25 Mayıs 2011. Erişim tarihi : 27 Ekim 2013.
^ a b Van Meter, Jonathan (10 Şubat 2011). "Lady Gaga : Our Lady of Pop". Vogue. Erişim tarihi : 26 Kasım 2011.
^ Rainey, Naomi (19 Şubat 2011). "Lady GaGa : 'My aunt lives through me'". Digital Spy. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ "I have two hearts, two souls : Lady Gaga". The Times of India. 19 Şubat 2011. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ "TIME 100 : Lady Gaga on Her Biggest Influence". Time. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
^ Osho (1999). Creativity : Unleashing the Forces Within (1 bas.). ISBN 0-312-20519-8. Erişim tarihi : 11 Ocak 2011.
^ "I read Osho because I love his work". OSHO International Media and Publishing News. 28 Ekim 2011. Erişim tarihi : 28 Ekim 2011.
^ "Lady Gaga cantará ante un público selecto en el GP de Fórmula 1 de la India" (Fransızca). La Prensa. 28 Ekim 2011. Erişim tarihi : 28 Ekim 2011.
^ Petridis, Alexis (9 Eylül 2010). "Lady Gaga's direct line to Andy Warhol". The Guardian. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Still, Jennifer (20 Mayıs 2011). "Lady GaGa : 'I was inspired by musical theatre'". Digital Spy. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Galante, Matthew. All We Hear is Lady Gaga. Dots and Dashes. Erişim tarihi : 11 Aralık 2011.
^ Thomson, Graeme (6 Eylül 2009). "Soundtrack of my life : Lady Gaga". The Guardian (Londra). Erişim tarihi : 6 Mayıs 2010.
^ "Madonna Talks Divorce, Lady Gaga & Being A 'Geek' In High School". Access Hollywood. 14 Ekim 2009. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ "Lady Gaga : Madonna Approves 'Born This Way'". The Hollywood Reporter. 15 Şubat 2011. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 27 Temmuz 2011.
^ Lady Gaga'nın müzikal olarak etkilendikleri :
"Lady Gaga Recalls Beyonce's Inspiration In MTV's 'Inside The Outside'". MTV News. Erişim tarihi : 26 Ekim 2014.
Reporter, Staff (10 Şubat 2010). "Britney Spears/Lady Gaga collaboration in the works". The Sun (Londra : Pop Crunch). Erişim tarihi : 20 Haziran 2010.
"Lady Gaga : I can't wait to come to India". IBN Live. 21 Nisan 2011. Erişim tarihi : 27 Mayıs 2011.
Symonds, Alexandra (10 Temmuz 2009). "Lady GaGa : "Grace Jones, Androgynous, Robo, Future Fashion Queen"". Prefix. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2009.
Tann, Remmy (11 Temmuz 2011). I was born this way : Lady Gaga. Yahoo!. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2011.
Smith, Liz (25 Ekim 2009). "Debbie Harry Would Love To Perform With Lady Gaga". London Evening Standard. Erişim tarihi : 30 Ekim 2009.
Gallo, Phil (18 Mayıs 2011). "Lady Gaga Reflects on Springsteen Influence for 'Inside the Outside' Doc". Billboard. Erişim tarihi : 26 Kasım 2011.
Van Meter, Jonathan (10 Şubat 2011). "Lady Gaga : Our Lady of Pop". Vogue. Erişim tarihi : 26 Kasım 2011.
Daw, Robbie (15 Şubat 2011). "Lady Gaga Discusses Willow Smith And Madonna On The 'Tonight Show'". Idolator. Erişim tarihi : 9 Temmuz 2015.
Johnson, Zach (18 Aralık 2013). "Christina Aguilera and Lady Gaga Perform on The Voice, Effectively Putting Feud Rumors to Rest". E!. Erişim tarihi : 25 Ocak 2014. "I'm a very big fan of Christina Aguilera..."
^ "Lady GaGa : I don't have time for dating". Now. 9 Şubat 2009. Erişim tarihi : 17 Mayıs 2012.
^ "Britney Spears Accepts Video Vanguard VMA – And A Kiss From Lady Gaga". MTV. MTV Networks. 28 Ağustos 2011. Erişim tarihi : 6 Mart 2012.
^ a b Dresdale, Andrea (26 Eylül 2011). "Lady Gaga Says Cher's Outfits Inspired Her Own Crazy Style". ABC. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Ginsberg, Merle (20 Mart 2014). "Designer's dish : A Conversation With Donatella Versace". The Hollywood Reporter. Erişim tarihi : 24 Haziran 2014.
^ Garcia, Cathy (8 Mart 2009). "Lady Gaga Burning Up Album Charts". The Korea Times. Erişim tarihi : 10 Mart 2009.
^ Warrington, Ruby (22 Şubat 2009). "Lady Gaga : ready for her close-up". The Sunday Times. Erişim tarihi : 22 Şubat 2009.
^ "Larry King Live – Interview With Lady Gaga". CNN. Erişim tarihi : 7 Mart 2014.
^ Vena, Jocelyn (13 Mayıs 2011). "Lady Gaga Talks About Fashion Obsession In V Magazine". MTV. Erişim tarihi : 13 Mayıs 2011.
^ Silva, Horatio (4 Mart 2010). "The World According to Gaga". The New York Times. Erişim tarihi : 25 Nisan 2010.
^ Geier, Thom (11 Aralık 2009). "The 100 Greatest Movies.. Trends That Entertained Us Over The Past 10 Years". Entertainment Weekly 1079/1080 (74) : 84. ISSN 10490434.
^ "All-Time 100 Fashion Icons". Time. Erişim tarihi : 21 Kasım 2013.
^ a b c Parvis, Sarah (2010). Lady Gaga. Andrews McMeel Publishing. ISBN 0-7407-9795-6.
^ a b c Fogel, Curtis; Quinlan, Andrea (2011). "Lady Gaga and Feminism : A Critical Debate". Cross-Culture Communication. Erişim tarihi : 12 Temmuz 2015.
^ a b Smith, Emily Esfahani (7 Nisan 2010). "The Pop Singer as Ultimate Predator". The Wall Street Journal. Erişim tarihi : 4 Şubat 2012.
^ Juzwiak, Rich (19 Ocak 2010). "Lady Gaga Approximately". The Village Voice. Erişim tarihi : 4 Şubat 2012.
^ Powers, Ann (13 Aralık 2009). "The Cultural Critic; Lady Gaga". Los Angeles Times.
^ Vena, Jocelyn (13 Eylül 2009). "Lady Gaga Lets It Bleed During Eye-Popping VMA Performance". MTV. Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
^ Roberts, Sorya (3 Haziran 2010). "Fans protest Lady Gaga's blood-spattered Monster Ball show in England after shooting spree". Daily News. Erişim tarihi : 23 Haziran 2010.
^ "Gaga's bloody stage show sparks fury". Hindustan Times. 4 Haziran 2010. Erişim tarihi : 23 Haziran 2010.
^ Dinh, James (28 Eylül 2011). "Lady Gaga Bends Gender, Minds With VMA Monologue". MTV. Erişim tarihi : 28 Eylül 2011.
^ Patrick, Dan (9 Temmuz 2010). "Q&A with Chris Rock". CNN. Erişim tarihi : 16 Temmuz 2010.
^ Kennedy, Gerrick (14 Kasım 2011). "Lady Gaga dismisses longtime creative director Laurieann Gibson". Los Angeles Times. Erişim tarihi : 15 Kasım 2011.
^ Molanphy, Chris (29 Haziran 2011). "Introducing the Queen of Pop". Rolling Stone. Erişim tarihi : 27 Kasım 2011.
^ Buckner, Michael (28 Aralık 2009). "The Year in Style | Lady Gaga". The New York Times. Erişim tarihi : 17 Haziran 2010.
Caramanica, Jon (3 Mayıs 2009). "An Artist Whose Chief Work Is Herself". The New York Times. Erişim tarihi : 17 Haziran 2010.
Vineyard, Jennifer (7 Temmuz 2009). "Lady Gaga, You Are No Grace Jones". MTV. Erişim tarihi : 17 Haziran 2010.
Lewis, Luke (9 Ağustos 2009). "Lady Gaga Vs. Roisin Murphy – Spot The Difference". Yahoo! Music. 17 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
"Kylie Minogue thinks there's an element of her in Lady Gaga". Hollywood News. 13 Haziran 2010. Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
^ "Lady Gaga : The Fame". Metacritic. Erişim tarihi : 9 Ocak 2009.
Browne, David (9 Ocak 2010). "Is Lady GaGa a saviour of Pop?". Entertainment Weekly 1091 (2). ISSN 1049-0434.
Andres, Joanna (9 Nisan 2010). "Heather Cassils : Lady Gaga's Prison Yard Girlfriend". Out. Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
"Lady Gaga Fashion – Vote on 15 of Lady Gaga's Outfits". Elle. 1 Aralık 2009. Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
^ Roberts, Laura (14 Eylül 2010). "Lady Gaga's meat dress divides opinion". The Daily Telegraph. Erişim tarihi : 12 Haziran 2010.
^ Julia Neel (22 Aralık 2010). "Best Dressed People of the Year". Vogue.co.uk. Erişim tarihi : 1 Temmuz 2013.
^ Luscombe, Belinda (9 Aralık 2010). "Lady Gaga – The Top 10 Everything of 2010 – TIME". Time. Erişim tarihi : 15 Aralık 2010.
^ Winterman, Denise; Kelly, Jon (14 Eylül 2010). "Five interpretations of Gaga's meat dress". BBC News. Erişim tarihi : 12 Haziran 2010.
^ Vena, Jocelyn (30 Ekim 2010). "US College Offering Lady GaGa Degree". Erişim tarihi : 3 Kasım 2010.
Deflem, Mathieu. "SOCY 398D – Lady Gaga and the Sociology of the Fame". Güney Karolina Üniversitesi. Erişim tarihi : 11 Mart 2010.
Katharine Q. Seelye (28 Ekim 2010). "Beyond ABCs of Lady Gaga to the Sociology of Fame". The New York Times.
^ Dwyer, Devin. "President Obama Calls Lady Gaga 'A Little Intimidating'". ABC News. Erişim tarihi : 2 Ekim 2011.
^ Walters, Barbara (30 Aralık 2009). "Lady Gaga : 'I Love Androgyny'". ABC News. Erişim tarihi : 3 Mayıs 2010.
^ McRady, Rachel (23 Eylül 2013). "Lady Gaga Calls Christina Aguilera Feud 'Total Nonsense' on Watch What Happens Live". Wetpaint. Erişim tarihi : 28 Eylül 2013.
^ Tarradell, Mario (14 Aralık 2009). "Dale Bozzio should be flattered...maybe". The Dallas Morning News. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi : 3 Kasım 2010.
^ Hattenstone, Simon (14 Mayıs 2011). "Lady Gaga : Lording it". The Guardian. Erişim tarihi : 11 Şubat 2012.
^ Odell, Amy (3 Şubat 2010). "Lady Gaga dedicates her new 'Little Monsters' tattoo to her fans". Daily News. Erişim tarihi : 2 Nisan 2010.
^ Paglia, Camille (12 Eylül 2010). "Lady Gaga and the death of sex". The Sunday Times. Erişim tarihi : 4 Ekim 2010.
^ Fynes-Clinton, Jane (15 Eylül 2010). "Lady Gaga's grab for attention enough to make you gag". The Courier-Mail. Erişim tarihi : 4 Ekim 2010.
^ Empire, Kitty (21 Şubat 2010). "Lady Gaga at MEN arena, Manchester". The Guardian (Londra). Erişim tarihi : 18 Haziran 2010.
^ Bort, Julie. "FIRST LOOKS : Lady Gaga Opens Her Own Social Network To The Public". Business Insider. Erişim tarihi : 10 Temmuz 2012.
^ a b c "Those Elevated Ones. From the Pharaoh to Lady Gaga". The Warsaw Voice. Erişim tarihi : 6 Temmuz 2012.
^ a b c "Od faraona do Lady Gagi. Wywyższeni w warszawskim Muzeum Narodowym". Wprost. Erişim tarihi : 6 Temmuz 2012. "Wizytówką wystawy jest zestawienie w holu muzeum wizerunków dwóch kobiet, które osiągnęły wysoki status w społeczeństwie swojej epoki. Jedna z nich, Dorota de Biron pochodziła z książęcego rodu i za sprawą urodzenia, ale też urody i intelektu, była powszechnie podziwianą osobistością późnego XVIII wieku, celebrytką ówczesnej kultury dworskiej. Amerykańska piosenkarka Lady Gaga, która na zdjęciu w muzeum prezentuje się w sukni z surowego mięsa to – zdaniem autorów wystawy – ikona współczesności, wywyższona poprzez władzę jaką sprawuje nad lansującymi ją mass mediami."
^ "Lady Gaga's meat dress headed for D.C. museum". CBS News. 9 Ağustos 2012. Erişim tarihi : 6 Eylül 2012.
^ Fay-Wei Li, Kathleen M. Pryer, Michael D. Windham (2012). "Gaga, a new fern genus segregated from Cheilanthes (Pteridaceae)". Systematic Botany 37 (4) : 845-860. DOI : 10.1600/036364412X656626.
^ Stucky, Richard K.; Covert, Herbert H. (2014). "A new genus and species of early Eocene (Ypresian) Artiodactyla (Mammalia), Gagadon minimonstrum, from Bitter Creek, Wyoming, U.S.A.". Journal of Vertebrate Paleontology 34 (3) : 731–736. DOI : 10.1080/02724634.2013.827580.
^ D. Wheeler, Quentin (16 Eylül 2012). "New to Nature No 84 : Aleiodes gaga". The Guardian (Londra). Erişim tarihi : 21 Temmuz 2013.
^ Butcher, Buntika Areekul, et al. (2012). "A turbo-taxonomic study of Thai Aleiodes (Aleiodes) and Aleiodes (Arcaleiodes)(Hymenoptera : Braconidae : Rogadinae) based largely on COI barcoded specimens, with rapid descriptions of 179 new species". Zootaxa 3457 : 1–232.
^ Vena, Jocelyn (5 Şubat 2010). "Lady Gaga Explains Her Absence From 'We Are The World' Recording". MTV. Erişim tarihi : 6 Ocak 2011.
^ Kaufman, Gil (27 Ocak 2010). "Lady Gaga Says She Raised $500,000 For Haiti Relief". MTV. Erişim tarihi : 6 Ocak 2011.
^ Vena, Jocelyn (21 Mart 2011). "Lady Gaga Designs Japanese Tsunami Relief Wristband". MTV. Erişim tarihi : 29 Mart 2011.
^ Mangalindan, JP (29 Mart 2011). "Today in Tech : Lady Gaga gives to Zynga, Apple delaying iPhone 5?". CNN. Erişim tarihi : 29 Mart 2011.
^ "Lady Gaga sued over fundraising for Japan". Associated Press. MSNBC. 29 Haziran 2011. Erişim tarihi : 30 Haziran 2011.
^ Schwartz, Rob (14 Nisan 2011). "Lady Gaga to Appear at MTV Japan Charity Event". Billboard (Prometheus Global Media). Erişim tarihi : 15 Nisan 2011.
^ Robert Booth (9 Ekim 2012). "Lady Gaga takes tea with Julian Assange". The Guardian. Erişim tarihi : 1 Temmuz 2013.
^ "Lennon Ono Grant For Peace 2012 awarded to Rachel Corrie, John Perkins, Christopher Hitchens, Pussy Riot and Lady Gaga". Imagine Peace. 5 Ekim 2012. Erişim tarihi : 29 Ocak 2013.
^ Chao, Ning. "Going Gaga". Marie Claire. Erişim tarihi : 6 Ocak 2011.
^ a b "Lady Gaga Profile". Forbes. Erişim tarihi : 8 Ekim 2010.
^ Born This Way Foundation Partnerleri :
Vena, Jocelyn (2 Kasım 2011). "Lady Gaga Launches Born This Way Foundation". MTV News. Erişim tarihi : 12 Aralık 2011.
"Lady Gaga Launches Born This Way Foundation". ABC News. 1 Mart 2012. Erişim tarihi : 4 Mart 2012.
May, Jackie (25 Haziran 2012). "Lady Gaga's quest for kindness makes her 'Reel Cool'". The Times.
Lee, Leon (6 Mayıs 2012). "She does it her way; Lady Gaga stands up for individuality". South China Morning Post.
^ "Lady Gaga launches youth foundation with Oprah Winfrey at Harvard". The Telegraph. 1 Mart 2012. Erişim tarihi : 4 Temmuz 2013.
^ "Oprah Teams Up With Lady Gaga for Born This Way Foundation Launch". Billboard. 14 Şubat 2012. Erişim tarihi : 5 Temmuz 2012.
^ "Lady Gaga Testifies at Harvard on Behalf of Born This Way Foundation.". Mental Health Weekly Digest. 12 Mart 2012. Erişim tarihi : 5 Temmuz 2012.
^ "Oprah Winfrey to Join Lady Gaga for Born This Way Foundation Launch". 14 Şubat 2012. Erişim tarihi : 4 Mart 2012.
^ Loading Tumblr posts. "Born This Way Foundation". Born This Way Foundation. Erişim tarihi : 6 Temmuz 2012.
^ Katz, David (17 Mayıs 2012). "Viacom Joins Forces with Lady Gaga's Born This Way Foundation as its Lead Media Partner". Erişim tarihi : 6 Temmuz 2012.
^ "Office Depot and Born This Way Foundation Connect with the Youth Market at Highly Anticipated Teen Award Show". Business Wire. Berkshire Hathaway. 17 Temmuz 2012. Erişim tarihi : 23 Temmuz 2012.
^ "Poster Contest Official Rules". Born This Way Foundation. Erişim tarihi : 6 Temmuz 2012.
^ Krasny, Ros (1 Mart 2012). "Lady Gaga lends star wattage to youth empowerment". Erişim tarihi : 5 Temmuz 2012.
^ "Menace of cyber bullies". Cape Argus. 11 Nisan 2012. Erişim tarihi : 5 Temmuz 2012.
^ "Born This Way Foundation Unveils 'Born Brave' Groups; Lady Gaga's foundation to launch community-based youth organizations nationwide". PR Newswire. 28 Haziran 2012.
^ Zak, Dan (12 Ekim 2009). "For Gay Activists, The Lady Is a Champ". The Washington Post. Erişim tarihi : 12 Aralık 2009.
^ Thomas, Matt (9 Temmuz 2009). "Going Gaga". Fab 54 (9) : 45.
^ Vena, Jocelyn (7 Mayıs 2009). "Lady Gaga On Success : 'The Turning Point For Me Was The Gay Community'". MTV. Erişim tarihi : 11 Ağustos 2009.
^ The Fame (albüm kitapçığı). Lady Gaga. Interscope Records. 2008. 2726601.
^ "NewNowNext Awards". 3 Mayıs 2008. Erişim tarihi : 11 Ağustos 2009.
^ "2008 Main Stage Line-Up". San Francisco Pride. 13 Haziran 2008. Erişim tarihi : 11 Ağustos 2009.
^ Hiatt, Brian (30 Mayıs 2009). "The Rise of Lady Gaga". Rolling Stone (New York) 1080 (43). ISSN 0035-791X.
^ "Lady GaGa knocks out Ellen Degeneres". Zee News. 24 Mayıs 2009. Erişim tarihi : 26 Eylül 2013.
^ Brand, Fowler (12 Ekim 2009). "Kanye Who? Lady Gaga Teams Up With President Obama". E!. Erişim tarihi : 12 Aralık 2009.
^ Vena, Jocelyn (14 Ağustos 2009). "Lady Gaga's Shocking 2009 VMA Fashion Choices". MTV. Erişim tarihi : 19 Ağustos 2009.
^ Nicole Carter (10 Aralık 2009). "Lady Gaga performs her version of 'Imagine' at the Human Rights Campaign dinner in Washington D.C". Daily News. Erişim tarihi : 12 Haziran 2010.
^ Zezima, Katy (20 Eylül 2010). "Lady Gaga Goes Political in Maine". The New York Times. Erişim tarihi : 21 Eylül 2010.
^ "Gaga : We've Found Our Fierce Advocate". The Advocate. 28 Eylül 2010. Erişim tarihi : 21 Eylül 2010.
^ "Lady GaGa Performs At EuroPride In Rome". MTV. 13 Haziran 2011. Erişim tarihi : 20 Haziran 2011.
^ a b "Lady Gaga To Receive First-Ever Contemporary Icon Award". Songwriters Hall of Fame. 23 Nisan 2015. Erişim tarihi : 24 Nisan 2015.
^ "RIAA – Top Artists (Digital Singles)". Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği. Erişim tarihi : 28 Temmuz 2013.
^ "Lady Gaga Becomes RIAA's First Female Digital Diamond Award Recipient". Recording Industry Association of America. Erişim tarihi : 7 Mart 2015.
^ "Power Women". Forbes. 28 Mayıs 2014. Erişim tarihi : 29 Haziran 2014.
^ Caulfield, Keith (12 Eylül 2010). "Lady Gaga Is Billboard's 2010 Artist of the Year, Ke$ha Takes Top New Act". Billboard. Erişim tarihi : 11 Temmuz 2015.
Ek okumalar
Goodman, Elizabeth (2010). Lady Gaga : Critical Mass Fashion. St. Martin's Press. ISBN 0-312-66840-6.
Richard J. Gray, ed. (2012). The Performance Identities of Lady Gaga : Critical Essays. Jefferson, N.C. : McFarland & Company. ISBN 0-7864-6830-0.
Halberstam, J. Jack (2012). Gaga Feminism : Sex, Gender, and the End of Normal. Boston : Beacon Press. ISBN 978-0-8070-1098-3.
Herbert, Emily (2010). Lady Gaga : Queen of Pop. John Blake Publishing. ISBN 978-1-84454-963-4.
Morgan, Johnny (2010). Gaga. Sterling Publishing. ISBN 1-4027-8059-1.
Parvis, Sarah (2010). Lady Gaga. Andrews McMeel Publishing. ISBN 0-7407-9795-6.
Phoenix, Helia (2010). Lady Gaga : Just Dance—The Biography. Orion Publishing Group. ISBN 978-1-4091-1567-0.
Monster Anthems (2011), Robert Christgau
Jennifer Lopez Kimdir ? Biyografisi
Jennifer Lynn López (24 Temmuz 1969[1], New York), ABD'li oyuncu, şarkıcı, moda tasarımcısı, dansçı ve yapımcı.
Gösteri dünyasına katılmaya 1986'da oynadığı My Little Girl filminde aldığı küçük bir rolden sonra karar verdi. Lopez 1993'te oyuncu olmaya karar verinceye kadar kaldığı In Living Color'da Fly Girl dansçısı olarak 1991'de ilk büyük işini elde etmiştir. Lopez'in ilk başrol filmi 1997'de oynadığı Selena adlı biyografik bir filmdir. Gelecek yılda Lopez Out of Sight filmiyle 1 milyon $ üzerinde kazanan ilk Latin oyuncusu olmuştur. 1999'da ilk stüdyo albümü On the 6'le müzik kariyerine giriş yapmıştır.
2001'de ikinci stüdyo albümü J. Lo ve filmi The Wedding Planner'ın aynı anda yayınlanmasıyla Lopez aynı haftada albümü ve filmi 1 numaralı olan ilk kişidir. 2002'deki remix albümü J to tha L–O! The Remixes tarihte ilk kez US Billboard 200'e 1 numaradan giriş yaparken 2007'deki beşinci stüdyo albümü Como Ama una Mujer Amerika'daki İspanyolca bir albüm için ilk haftada en yüksek satış rakamlarına sahip olmuştur. Lopez kendini film ve müzik endüstrilerinde önemli bir kişi olarak belirler. 75 milyon albüm satışlarıyla ve giderek artan 2 milyar $ film satışıyla Lopez Amerika'daki en etkili Latin sanatçı olmasının yanında aynı zamanda en çok para kazanan Latin oyuncudur.
Lopez'in halk imajı ve özel hayatı dünya basınının dikkatini çeker. Lopez'in en çok dikkat çeken ilk ilişkisi 2000 Grammy Ödülleri'nde eşilk ona eden Sean Combs'tur. Daha sonra This Is Me... Then üçüncü stüdyo albümünde ona esin kaynağı olan Ben Affleck ile ikinci kocası Chris Judd ile evliyken ilişkisi olmuştur. Lopez uzun süredir arkadaşı olan Marc Anthony ile 2004'te evlenmiştir ve 2008 yılında Emme ve Maximilian adlı ikizleri dünyaya gelmiştir. 2012'de Lopez'in net serveti 250 milyon $ olarak belirlenmiştir.
Jennifer Lopez Latin müziğin kadın öncüsü olup Latin müziğin patlama yapmasını sağlamıştır. 2000'li yılların en başarılı 3. kadın sanatçısıdır,[2] 2000’li yılların en çok radyoda dinlenen 8. kadın sanatçısıdır,[3] 2000'li yılların en başarılı 8. dans/club sanatçısıdır,[4] "Ain't It Funny (Murder Remix)" şarkısı 2000'li yılların en popüler 2. şarkısı,[5] en iyi 2. pop şarkısı[6] ve en iyi 3. R&B şarkısı[7] seçilmiştir. 2010 yılında Dünya Müzik Ödülleri'nde sanata üstün katkılarından dolayı efsane ödülünü kazanmıştır.[8] 2013 yılında müziğe katkılarından dolayı Hollywood Bulvarı'ndaki Şöhret Yolu'nda 2,500. yıldıza sahip olmuştur.[9]
İlk Yılları
Jennifer Lynn Lopez 24 Temmuz 1969'da Bronx, New York'ta doğdu. Porto Rikolu ebeveynlerin Guadalupe Rodriguez ve David Lopez'in ortanca çocuğudur. Ablası Leslie ve kardeşi Lynda'dır. Lopez doğduğu sırada ailesi küçük bir apartman dairesinde yaşıyordu. Birkaç yıl sonra ailesi para biriktirip iki katlı bir eve taşındılar. Beş yaşındayken Lopez şan ve dans dersleri aldı. Yedi yaşındayken okuluyla birlikte New York'ta turneye gittiler. Lopez akademik kariyerinde Katolik okullara gitti. Okulda Lopez jimnastik, atletizm ve beyzbol sporlarını yaptı. 1984'te 15 yaşındayken ilk erkek arkadaşı David Cruz'la çıkmaya başladı.
Lise son sınıftayken Lopez bir film şirketinin küçük roller için birçok genç kızı aradığını öğrendi. Ve böylece My Little Girl filminin seçmelerine katıldı. Filmde Lopez Myra'yı canlandırdı. Filmden sonra Lopez ünlü bir film yıldızı olmak istediğini anladı. Lopez ailesine hayalinin bir film yıldızı olmak istediğini söyledi fakat onlar bunun aptalca bir fikir olduğunu ve hiçbir Latin'in bunu yapmadığını söylediler. Fikir ayrılıkları nedeniyle Lopez ailesinin yanından Manhattan'a taşındı Bu sürede Lopez bölgesel müzikallerde Jesus Christ, Superstar! ve Oklahoma'da rol aldı. Buradan Golden Musicals of Broadway korosunda işe alındı ve 5 ay boyunca Avrupa'da turneye gittiler. Rolünden memnun değildi çünkü koro üyeleri içinde solo performansı olmayan tek kişiydi. Daha sonra Japonya'da dansçı, şarkıcı ve koreograf olarak Synchronicity şovunda işe girdi.
Kariyeri
1991-96 : In Living Color ve film kariyerinin başlangıcı
Lopez 1991'de New Kids on the Block için arka dansçı seçildi ve Amerikan Müzik Ödülleri'nde Games performansıyla onlarla birlikte dans etti.[10] Kısa bir süre sonra, In Living Color televizyon programında Fly Girl olarak ilk büyük çıkışını yapmış oldu. Ekipten bir üyenin şova devam edemeyeceğini öğrendikten sonra işe başvurdu. 2,000 başvurunun arasından Lopez finallere kalmayı başardı. İkinci olmuştu ama kazanan işi kabul edemeyince işi Lopez aldı. Şov için Cruz'la birlikte Los Angeles'a taşındı ve 1993'e kadar şovda görev aldı. Şovdan ayrılmasının sebebi oyuncu olmak istemesiydi. Şovdan ayrılmasının asıl sebebi ise kısa süreliğine Janet Jackson'ın dansçısı olmasıydı.[11] 1993 sonlarında Lopez, Jackson'la birlikte dünya turnesine çıktı fakat "kendi şeyini" yapmak istediği için işini bıraktı.[12]
Lopez ilk profesyonel oyunculuk teklifini Lost in the Wild (1993) filmiyle aldı. 1993 sonlarında CBS ile başrolünde oynayacağı Second Chances dizisi için anlaşma imzaladı.[13] 1994 Northridge Depremi sete zarar verdiği için dizi 6 bölüm gösterildikten sonra iptal edildi. Aynı yıl Hotel Malibu adlı uyarlama dizisinin çekimleri başladı.[14] Ayrıca çok kısa bir zamanda çekilen dizi Second Chances gibi olumsuz eleştiriler aldı. Lopez ilk büyük sinema rolünü Young Maria'yı canlandırdığı Gregory Nava'nın 1995 drama filmi My Family ile aldı.[15] Ayrıca Esai Morales, Jimmy Smits ve Edward James Olmos'ın da oynadığı film son derece beğenildi. Filmin rol listesinde adı geçmemesine rağmen Lopez Independent Spirit Award En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ödülünü aldı. Kasım'da Lopez Wesley Snipes ve Woody Harrelson ile Para Treni adlı filmde rol aldı.[16] Film olumsuz eleştiriler aldı ve 68 milyon $ bütçesiyle istediği başarıyı yakalayamadı. Filmin dünya çapında gişe hasılatı 77 milyon $ olmuştur. 1996 Ağustos'ta Lopez Jack adlı komedi filminde yardımcı oyuncu olarak rol almıştır.[17] 45 milyon $ bütçesiyle yurt içinde filmin hasılatı 59 milyon $ olmuştur. Film genellikle olumsuz eleştiriler almıştır.
1997-2000 : Selena filmi ve On the 6 albümüyle dönüm noktası
Şubat 1997'de Lopez Jack Nicholson ve Stephen Dorff ile birlikte Blood and Wine filminde rol aldı.[18] Filmin yeteri kadar reklamını yapamadıkları için 26 milyon $ bütçeye sahip film yurt içinde 1 milyon $ gişe hasılatı yaptı. Fakat film eleştirmenlerden olumlu eleştiriler aldı. Mart'ta Lopez Selena adlı biyografik filmde rol aldı.[19] Filmin yönetmeniyle daha önce My Family filminde çalışmasına rağmen Lopez filmde görev almadan önce yoğun bir ses geliştirici programına tabi tutuldu. 20 milyon $ bütçeyle, yurt içinde toplam 35 milyon $ hasılat yaptı. Selena çekildikten sonra Lopez "gerçekten Latin kökünü" hissetti ve demo olarak İspanyolca şarkı kaydetti. Lopez'in menajeri "Vivir Sin Ti" (Sensiz Yaşıyorum) başlıklı şarkıyı Lopez'e ilgi duyan Sony Music Entertainment'ın Work Group'una yolladı.[20]
Nisan'da Ice Cube ve Jon Voight ile Anaconda adlı korku filminde rol aldı.[21] 45 milyon $ bütçesiyle, film dünya çapında 137 milyon $ hasılat yaptı. Daha sonra Ekim'de Lopez Sean Penn ve Billy Bob Thornton ile U Turn adlı suç filminde rol aldı.[22] John Ridley'in Stray Dogs romanından baz alınan film genellikle olumlu eleştiriler aldı. Temmuz'da Lopez George Clooney ile Out of Sight filminde rol aldı.[23] Lopez filmdeki performansından dolayı övgü dolu eleştiriler aldı ve bir rol için 1 milyon $ üzerinde kazanan ilk Latin aktris oldu. 48 milyon $ bütçeyle, dünya çapında 78 milyon $ hasılat yaptı. Ekim'de Lopez Antz animasyon filminde Azteca'ya ses verdi.[24] 105 milyon $ bütçeyle, dünya çapında 172 milyon $ hasılat yaptı.
Lopez'in ilk çıkış şarkısı If You Had My Love Mayıs 1999'da yayınlandı.[25] Lopez çıkış şarkısıyla Billboard Hot 100'de birinci olan ilk şarkıcı olmuştur. On the 6 çıkış albümünün yapımı sırasında Lopez albüm kayıt sözleşmesini yaptığını ve daha önceden eğlence endüstrisinde bir isim oluşturduğunun farkındaydı, müzikal yeteneğini geliştirmek istiyordu. On The 6'in üçüncü teklisi Waiting for Tonight Lopez'in en iyi şarkısı olarak düşünüldü.[26] Şarkı sık sık festival marşı olarak kullanıldı. Lopez'in müzikal başarısı eleştirmenleri şaşkına uğrattı; müzik kariyerinin başlangıcı "popüler oyuncuyu daha da popüler" yaptı. 1999'un sonunda Lopez başarılı bir şekilde kendini bir film yıldızından bir pop yıldızına dönüştürdü. Bunu başaran azınlıktan biri oldu.
Lopez 2000 Grammy Ödüllerine giydiği yeşil Versace elbisesiyle katıldı.[27] Giydiği bu elbise medyanın ilgisini çekti ve törenden sonra 24 saat içinde Grammy'nin internet sitesinde yarım milyon kere tıklandı. Lopez bu ilgiden dolayı çok şaşırdı ve "elbisenin bu kadar olay olacağını bilmiyordum" dedi. Lopez Ağustos'ta Vincent D'Onofrio ile oynadığı psikolojik gerilim filmi The Cell ile sinemaya geri döndü.[28] 33 milyon $ bütçesiyle, film dünya çapında 104 milyon $ hasılat yaptı.
2001-03 : Yükselen başarı, J.Lo ve This Is Me... Then
İkinci albümünü yaratma sürecinde Lopez imajını biraz değiştirmeye karar verdi. Çünkü bir seks sembolüne dönüşüyordu. Sahne ismini fanları tarafından verilen J.Lo ismiyle değiştirdi. Akabinde 22 Ocak 2001'de çıkan albümünün adını J. Lo koydu. Albümün çıkışıyla birlikte ABD'de Billboard 200 'de bir numara oldu.[29] Aynı haftada Matthew McConaughey ile birlikte oynadığı romantik komedi filmi The Wedding Planner gişede bir numara oldu.[30] Bu Lopez'i aynı anda albümü ve filmi 1 numarada olan ilk sanatçı yaptı. Albümden çıkan hit tekliler Love Don't Cost a Thing ve Play (şarkı)'dir. Nisan 2001'de Lopez J.Lo by Jennifer Lopez adlı kendi giyim markasını yarattı. Mayıs'ta gişede hayal kırıklığı yaratan romantik komedi Angel Eyes'ta rol aldı.[31] Temmuz'da I'm Real/I'm Real (Murder Remix) şarkısını Ja Rule ile birlikte remiksini yaptı. Bu remiks Billboard Hot 100'de bir numaraya ulaştı.[32] 11 Eylül saldırılarından sonra Lopez yardım aktivitelerinde daha fazla yer aldı. Diğer şarkıcıların katılımıyla What's Going On ve El Ultimo Adios (Son Elveda) yardım şarkılarında şarkı söylemiştir.
5 Şubat 2002'de J to tha L–O! The Remixes albümü yayınlandı. İlk çıkış teklisi Ja Rule'la düet yaptığı ve ABD'de bir numaraya yerleşen Ain't It Funny (Murder Remix) şarkısıdır. Remiks albümü çıktığı zaman Billboard 200'de bir numara olmuş ve ilk defa bir remiks albümü birinci olmuştur.[33] ABD'de 1,5 milyon satışıyla tarihte en çok satan 3. remiks albüm olmuştur.[34] Albümden çıkan diğer tekliler I'm Gonna Be Alright ve Alive'dır. Nisan 2002'de Lopez kendi restoranı Madrè's'i açtı.
Mayıs 2002'de Lopez gerilim filmi Enough 'ta rol aldı.[35] Olumsuz eleştirilere rağmen film gişede 52 milyon $ hasılat yaptı. Eylül'de Lopez Glow by J.Lo isimli ilk parfümünü çıkardı. Başarısız olması tahmin edilen parfüm Amerika'da en çok satılan parfümler arasına girdi. Ben Affleck'le nişanlandığı ay This Is Me... Then albümü yayınlandı. Lopez albümü nişanlısına ithaf etti. Dünya çapında başarılı olan teklileri Jenny from the Block ve All I Have oldu. Albümün içinde bulunan aşk temalı şarkılarıyla ve güçlü yorumlarıyla ABD'de 2,5 milyon satış rakamına ulaştı. Aralık 2002'de Ralph Fiennes'la romantik komedi filmi Maid in Manhattan'da rol aldı.[36] Film 55 milyon $ bütçeyle dünya çapında 155 milyon $ hasılat yaptı. Ağustos 2003'te Lopez Ben Affleck'le romantik komedi filmi Gigli'de rol aldı.[37] 54 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında toplam 7 milyon $ hasılat yaptı. Film evrensel olarak olumsuz eleştiriler aldı. Gigli ayrıca tüm zamanların en kötü filmleri arasındadır.
2004-09 : Film başarısının devam etmesi, Rebirth ve Como Ama una Mujer
Mart 2004'te Ben Affleck'le birlikte Jersey Girl filminde ufak bir rol aldı.[38] 35 milyon $ bütçesiyle film toplamda 36 milyon $ hasılat yaptı. Fakat film genel olarak olumlu eleştiriler aldı. Ekim'de Richard Gere ile birlikte drama filmi Shall We Dance?'de rol aldı.[39] 50 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında 170 milyon $ hasılat yaptı. Film genel olarak olumlu eleştiriler aldı.
2004'te Children's Hospital Los Angeles 'ta gösterişten uzak ziyaretinde Lopez 11 yaşında kanser hastası olan Paige Patterson'la arkadaş oldu. Patterson hastane için yapılan Noche de Niños açılış galasına katıldı. Ayrıca Lopez de o gecede ödül aldı. Fakat galadan sonraki sabah Patterson daha da hastalandı ve Kasım 2004'te öldü. Lopez "Patterson'ın ölümü bana hayır işinin ne kadar önemli olduğunu fark ettirdi" dedi.[40] Lopez dördüncü stüdyo albümü Rebirth 'ü Patterson'a ithaf etti. Mayıs'ta Jane Fonda ile birlikte Vay Kaynanam Vay filminde rol aldı.[41] Lopez, Charlie rolü için 15 milyon $ aldı. 43 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında 155 milyon $ hasılat yaptı. Fakat film genellikle olumsuz eleştiriler aldı. Ağustos'ta Lopez Robert Redford ve Morgan Freeman'la birlikte An Unfinished Life'ta rol aldı.[42] 30 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında 18 milyon $ hasılat yaptı.
Lopez'in prodüktörlüğünü yaptığı ve oynadığı Bordertown 18 Mayıs 2006'da Cannes Film Festivali'nde filmin galası yapıldı.[43] Film Avrupa'da belirli sinemalarda gösterime girdi ve bazı ülkelerde Amerika'da dahil sinemalarda gösterime girmeden CD şeklinde piyasaya sürüldü. 21 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında 8 milyon $ hasılat yaptı. Albümün prodüktörü Estéfano'ya göre Lopez'in beşinci stüdyo albümü Como Ama una Mujer "büyük şarkılar iyi bir ses gerektirir" diyen eleştirilerin yanlış olduğunu kanıtlayacaktı.[44] Bu söz Lopez'in "sınırlı bir ses aralığı var" diyen eleştirilere cevap niteliğindeydi. Como Ama una Mujer İspanyolca bir albüm için en yüksek bir haftalık satış rakamını ve en yüksek dijital satış rakamını elde etti. Lopez ve Marc Anthony 28 Eylül'de Güney Amerika'da turneye çıktılar. Turne tahmini olarak 10 milyon $ hasılat yaptı. Lopez'in altıncı stüdyo albümü Brave Ekim'de yayınlandı. Lopez'in dünya çapında en az satan albümü olmuştur.
2010-12 : Kariyerinin tekrar canlanması, American Idol ve turneye çıkması
Lopez Şubat 2010'da Epic Records'la yollarını ayırdı ve yedinci stüdyo albümü Love?'ı Island Records etiketi altında çıkardı.[45] Nisan'da Lopez 3 yıl aradan sonra romantik komedi The Back-up Plan filminde rol aldı.[46] Film dünya çapında 77 milyon $ hasılat yaptı. Eleştirmenler tarafından Lopez'in rolü övülmesine rağmen film olumsuz eleştiriler aldı. Eylül ayında Lopez'in American Idol 'ın 10. sezonuna jüri üyesi olarak katılacağı duyuruldu.[47] Çoğu medya kuruluşu Lopez'i bu konuda destekledi. Ekim'de Lopez 14. parfümü Love and Glamour'ı çıkardı. Parfüm Lopez'in "sahneye geri dönüşü" ilham alınarak tasarlandı.[48]
L'Oréal Paris Lopez'i yeni Global Temsilci ve markanın yüzü olarak seçti. 2011'in ilk aylarında Lopez'in EverSleek reklamı, Love? albümü ve American Idol'e jüri olması onun sahnelere geri dönüşüydü. Onun bir sonraki geri dönüşü ise Venus markasının yeni Global Temsilcisi olmasıydı. Lopez'in geri dönüş teklisi On The Floor daha sonra aynı ayda yayınlandı. Şarkı dünya çapında 1 numara oldu ve yılın en başarılı şarkısı seçildi. Şarkı ayrıca Jenny from the Block'tan beri radyolarda en çok çalınan hit olmuştur.[49] Love? albümünü Mayıs'ta yayınlandı. Lopez'in bir sonraki parfümü Love and Light Lopez'in en başarılı parfümü olmuştur ve 2.9 milyon $ üzerinde satmıştır.
Ocak 2012'de Lopez American Idol 'ın 11. sezonuna jüri olarak geri döndü ve 20 milyon $ aldı.[50] Aynı ayın sonunda Lopez Simon Fuller tarafından tasarlanan yeni yetenek şovu ¡Q'Viva! The Chosen'a katıldı.[51][52] Lopez, Anthony ve yönetmen-koreograf Jamie King ile birlikte Las Vegas şovu için yeni yetenek bulmak için 21 Latin Amerika ülkesini dolaştı. 18 Mayıs'ta Lopez Cameron Diaz, Elizabeth Banks, Matthew Morrison ve Dennis Quaid ile birlikte oynadığı What to Expect When You're Expecting filminde rol aldı.[53] Olmusuz eleştirilere rağmen film 84 milyon $ hasılat yaptı. Mayıs'ın sonlarında Lopez Glowing by JLo parfümünü satışa sundu.[54]
14 Haziran'da Lopez Dance Again World Tour adını verdiği dünya turnesine çıktı. Lopez Buz Devri 4 : Kıtalar Ayrılıyor animasyon filmi için Shira isimli karaktere ses verdi.[55] Film ABD gişesinde 1 numaradan giriş yaptı ve ayrıca film ilk haftasında 46 milyon $ hasılat yaptı.[56] 95 milyon $ bütçesiyle film dünya çapında 877 milyon $ hasılat yaptı.
Lopez'in ilk toplama albümü Dance Again... the Hits 24 Haziran 2012'de yayınlandı. Albümün hit parçaları Dance Again ve Goin' In Billboard Hot Dance Club Songs listesinde 1 numaraya ulaştı.[57] Böylece Lopez aynı listede 13 kere 1. olmuş oldu.
2013-günümüz : A.K.A. ve diğer girişimleri
Ocak 2013'te Jason Statham'la birlikte Parker filminde rol aldı.[58] Lopez'in performansı olumlu eleştiriler aldı. Fakat gişede film beklenilen sonucu alamadı. Bir sonraki ay Grammy Ödülleri'nde giydiği sağ bacağının tamamını açıkta bırakan siyah elbise olumsuz eleştiriler aldı.[59] Mayıs'ta Lopez nunoTV'nin baş yapımcısı olduğunu duyurdu.
Yakın zamanda ölen eş cinsel teyzesinden ilham alarak evli lezbiyen çift ve onların beraber yetiştirdikleri biyolojik ve evlatlık çocuklarının anlatıldığı The Fosters dizisinin baş yapımcısı oldu.[60] Lopez Human Rights Campaign tarafından Ally for Equality ödülüne layık görüldü.[61] Haziran ayında Lopez Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurbankulu Berdimuhammedov'un doğum günü için konser verdi.[62] Verdiği konser tepki çekti. Daha sonra Lopez'in medya sözcüsü özür diledi.[62]
Lopez'in gelecek birçok projesi var. RedOne 8. stüdyo albümünün yapımcısı ve albüm birçok tarzı içinde bulunduracak.[63] Albüm Capitol Records ve RedOne'nın 2101 Records şirketi adı altında 2014'ün ilk aylarında çıkması bekleniyor.[64] Albümün ilk teklisi Pitbull'la düet yaptığı Live It Up şarkısıdır. Lopez 20. parfümü JLove by JLo'yu satışa sundu.[65] Lopez jüri olarak American Idol 'ın 13. sezonunda geri döndü ve 17.5 milyon $ aldı. 2015'te yayınlanacak düşük bütçeli The Boy Next Door ve Lila and Eve adlı filmde rol aldı.[66][67] Aralık 2013'te bir sonraki albümü için Same Girl adlı şarkısına Castle Hill'de klip çekti.[68] 8. stüdyo albümünde yayınlanacak iki şarkısı Girls'ü 22 Ocak ve Same Girl'ü 30 Ocak'ta yayınladı.[69][70] Martta yayınlanacak olan yeni albümünün ilk teklisi olan ve French Montana'yla düet yaptığı I Luh Ya Papi adlı şarkısını yayınladı.[71] Nisanda 2014 FIFA Dünya Kupası için Pitbull ve Claudia Leitte ile seslendirdiği We Are One (Ole Ola) şarkısını yayınladı.[72] Lopez 2014 Billboard Müzik Ödülleri'nde "İkon Ödülü" verildi. Böylece bu ödülü alan ilk kadın sanatçı olmuş oldu.[73]
Sanatçılık
Müzik Stili
Lopez'in sesi 2.2 oktavdır. Klasik soubrettedir. G3-G5 ses aralığına sahip olan Lopez ses türü nedeniyle normalden daha yüksek notalara çıkabiliyor. Lopez kariyeri boyunca birçok müzik türünde şarkı söylemiştir. Bunlar Latin pop, R&B, hip hop, rock, funk, house ve salsadır. Lopez çocukken Latin pop müzik türlerinden salsadan bachataya kadar hepsinin etkisinde kalmıştır fakat 1979'da The Sugarhill Gang grubunun Rapper's Delight şarkısı hayatını değiştirmiştir. Bu yüzden müzik kariyeri başlarken büyüdüğü Latin müziği ile sevdiği hip hop'ı harmanlamıştır. İlk iki albümünde funk, dans ve urban müziğin yanında duygusal baladlar ve İspanyolca şarkılar yer almıştır.[74]
This Is Me... Then albümü 70'lerin müziğinden ilham alınarak hazırlanmıştır.[75] Rebirth albümünde daha çok hip hop ve pop rock kullanıldı. 6. ve 7. stüdyo albümlerinde Brave ve Love?'da ise geleceğin dans müziği yönünü değiştirmiştir.[76] Bazen şarkılarına kendi kişisel tecrübelerini aktarmıştır. Ben Affleck'le olan ilişkisini Dear Ben ve He'll Be Back şarkılarıyla anlatmıştır.[77][78] Love? albümünde ise Until It Beats No More ve One Love şarkısı da Lopez'in hayatını anlatan şarkılardır.
Lopez Tina Turner, James Brown, Michael Jackson, Madonna, Barbra Streisand gibi sanatçılardan etkilenmiştir.[79]
Koreografi ve Sahnesi
Lopez çocukluğundan beri dansla arasında güçlü bir bağ vardı.[80] Daha sonraki yıllarında bale, flamenko ve jazz dans türlerinde uzmanlaştı. Onun kariyeri komedi dizisi In Living Colour'la başladı. Lopez kısa süreliğine Janet Jackson'ın dansçısı oldu ve onun koreografisinde büyük ölçüde etkisi oldu. Lopez Shall We Dance? filmi için salon dansını öğrendi.
Lopez sahnede enerjik dolu olmasıyla ve koreografileriyle tanınmıştır.[81] Bazen performanslarında tek parça streç giysisi (bodysuit) giymektedir.[82][83] Müzik kariyerinin ilk yıllarında playback yapmasıyla tanınmış olmasına rağmen Dance Again World Tour turnesinde canlı performans sergilemiştir.[84]
Toplumsal İmajı
Lopez seks sembolü oldu ve "dünyada en çok arzulanan kadın"lardan biri olmuştur.[85] Buna rağmen Lopez krav magaya çalıştı ve profesyonel boksör seviyesine gelmesi için çalıştırıldı.[86] Lopez ayrıca kıvrımlı hatlarından dolayı da medya tarafından büyük bir ün sahibi olmuştur.[87]
Lopez'in seksapelliği kadınlarda kıvrımlı hatların kabul olunabileceğini gösterdi. Details dergisi tarafından Lopez 1998'de "Yılın En Seksi Kadını" seçilmiştir ve FHM dergisinin "En Seksi 100 Kadın" listesinde iki kez 1. olmuştur.[88] 2011'de People dergisi tarafından "Dünyanın En Güzel Kadını" seçilmiştir.[89] 2012'de Complex dergisi "Tüm Zamanların En Ateşli 100 Kadın Sanatçısı" listesinde 2. olmuştur.[90] Bir sonraki yıl VH1 "100 Seksi Sanatçı" listesinde Lopez'i 4. sıraya koymuştur.[91] Lopez modaya olan ilgisiyle bilinir ve kariyeri boyunca görüntüsünü birçok kez değiştirmiştir. Fakat kıyafetlerinde kürk kullandığı için hayvan hakları örgütü PETA tarafından eleştirilmektedir. Medya bazen Jennifer Lopez ve aktris Elizabeth Taylor'ı başarısız ilişkilerinden dolayı birbirine benzetir.[92] Lopez'e medya tarafından "Günümüzün Liz Taylor'ı" ismi verilmiştir.
Özel hayatı
15 yıldır Lopez'in özel hayatı medyanın dikkatini çekmiştir. 22 Şubat 1997'den Ocak 1998'e kadar Kübalı garson Ojani Noa'yla evli kaldı.[93] Noa'yla ilgili hukuki problemler olması nedeniyle evlilikleri kısa sürdü. Lopez Noa'nın evlilikleri hakkında bir kitap yayınlamasını önlemek için Nisan 2006'da dava açtı.[94] Bir sonraki yıl Lopez davadan 545.000 $ kazandı. Ayrıca Noa kitap hakkındaki tüm materyalleri Lopez veya avukatına göndermek zorunda kaldı.
İlk albümü On The 6 üzerinde çalışırken yapımcı ve rapçi Sean Combs'la çıkmaya başladı. 27 Aralık 1999'da New York'ta bir kulüpte gerçekleşen silah saldırısıyla bağlantısı olduğu için Lopez ve Combs tutuklandı. Daha sonra Lopez bu olaydan temize çıktı. Fakat Combs bu suçlamalardan kurtulamadı. Combs'tan ayrıldıktan sonra dansçısı Chris Judd'la çıkmaya başladı. Judd'la 29 Eylül 2001'den Haziran 2002'ye kadar evli kaldı. İkinci boşanmasından sonra oyuncu ve yönetmen Ben Affleck'le çıkmaya başladı ve Kasım 2002'e nişanlandılar.[95] Medya onları Bennifer olarak anmaya başladı ve medyada ve popüler kültürde öne çıkan muhteşem çift oldular. Bennifer popüler bir terim haline geldi ve konuşma diline ve yeni kelime sözlüğüne girdi. Böylece diğer ünlü çiftlerin adlarının baş harfi alınarak isim kombinasyonu yapma trendi başladı.[96] Eylül 2003'teki düğünden önceki gün çift düğünü erteledi.
Affleck'le Ocak 2004'teki ayrılığından sonra Lopez uzun süredir arkadaşı olan Marc Anthony ile çıkmaya başladı. Çift o Haziran evlendi. 7 Kasım 2007'de çift ilk bebeklerini beklediğini açıkladı. 22 Şubat 2008'de New York Long Island'da Maximilian David ve Emme Maribel ismini verdikleri ikizlerini doğurdu.[97][98] People dergisi 6 milyon $ karşılığında ikizlerin fotoğrafını çekti ve bu fotoğraf o zamana kadar çekilen en pahalı ünlü fotoğrafı oldu.[99] 3 yıl sonra Haziran 2011'de çift ayrıldıklarını açıkladılar ve Nisan 2012'de boşandılar.[100] Ekim 2011'den beri ilişkisi olan dansçısı Casper Smart'la ayrıldı.[101]Fakat bu ayrılık kısa sürdü ve çift yeniden birliktedir.
Jennifer Lopez Diskografisi
Albüm
1999 : On the 6
2001 : J. Lo
2002 : J to tha L-O! : The Remixes
2002 : This Is Me... Then
2005 : Rebirth
2007 : Como Ama una Mujer
2007 : Brave
2011 : Love?
2012 : Dance Again... the Hits
2014 : A.K.A.
DVD
2000 : Feelin' So Good (DVD)
2003 : Let's Get Loud (DVD)
2003 : The Reel Me (DVD-CD)
2007 : Como Ama Una Mujer (DVD)
Filmler
1986 : My Little Girl, Myra
1993 : Lost in the Wild, Rosie Romero
1995 : My Family, Young Maria
1995 : Money Train, Grace Santiago
1996 : Jack, Miss Marquez
1996 : Blood & Wine, Gabriela Gabby
1997 : Selena, Selena Quintanilla-Perez
1997 : U Turn, Grace McKenna
1997 : Anaconda, Terri Flores
1998 : Out Of Sight, Karan Sisco
1998 : AntZ, Voice Azteca
2000 : The Cell, Catherine Deane
2001 : The Wedding Planner, Mary Fiore
2001 : Angel Eyes, Sharon Pogue
2002 : Enough, Slim Hiller
2002 : Maid in Manhattan, Marisa Ventura
2003 : Gigli Ricki
2004 : Jersey Girl, Gertrude Steiney
2005 : Monster-in-Law, Charlie
2005 : Shall We Dance, Paulina
2005 : An Unfinished Life, Jean Gilkyson
2006 : El Cantante, Puchi
2006 : Bordertown, Lauren Adrian
2010 : The Back-up Plan, Zoe
2012 : Ice Age : Confinental Drift, Voice Shira
2012 : What to Expect When You're Expecting, Holly
2013 : Parker, Leslie Rogers
2014 : Home, Tip'in annesi
2014 : Lila and Eve, Eve Rafael
2015 : The Boy Next Door
Kaynak ve Dipnotlar
Wikipedia
Charles Perrault Kimdir? Biyografisi
Charles Perrault, (d. 12 Ocak 1628 - ö. 16 Mayıs 1703), Fransız yazar.
Yazdığı çocuk hikâyeleri ile ünlenmiştir. Birçok önemli eseri vardır. Bunlardan en önemlileri Külkedisi, Uyuyan Güzel ve Kırmızı Başlıklı Kız’dır. Uyuyan Güzel opera ve bale olarak salonlarda izleyici ile buluşurken, Walt Disney adlı şirket de Külkedisi ve Uyuyan Güzel'e animasyon filmleri çekmiştir. Bu hikâyeler günümüzde halen popülerliğini korumaktadır.
Hayatı
Charles Perrault 12 Ocak 1628'de Paris'te varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası tanınmış bir avukattı. Charles önce Beavuais Koleji'nde öğrenim gördü, daha sonra Orleans'da hukuk öğrenimi görmeye başladı. 1651'de hukuk fakültesinden mezun oldu. Paris Barosu'na kaydoldu ve kısa bir süre avukatlık yaptı. Sanata büyük bir ilgisi vardı, çeşitli resmi görevlerde yer aldı.
Yazı hayatına 1654 yılında başlamıştır ve yazmak kısa sürede onun en büyük tutkusu olmuştur. Gelecekte yazdığı çocuk masallarıyla ünlenecek olan Perrault'un çocuk masalları yazmaya başlamasının ana nedeni kendi çocuklarına anlatacak, okuyacak bir masal beğenememesiydi. İlk masallarını kendi çocukları için yazmıştır. Bundan zevk almaya ve ürettiklerinin kalitesini anlamaya başlayınca çocuk masalları yazmaya devam etmiştir. Yazdığı masallar ileride peri masalı olarak adlandırılacak türün ilk örneklerindendi. Yazdığı masallarda genelde çevresindeki bilinen mekanları kullanmış, düş-benzeri atmosferler yaratmıştır.
Başlıca Eserleri
La Belle au bois dormant (Uyuyan Güzel)
Le Petit Chaperon rouge (Kırmızı Başlıklı Kız)
Le Chat botté (Çizmeli Kedi)
Cendrillon (Külkedisi)
Charles Perrault Biyografie Auf Deutsch
Charles Perrault (* 12. Januar 1628 in Paris; † Nacht vom 15. Mai auf den 16. Mai 1703 in Paris) war ein französischer Schriftsteller und hoher Beamter. Er wurde vor allem durch seine Märchensammlung Histoires ou Contes du temps passé (frz. „Geschichten, oder Erzählungen aus alter Zeit“) berühmt und hat das Genre in Frankreich und damit in Europa popularisiert. Auch deutsche Autoren wie die Brüder Grimm, Ludwig Bechstein und Franz Xaver von Schönwerth aus der Oberpfalz haben Märchen von ihm übernommen.
Leben und Schaffen
Die frühen Jahre
Perrault (dessen Zwillingsbruder noch als Säugling starb) wuchs als jüngster von vier Brüdern in einer wohlhabenden Familie auf, die dem Pariser Juristen- und hohen Beamten-Milieu angehörte und, wie dort häufig, dem Jansenismus nahestand. Er trieb Jurastudien und wurde 1651 als Anwalt zugelassen.
Schon vorher hatte er begonnen zu schreiben, und zwar in dem gerade angesagten Genre der Burleske. So hatte er 1648 eine Vergil-Parodie (L'Énéide burlesque) verfasst und 1649 die ebenfalls parodistische Vers-Satire Les murs de Troie ou L'Origine du burlesque, wo er sich über das aufständische Pariser Volk mokiert, mit dessen Revolte der Fronde-Aufstand begonnen hatte, aber auch den Kardinal-Minister Mazarin nicht schont, der zunächst unterlegen war. Schon in diesen Texten zeigt sich eine gewisse Respektlosigkeit gegenüber der Antike.
1653, nach dem Ende der Fronde, trat er in die Dienste seines ältesten Bruders Pierre, der einen hohen Posten in der Finanzverwaltung der Krone bekleidete, und wurde von ihm am Hof eingeführt. Dort und vor allem in Pariser Salons brillierte er als guter Unterhalter und vielseitiger Literat (z. B. mit seinen Odes au Roi et autres poèmes).
Hierbei fiel er dem älteren Literatenkollegen Jean Chapelain positiv auf, der ihn dem neuen allmächtigen Minister Colbert empfahl. Dieser machte Perrault 1662 zum Sekretär der sog. Petite Académie, einer Art Prüfinstanz für alle Kunst- und Literaturwerke, die König Ludwig XIV. zum Kauf angeboten wurden oder ihm zugeeignet werden sollten. Wenig später wurde Perrault so etwas wie ein oberster Kulturbeamter. Als solcher wachte er z. B. über die künstlerische Qualität der königlichen Bauvorhaben, womit er maßgeblich an Umbauten des Louvre sowie (zusammen mit seinem Bruder Claude, einem Naturforscher und Architekten) an der Planung und Erbauung des Versailler Schlosses beteiligt war. Gegen 1670 übernahm er von Chapelain die Führung der Liste von Literaten, die Colbert und Ludwig XIV. genehm waren und einer jährlichen Gratifikation („pension“) aus der königlichen Schatulle würdig erschienen.
1671 wurde er mit Hilfe Colberts in die Académie française gewählt und kurz darauf zu deren Sekretär, d. h. Vorsitzenden, und Bibliothekar ernannt. Zur gleichen Zeit (1672) heiratete er, wurde rasch vierfacher Vater, aber bald auch (1678 ) Witwer. 1680 gab er seinen Posten an der Académie zugunsten des Sohnes von Colbert auf.
Die „Querelle des Anciens et des Modernes“
Charles Perrault
1683 wurde Perraults Karriere durch den Tod Colberts gestoppt, und er wendete sich wieder mehr der Schriftstellerei zu. So verfasste er u. a. das christliche Epos Saint Paulin, Évêque de Nole (1686).
Anfang 1687, in einer Sondersitzung der Académie, die der Huldigung des Königs galt, verlas er ein als Le Siècle de Louis le Grand betiteltes Gedicht, worin er die Überlegenheit seiner Zeit über die Antike postulierte. Da bis dahin das klassische Altertum als unerreichbares künstlerisches und zivilisatorisches Vorbild galt, löste Perrault mit seinem Gedicht eine unerwartet heftige Kontroverse aus, die als Querelle des Anciens et des Modernes in die Geschichte einging.
Zur Seite der Traditionalisten, der „Alten“, zählten fast alle arrivierten Autoren der Zeit, insbesondere Jacques Bénigne Bossuet, François Fénelon, Jean de La Bruyère, Jean de La Fontaine, Jean Racine und Nicolas Boileau. Auf der Seite der „Modernen“ bezogen u. a. Charles de Saint-Évremond (1613–1703), Pierre Bayle und Bernard le Bovier de Fontenelle Position. Vor allem Boileau war ein verbissener Gegner Perraults. Er hatte 1674 in seiner Verspoetik L’Art poétique noch selbstverständlich der antiken Literatur den Vorrang gewährt.
1688 begann Perrault, um seine Position zu untermauern, einzelne Vergleiche in Dialogform zu verfassen, die er bis 1697 in vier Bänden unter dem Titel Parallèles des Anciens et des Modernes gesammelt herausgab. Demselben Zweck diente die Porträtserie Les Hommes illustres qui ont paru en France pendant ce Siècle, die auf ebenfalls vier Bände anwuchs (1696-1700 erschienen).
Inzwischen arbeitete allerdings auch die Zeit für ihn. Boileau versöhnte sich schon 1694 öffentlich mit ihm, und um 1700 war die Vorstellung von der Gleichwertigkeit, wenn nicht Überlegenheit der Moderne praktisch Allgemeingut geworden.
Die Märchen
Perrault sollte jedoch vor allem durch seine Märchen berühmt werden. Schon von 1691 bis 1694 hatte er drei märchenartige Verserzählungen veröffentlicht : La Marquise de Saluces ou la Patience de Grisélidis, Les Souhaits ridicules und Peau d’Âne, die er 1694 und nochmals 1695 als Bändchen herausgab. Nach dessen Erfolg publizierte er 1697 ohne Autorangabe acht Histoires ou Contes du temps passé, avec des moralités, die später auch als Contes de ma Mère l’Oye firmierten. Gewidmet war die Sammlung Élisabeth Charlotte von Orléans, der Nichte Ludwigs XIV. Als Unterzeichner der Widmung und angeblicher Autor figuriert „P. Darmancour“, d. h. Perraults dritter, 1678 geborener Sohn Pierre. Die Angabe, die Geschichten stammten von „Mutter Gans“, bezieht sich offenbar auf Bertha, die legendäre Mutter Karls des Großen, die einen vom vielen Spinnen verformten „Gänsefuß“ gehabt haben soll.
Die Märchen selbst stammten sowohl aus mündlicher Überlieferung als auch von anderen Autoren (z. B. Giovanni Francesco Straparola und Giambattista Basile). Perrault passte sie dem Geschmack des damaligen literarischen Publikums an, vor allem dem der Pariser Salons. So lässt er den einzelnen Texten, die er in bewusst schlichter, leicht archaisierender Prosa verfasst, jeweils eine sie witzig kommentierende und ironisierende Moral in Versform folgen und manchmal sogar sich gegenseitig relativierende zwei.
Ebenfalls 1697, im selben Jahr wie die Märchen, publizierte Perrault ein religiöses Epos, Adam ou la Création de l'Homme, das er Bischof Jacques Bénigne Bossuet widmete. Vielleicht hatte er deshalb die Märchen nicht mit seinem eigenen Namen zeichnen wollen.
1701 begann er mit der Abfassung von Memoiren, die aber erst postum, 1755 gedruckt wurden.
Liste der Märchen
Die Versmärchen (Contes en vers), 1695
Griseldis (zuerst 1691)
Eselshaut (Peau d’Âne, zuerst 1694)
Die törichten Wünsche (Les Souhaits ridicules, zuerst 1693)
Die Prosamärchen (Histoires ou Contes du temps passé, avec des moralités, auch Contes de ma Mère l’Oye), 1697
Die schlafende Schöne im Walde (La Belle au bois dormant, zuerst 1696), bekannt durch Grimms Märchen als Dornröschen
Das Rotkäppchen (Le Petit Chaperon rouge), bekannt durch Grimms Märchen als Rotkäppchen
Der Blaubart (La Barbe bleue), bekannt durch Grimms Märchen als Blaubart
Meister Kater oder Der Gestiefelte Kater (Le Maître Chat ou le Chat botté), bekannt durch Grimms Märchen als Der gestiefelte Kater
Die Feen (Les Fées)
Aschenputtel oder Der kleine gläserne Schuh (Cendrillon ou la Petite Pantoufle de verre[1]), bekannt durch Grimms Märchen als Aschenputtel
Riquet mit dem Schopf (Riquet à la Houppe)
Der kleine Däumling (Le Petit Poucet), später auch bei Ludwig Bechstein
Die acht Histoires ou contes du temps passé, avec des moralités („Geschichten oder Erzählungen aus alter Zeit, mit Moral“) erschienen zuerst unter dem Namen von Perraults Sohn. Sie wurden gemäß Titelblatt der Originalausgabe und eines früheren Manuskripts auch als Contes de ma Mère l’Oye (etwa : „Geschichten meiner Mutter Gans“) bekannt und erschienen posthum oftmals gemeinsam mit den drei Versmärchen Perraults in einem Band.
Rezeption
Auf Umwegen gelangten veränderte Fassungen in Grimms Märchen und Bechsteins Deutsches Märchenbuch. Auch Ludwig Tieck übersetzte die Märchen ins Deutsche.
Viele der Märchen Perraults wurden zum europäischen Allgemeingut und für das Theater, Ballett oder Film adaptiert.
Eines der populärsten Ballette, Dornröschen von Tschaikowski, basiert auf einer Adaption von La belle au bois dormant von Perrault. Maurice Ravel komponierte eine Klavier-Suite für vier Hände Ma Mère l’Oye, welche 1910 orchestriert und später als Ballett aufgeführt wurde.
Die bekanntesten Perrault-Adaptionen von Walt Disney (allerdings auf der Basis der englischen Versionen) sind die Zeichentrickfilme Cinderella (1950) und Dornröschen (1959).
Werke
Poème sur le siècle de Louis le Grand. 1687.
Parallèles des anciens et des modernes en ce qui regarde les arts et les sciences. 1688–97 (vier Bände).
Le cabinet des beaux arts ou recueil d’estampes gravées d’après les tableaux d’un plafond où les beaux arts sont representés : avec l’explication des ces mêmes tableaux. Edelinck, Paris 1690, (Digitalisat).
Histoires ou contes du temps passé, avec des moralités : Contes de ma mère l’Oye. 1697, (dt. Feenmärchen für die Jugend, 1822; moderne Übersetzung von Doris Distelmaier-Haas unter dem Titel Sämtliche Märchen. Reclam, Stuttgart 2001, 141 S., ISBN 3-15-008355-9, englisch Mother Goose).
Mémoires de C. Perrault. 1755.
Labyrinte de Versailles. / Verf. der Prosa : Charles Perrault. Verf. der Verse : Isaac de Benserade. Stecher : W. Swidde. - Amsteldam : Visscher, 1682. Digitalisierte Ausgabe der Universitäts- und Landesbibliothek Düsseldorf.
Literatur
Hans Kortum : Charles Perrault und Nicolas Boileau. Der Antike-Streit im Zeitalter der klassischen französischen Literatur. Rütten & Loening, Berlin 1966.
Marc Soriano : Les Contes de Perrault : Culture savante et traditions populaires. Gallimard, Paris 1968.
Marc Soriano : Le Dossier Charles Perrault. Hachette, Paris 1972.
Weblinks
Wikisource : Charles Perrault – Quellen und Volltexte (französisch)
Commons : Charles Perrault – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Druckschriften von und über Charles Perrault im VD 17
Literatur von und über Charles Perrault im Katalog der Deutschen Nationalbibliothek
Werke von und über Charles Perrault in der Deutschen Digitalen Bibliothek
Märchen von Charles Perrault bei Hekaya : Märchen, Fabeln und Sagen aus aller Welt
Märchen Eselshaut, über einen geplanten Inzest und die Errettung des Mädchens durch eine Fee
Kurzbiografie und Werkliste der Académie française (französisch)
Biblioweb : Biografie, Bibliografie (französisch)
Artikel in „Namen, Titel und Daten der französischen Literatur“ (Hauptquelle für „Leben und Schaffen“)
„Contes“, Digitalisat der Ausgabe Paris 1926, durchgängig illustriert von Félix Lorioux (1872–1964).
„Märchen“, Digitalisat der Ausgabe Stuttgart 1867.
Etiketler : Charles Perrault ,Kimdir? ,Biyografisi,
Halit Kıvanç Kimdir?
Halit Kıvanç (d. 18 Şubat 1926[1]; Fatih,İstanbul), Türk radyo ve televizyon ve eski maç sunucusu, gazeteci. Türkiye'nin en ünlü ve en uzun süre çalışmış sunucularındandır. Yazar ve müzisyen Ümit Kıvanç'ın babasıdır.Aynı zamanda Pelé ile ilk röportajı yapan gazetecidir.[2]
Orta öğretimini Pertevniyal Lisesi'nde, yüksek öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı. 3 ay kadar hakimlik yaptı[3]. Milliyet, Tercüman, Hürriyet, Güneş başta olmak üzere çeşitli gazete ve dergilerde yazar ve yönetici olarak üst düzey görevler aldı.1953'te Alp Zirek ve Halit Talayer ile birlikte memleketimizin ilk günlük spor gazetesi (Türkiye Spor)gazetesini çıkardı. Bir yıla yakın ünlü yayın kuruluşu BBC de çalıştı. Türkiye'de Radyo ve TV yayıncılığının gelişmesinde önemli katkıları olan Kıvanç, TV'nin birçok yayınında 'ilk'lerin adamı oldu. Olimpiyatlar ve büyük uluslararası karşılaşmalarda sunucu olarak görev aldı. Dünya kupasını televizyondan sunan ilk Türk spikerdir. 10 Dünya Kupası finallerini Radyo ve Tv de nakletmistir.
Sunuculukta 50 yılını 2005'te bir jübileyle kutlayan Kıvanç, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti,TSYD ve diğer kuruluşların düzenlediği yarışmalarda 200'ün üzerinde ödül aldı. 1983 yılında Cumhurbaşkanlığı Kupası maçıyla maç spikerliğine veda etti.
Yazar, spiker, sanat adamı olarak kabul edilen Halit Kıvanç, Türk halkına temiz bir Türkçe ile saygın ve eğitici çalışmaları ile hizmet vermesinden dolayı Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi tarafından Kariyer Dalında büyük ödüle layik görüldü.
Kıvanç, halen NTV televizyonunda pazar günleri Halit Kıvanç'la Ustalar ve NtvRadyo'da Pazar sabahları 10.30'da Mikrofonda Halit Kıvanç adlı programları sunuyor. Koyu bir Fenerbahçe taraftarı olan Halit Kıvanç halen FB TV'de yayınlanan "Efsanenin yeni 100 yılı" isimli söyleşi programını sunmaktadır.
Aydın Engin'le yaptığı söyleşi Bir Koltukta Kaç Karpuz: Halit Kıvanç Kitabı adlı kitapta toplanarak İş Bankası Kültür Yayınları tarafından piyasaya sunulmuştur. Halit Kıvanç, ayrıca 2006 yılında Türkiye İş Bankası tarafından yayımlanan Ağlama Palyaço Makyajın Bozulur adlı kitabın da yazarıdır. Kıvanç, sanatçı Müjdat Gezen ile yaptığı söyleşiyi kaleme aldığı kitapta, sanatçının yaşamını acı ve tatlı yanlarıyla anlatmaktadır. Şimdilerde ise Ntv Spor kanalında Futbol Bir Aşk adlı programı sunmaktadır.
Kitapları
Halit Kıvanç'ın yazdığı kitaplar
Ve Allah Gazeteciyi Yarattı 1959. İstanbul Matbaası.
Kazulet Hanımın Minisi. (Altan Erbulak'la birlikte) 1968. Altın Kitaplar
Mikrofonunu Kordonuna Göre Uzat. 1977. Meta Yayınları
Beckenbauer Futbol Okulu. (Çeviri) 1977 Kelebek Yayınları.
Gülmece Güldürmece. 1978 (1. Baskı).Kelebek Çocuk Kitapları
Ve Karşınızda Halit Kıvanç. 1979 (1. Baskı) Milliyet yayınları. 1980, Karacan yayınları
Gelin Yarışalım. 1982. Kelebek Yayınları (Kelebek Çocuk Kitapları)
Halit Kıvanç Anlatıyor Üç Yüz Otuz Üç Fıkra. 1982. Karacan yayınları
Gool Diye Diye. 1983. Hürriyet Yayınları.
Hadi Anlat Bakalım Anılar 1. 1998 (3. baskısı) Yorum Kitapları
Bulutlarla Yarışan Kadın, Halit Kıvanç Sabiha Gökçen'le söyleşiyor. 1998 Yapı Kredi Yayınları.
Çok Affedersiniz Ama... 1999. Aksoy Yayıncılık.
Telesafir Bizde TV Böyle Başladı. 2002 Remzi Kitabevi
Kupaların Kupası Dünya Kupası 1930'dan 2002'ye. 2002 Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Futbol! Bir Aşk... İletişim Yayınları. 2004. ISBN 9750502574
Ağlama Palyaço Makyajın Bozulur Müjdat Gezen Kitabı. 2006. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN 9754588368
Halit Kıvanç hakkında yazılmış kitaplar
Bir Koltukta Kaç Karpuz Halit Kıvanç Kitabı. Yazan:Aydın Engin Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları/Nehir Söyleşi Dizisi. ISBN : 9789754584813
Plakları
1965 - Şampiyonlar Şarkısı - 45'lik vinil plak. A- Yüzünde Vasfi Uçaroğlu orkestrasının "Şampiyonlar Şarkısı", B- Yüzünde ise Halit Kıvanç'ın anlatımıyla “Şampiyonların 15 Golü” yer alıyor. Ezgi Plakları. 45-104 Spor Serisi No: 1
1966 - 45'lik vinil plak - A- Yüzü: Metin Geliyor Metin (Şevket Uğurluer). B- Yüzü: Kralın Golleri (Halit Kıvanç maç anlatıyor) Ezgi Plakları. 45-105 [4]
1974 - Kıbrıs 74 - 45'lik vinil plak. Balet Plak [5]
Kaynakça
^ "Futbol, hiçbir memlekette şikesiz oynanmamıştır". 28 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Pele: Oyuncular sadakatlerini kaybediyor". hurriyet. 22 Kasım 2007. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
^ http: // www.ekocerceve. com/haberDetay.asp?kategori=6&HaberID=5662
^ http: // www.diskotek.arkaplan. com.tr/catalog/product_info.php?cPath=24&products_id=255
^ http: // www.aksam. com.tr/arsiv/aksam/2004/12/08/yazarlar/yazarlar297.html
Etiketler: Halit Kıvanç, Kimdir?,Biyogarfisi,hayat hikayesi,ne zaman dogdu, meslegi nedir,sunucu,trt,23 nisan kutlamalari,
Kazım Karabekir Paşa Kimdir?
Kurtuluş Savaşı komutanlarından asıl adı Musa Kazım Karabekir 23 Temmuz 1882 yılında İstanbul’un Kocamustafapaşa semtinde Dünyaya gelmiştir. 26 Ocak 1939 Yılında 66 yaşında hayata gözlerini yummuştur.
Karamanlı Mehmet Emin Paşa’nın oğlu olan Kazım Karabekir Paşa aslen Karaman’ın Gaferriyat ya da yeni adı ile Kazımkarabekir İlçesindendir.Annesi ise Hacı Havva Hanımdır.
1902 yılında Harbiye Mektebinden Mezun olan Kazım Karabekir Paşa 1905’te ise Mekteb-i Erkân-ı Harbiye’den mezun oldu.1907 yılında ise Enver Paşa ile birlikte İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Manastır şubesini kurdu.
Birinci Dünya savaşı sırasında Paris’te görevli iken tehlikenin farkına vararak Ülkesine geri döndü.1914 yılında Genel Kurmay istihbarat Şube Müdürü olarak görevlendirildi. Bu savaştan mümkün olduğunca uzak durmanın gerekliliğini savunarak boğazlara yeni kuvvetler yığmanın gerekliliğini belirtti.Bu yıllarda yarbay rütbesine çıkarak vali görevinde de bulunmuştur.
İstanbul dönüşü 1915 yılında 19.Tümen Komutanlığına atanmıştır. Çanakkale taarruz savaşlarında görevlendirildiğinde Alçıtepe’yi 3,5 ay gibi savaşarak sayıca kat kat üstün düşmanın ilerlemesini durdurmuştur. Bu nedenle Alçıtepe Kahramanı olarak tarihte yerini almıştır.Kendisine Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası verilerek Miralay rütbesine yükseltilmiştir.
Bu sırada Gelibolu savaşların da da üç yıl boyunca yer alınca “Mirliva” rütbesine yükseldi.Artık bir paşa olarak hizmete devam etmektedir.İstiklal Savaşı komutanlarında n Anadolu’ya geçen ilk paşadır. Kolordu komutanlığı sırasında 93 harbi sırasında kaybettiğimiz
Sarıkamış, Kars, Ardahan, Artvin ve Batum’u 1920 yılında Ruslar’dan geri almıştır.Kendisine aynı yıl Ferik yani Korgeneral rütbesi verilmiştir.Sonrasında ise 1.Ferik yani Orgeneralliğe kadar yükselecektir.
1922 yılında Edirne ve İstanbul Milletvekili olarak hizmet ve siyaseti yan yana götürmüştür. Bu aralarda yargılandığı da olmuştur.1946’da yapılan TBMM başkanlık seçimlerinde Meclis Başkanı seçilen Kazım karabekir Paşa 66 yaşında iken 26 Ocak 1948’de kalp krizinden vefat etti.
Geriye ise Hayat,Emel ve Timsal adında üç değerli kız bıraktı.
Eserleri:
• Ankara’da Savaş Rüzgarları
• Bir Düello ve Bir Suikast
• Birinci Cihan Harbi 1-4
o Birinci Cihan Harbine Neden Girdik?
o Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik?
o Birinci Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik?
o Birinci Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik?
• Cumhuriyet Tarihi Set 1
• Cumhuriyet Tarihi Set 2
• İstiklal Harbimiz 1-5
• Paşaların Kavgası
• Paşaların Hesaplaşması
• Cehennem Değirmeni 1-2
• İzmir Suikasti
• Çocuklara Öğütler
• Hayatım
• İttihat ve Terraki Cemiyeti 1896-1909
• Ermeni Dosyası
• İngiltere, İtalya ve Habeş Harbi
• Kürt Meselesi
• Çocuk, Davamız 1-2
• İstiklal Harbimizin Esasları
• Yunan Süngüsü
• Sanayi Projelerimiz
• İktisat Esaslarımız
• Tarihte Almanlar ve Alman Ordusu
• Türkiye’de ve Türk Ordusunda Almanlar
• Tarih Boyunca Türk-Alman İlişkileri
• İstiklal Harbimizde İttihad Terraki ve Enver Paşa 1-2
• İstiklal Harbimizin Esasları Neden Yazıldı?
• Milli Mücadelede Bursa
• İtalya ve Habeş
• Ermeni Mezalimi
• Sırp-Bulgar Seferi
• Osmanlı Ordusunun Taaruz Fikri
• Erkan-i Harbiye Vezaifinden İstihbarat
• Sarıkamış-Kars ve Ötesi
• Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu
• Bulgaristan Esareti -Hatıralar, Notlar
• Nutuk ve Karabekir’den Cevaplar
Kazım Karabekir Paşa Fortograflari
Etiketer : Kazım, Karabekir, Paşa,Kimdir,Kazım Karabekir, Paşa Kimdir,Kazım Karabekir Paşa,
Sultan II Abdülhamit Han Kimdir ?
II. Abdülhamid (Osmanlı Türkçesi: عبد الحميد ثانی `Abdü’l-Hamīd-i sânî- d. 22 Eylül [1] 1842 – ö. 10 Şubat 1918 ), Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. padişahı ve 113. İslam halifesidir. Bunalımlı bir dönemde tahta çıkan Abdülhamid, Batı'ya karşı dengeci, Doğu'ya karşı İslamcı politikalar izlemiş, ülke içinde mutlakiyeti güçlendirmiştir.
Sultan İkinci Abdülhamid 21 Eylül 1842 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası Sultan Birinci Abdülmecid, annesi Tir-i Müjgan Kadın Efendi'dir. Annesi Çerkezdir. Sultan İkinci Abdülhamid çok küçük yaşta iken annesini kaybettiği için öksüz büyüdü ve onu üvey annesi Piristu Kadın yetiştirdi. Çocukluğunda çok zayıf bir bünyeye sahip olan Sultan İkinci Abdülhamid sık sık hasta olurdu. Babasının padişahlığı sırasında bu durumu yüzünden özel ilgi gördü. Çok hoşgörülü bir ortamda büyüdü. Kültür derslerinin yanında musiki dersleri aldı ve piyano çalmayı öğrendi. Bekarlığı sırasında çok serbest bir hayat yaşayan Sultan İkinci Abdülhamid, evlendikten sonra tüm boş zamanını ailesiyle, çocuklarıyla geçirmeye başladı. Sultan İkinci Abdülhamid, yıkılmak üzere olan Osmanlı İmparatorluğunu 33 yıl ayakta tutmayı başarmış büyük bir padişahtır. Dindar bir insan olan Sultan İkinci Abdülhamid ibadetlerini aksatmazdı. Hayırsever ve cömert bir insan olan Sultan İkinci Abdülhamid, sıradan bir vatandaş gibi yaşardı. Yunan seferi sırasında, kendisine hazinede yeterli para bulunmadığı söylenince, atalarından kalma şahsi servetinden masrafları karşılamış, devletten beş kuruş almamıştı. Boş vakitlerini marangozhanede geçirir, harika eşyalar yapar, bunları sattırır ve parasını fakire fukaraya dağıttırırdı. Son derece şefkatli bir insan olan Sultan İkinci Abdülhamid'in kendisini öldürmek isteyenleri bağışlaması, dünya siyaset tarihinde görülmemiş bir olaydır. Sultan İkinci Abdülhamid, kültüre önem vermiş ve eğitim konusunda hizmet verecek birçok mekan yaptırmıştır. Üniversiteler, Güzel Sanatlar Akademisi, Ticaret ve Ziraat Okulları kuran Sultan İkinci Abdülhamid, ilk ve orta dereceli okullar, dilsiz ve kör okulları, kız meslek okulları da yaptırmıştır. Vilayetlere liseler, kazalara ortaokullar kurmakla beraber, ilkokulları köylere kadar ulaştırdı. İstanbul'da Şişli Etfal Hastahanesini ve Darülaceze'yi kendi şahsi parasıyla yaptırdı. Hamidiye adı verilen nefis içme suyunu borularla İstanbul'a getirtti. Karayollarını Anadolu içlerine kadar uzatan Sultan İkinci Abdülhamid, Bağdat'a ve Medine'ye kadar da demiryolları döşetmiştir. Büyük şehirlere atlı tramvay hatları döşetti.
Gençliği
Sultan Abdülmecid'in oğludur. Henüz 10 yaşındayken annesi Tirimüjgan Sultan ölünce, bakımını Abdülmecid'in diğer çocuksuz eşi Piristû Kadın Efendi üstlendi. Piristû Kadın Efendi, Abdülhamid'i kendi çocuğu gibi büyüttü. Babasının ölümünden sonra yerine geçen amcası Abdülaziz diğer şehzadelerle birlikte Abdülhamid'in eğitimiyle de yakından ilgilendi. 1867 yılında çıktığı Avrupa gezisine Abdülhamid'i de beraberinde götürdü.
Tahta çıkışı ve Birinci Meşrutiyet
Meclis-i Mebusan'ın açılışı, 1876
Amcası Abdülaziz'in 1876'da tahttan indirilmesi ve şüpheli koşullarda ölümü, ağabeyi V. Murat'ın tahta geçirildikten üç ay sonra ruhsal çöküntü geçirdiği iddiasıyla [2] tahttan indirilerek Çırağan Sarayı'na hapsedilmesi olaylarına tanık oldu. 31 Ağustos 1876'da padişah ilan edildi ve 7 Eylül günü Eyüp'te kılıç kuşandı.[3] Ağabeyinin yerine tahta geçirildikten sonra, her iki saltanat değişiminin mimarı olan Mithat Paşa'yı sadrazam yaptı.
Abdülhamid tahta çıktığında Osmanlı İmparatorluğu büyük bir bunalım içindeydi. 1871'de Âli Paşa'nın ölümünden sonra saray ile Bâb-ı Âli arasındaki çekişme alevlenmiş, 1875'te devlet borçlarını ödeyemez hale düşerek Muharrem Kararnamesi ile moratoryum ilan etmiş, Rusya'nın başını çektiği Panslavizm akımının etkisiyle Balkanlar'da ulusal ayaklanmalar baş göstermişti. Yurt içinde meşrutiyet yanlısı görüşler güçleniyor, hatta padişahlığın tasfiyesiyle cumhuriyet ilânı fikri tartışmaya açılıyordu.
Abdülhamid, tahta geçmeden Mithat Paşa'ya verdiği taahhüt uyarınca 23 Aralık 1876'da, ilk Osmanlı anayasası olan Kanun-ı Esasî'yi ilan etti.[4] Meclis-i Mebusan ve Ayan Meclisi üyelerinden oluşan ilk meclis 19 Mart 1877'de açıldı. Böylece I. Meşrutiyet dönemi başladı. Padişah ile meclisin ülkeyi birlikte yönetmesi ilkesine dayanan anayasayla yargı bağımsızlığı ve temel haklar güvence altına alınmasına rağmen egemenliğin esas kaynağı yine padişahtı.[5] Abdülhamid, Kanun-ı Esasî'nin 113. maddesiyle kendisine tanınan "idari sürgün yetkisi"ni kullanarak, daha meclis toplanmadan Mithat Paşa'yı sürgüne yolladı.
Balkanlarda karışıklıklar ve uluslararası ortam
II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti'nin en bunalımlı günlerini yaşadığı bir dönemde 31 Ağustos 1876 tarihinde tahta çıktı. Abdülaziz döneminde (1861-1876) 1875 yılında başlamış olan Hersek İsyanı ve Bulgar İsyanları sürerken, V. Murad döneminde Sırbistan ve Karadağ ile savaşlar da Balkan topraklarını savaş alanına çevirmişti. Bu ayaklanmaları kışkırtan ve destekleyen Rusya Şark meselesini halletmek üzere fırsat kollamakta idi. Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında Rusya aralarında Osmanlı Devleti'nin de bulunduğu Batı ittifakına yenilmiş ve yalıtılmıştı. Rusya, dikkatini 1860'larda itibaren Kafkasya'daki son direnişi kırmaya (1863-1864) ve Orta Asya'daki Türk hanlıklarının topraklarının ele geçirilmesine (1866-1876) vermiş, aynı dönemde ise İngiltere ve Fransa'nın dikkati 1871'de Almanya'nın birleşmesi ve İtalya'nın birleşmesiyle Avrupa kıtasında oluşan yeni dengelere yönelmişti. İngiltere'de Kırım Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ni destekleyen Palmerston (1855-1865) döneminin aksine Gladstone (1868-1874, 1880-1885 ve 1892-1894) Osmanlı karşıtı bir siyasi tutum içine girmiş, muhalefetteyken de özellikle Bulgar İsyanları'nın bastırılması sırasında Osmanlı Devleti'nin katliamlar yaptığı iddialarını gündeme taşımış [6]; bu da Macar devrimcilerinin Osmanlı Devleti'ne sığınmaları (1848 ) ve Kırım Savaşı (1853-1856) sırasındaki müttefiklik sayesinde Türklere yönelik olumlu bakış açısını tersine çevirmeye başlamıştı. Yine Abdülaziz’in son yıllarında Sadrazam Mahmud Nedim Paşa’nın dış borçların ödenmesiyle ilgili moratoryum kararı (Tenzil-i faiz kararı)[7], Avrupa’da büyük tepkilere yol açmış ve bu yüzden Balkanlardaki ayaklanmaların bastırılması için yeni bir malî yardım alınması olanaksızlaştığı gibi, Avrupa kamuoyu da iyice Osmanlı Devleti aleyhine dönmüştü.
Sırbistan ve Karadağ ile savaş (1876-1878 ) ve Tersane Konferansı
Sırbistan 1815 yılında özerklik kazanmış, bu özerklik Ruslarla imzalanan Akkerman Antlaşması (1826) ve Edirne Antlaşması ile teyit edilmiş, 1835 yılında Sırbistan'ın ilk anayasası kabul edilmiş, 1867 yılında ise Batılı ülkelerin baskısıyla Türk birliklerinin Sırbistan'daki tüm kalelerden çekilmesi üzerine Sırbistan görünüşte özerk, ancak fiilen bağımsız bir yapıya kavuşmuştu. Karadağ ise İşkodra'ya bağlı bir sancak olmakla birlikte, Osmanlı egemenliği için askeri harekat yapılmasına gerek görülmeyen çorak bölgede vladika adlı yöneticiler kısmi bir özerklik yaşamakta olup, 1852 yılında Rusların da desteğiyle Karadağ Prensliği adıyla bu özerkliğini resmiyete kavuşturmayı başarmışlardı. 1858 ve 1862 yıllarındaki Osmanlı-Karadağ savaşlarının sonucunda imzalanan belgelerde Karadağ'ın sınırları da belirlenmişti. Sırbistan ile savaş başlangıçta Osmanlı ordularının başarısıyla sonuçlandı. Sırpların Niş, Pirot ve Sofyahedeflerine yönelik olarak başlattıkları taarruzları durduran Türk birlikleri karşı taarruza geçti ve 1 Eylül 1876 tarihinde Aleksinaç Muharebesi'nde Sırpları kesin bir yenilgiye uğrattı. Ekim ayında Sırpların savunmasının tamamen çökmesi ve Osmanlı ordusuna Belgrad yolunun açılması üzerine Rusya 48 saat içinde silahlı çatışmaların durdurulması hususunda Osmanlı Devleti'ne ültimatom verdi. Rus baskısına boyun eğmek zorunda kalan Osmanlı Devleti ateşkes yaptı. 15 Ocak 1877 tarihi itibarıyla Sırbistan ile savaşın ilk evresi kesin olarak sona erdi. Karadağ ile 18 Haziran 1876 tarihinde başlamış olan savaşta ise Osmanlı ordusu başarısız oldu. 18 Temmuz'da Niksiç Muharebesi'nde yenilgiye uğrayan Osmanlı ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
Balkanlarda ortaya çıkan buhranı çözüme kavuşturmak amacıyla ve Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki eyaletlerinin yönetim koşullarını düzenlemek üzere Avrupa ülkelerinin baskısı sonucu İstanbul'daki Haliç Tersanelerinde 23 Aralık 1876 tarihinde Tersane Konferansı toplandı. Aynı gün Meşrutiyet ilan edildiyse de bunun Batılı ülkelerin kararı üzerinde bir etkisi olmadı. Nitekim bu konferansta, Sırbistan ve Karadağ için bağımsızlık, Bulgaristan ve Bosna-Hersek içinse özerklik kararı alındı. Osmanlı Devleti 18 Ocak 1877 tarihinde bu kararları reddedince Rusya 24 Nisan 1877 tarihinde savaş açtı.
Ruslarla savaşın çıkması üzerine hem Sırbistan hem de Karadağ ile muharebeler de yeniden başladı. Osmanlıların neredeyse tüm birliklerini Ruslarla savaşa teksif ettikleri bir dönemde Sırbistan ve Karadağ'daki az sayıdaki birlikle savunmada kaldılar ve yenilgilere uğradılar. Sırplar 1878 yılında Niş, Pirot ve Vranje'yi ele geçirirken Karadağlılar da Nikşiç, Podgorica, Bar ve Ülgün'ü işgal ederek Adriyatik Denizi'ne çıktılar. Osmanlı Devleti 1878 yılında imzalanan Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Antlaşması ile Karadağ ve Sırbistan'ın bağımsızlıklarını tanıdığı gibi, kaybettiği toprakların bu iki ülkeye ait olduğunu kabul etti.
1877-78 Türk-Rus Savaşı (93 Harbi)
Rusya'nın Balkanlar'da ıslahat için verdiği tekliflerin 12 Nisan 1877'de İbrahim Ethem Paşa hükumeti tarafından reddedilmesi üzerine 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Savaşı patlak verdi. Abdülhamid'in karşı olmasına rağmen[8] Mithat Paşa, Damat Mahmud Paşa ve Redif Paşa gibi devlet adamlarının ısrarlarıyla girilen savaşta Rus orduları Balkan ve Kafkas cephelerinde Osmanlı kuvvetlerini bir dizi yenilgiye uğratarak doğuda Erzurum'u, batıda ise Bulgaristan'ın tamamı ile Trakya'nın İstanbul surlarına kadarki kısmını işgal ettiler. Meclis-i Mebusan'da hükümetin savaş politikalarına yöneltilen ağır eleştiriler üzerine Abdülhamid, meclisi 18 Şubat 1878'de tatil etti. Takip eden 30 yıl boyunca meclisi bir daha toplantıya çağırmadı ve bu süre zarfında meşrutiyet anayasası olan Kanun-ı Esasî'yi kağıt üzerinde de olsa muhafaza ederek, aldığı kararları yine bu anayasaya göre yürürlüğe koydu.
93 Harbi, 3 Mart 1878'de İstanbul surları dışındaki Ayastefanos'ta karargah kuran Rus kuvvetlerinin dikte ettiği Ayastefanos Antlaşması ile sona erdi. Anlaşmaya göre; Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı, sınırları Tuna'dan Ege'ye, Trakya'dan Arnavutluk'a uzanacak bağımsız bir Bulgaristan Prensliği kurulacak, Bosna-Hersek'e iç işlerinde bağımsızlık verilecek, Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsızlık kazanacak ve sınırları genişletilecek, Kars, Ardahan, Batum ve Doğubeyazıt Rusya'ya verilecek, Teselya Yunanistan'a bırakılacak, Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacak, Osmanlı İmparatorluğu Rusya'ya 30 bin ruble savaş tazminatı ödeyecekti. Oldukça ağır şartlar içeren bu antlaşmaya, Rusya'nın aşırı derecede güçlenmesinden kaygı duyan diğer Avrupa devletleri karşı çıktılar. 13 Temmuz 1878'de Ayastefanos Antlaşması'nın yerine geçen Berlin Antlaşması imzalandı. Yeni antlaşmayla Rusya'nın toprak kazanımları geri alındıysa da, Romanya ve Karadağ'a bağımsızlık verilirken, Bulgaristan'da Almanya ve Avusturya-Macaristan himayesinde özerk bir prenslik oluşturuldu.
Bosna Hersek ve Yenipazar'ın Avusturya tarafından işgali (1878 )
Avrupalı devletlerin katılımıyla 13 Temmuz 1978'de Berlin'de bir yoplantı düzenlenmiş, toplantıya katılan Avusturya-Macaristan delegesi Kont Andrassy Osmanlı Devleti'nin egemenliği altındaki Bosna-Hersek'te asayişi sağlayamadığını ve bu durumun kendilerini rahatsız ettiğini söylemiş, bunun üzerine İngiltere delegesi Lord Salisbury Bosna-Hersek'in Avusturya tarafından işgalini önermiştir. Tekli Rusya delegesi tarafından da kabul görünce Osmanlı delegesi Alexandır Karatodori Paşa teklife şiddetle karşı çıkmış ancak Prens Bismarck kongrenin yapılmasının amacının Osmanlı'nın menfaatlerini savunmak değil, Avrupa'nın menfaatlerini korumak olduğunu söylemiştir. Aynı toplantının ardından Avusturya-Macaristan'in Bosna işgaline izin verilmiş, Yenipazar Osmanlı'ya bırakılmıştır. Bu kararın ardından Osmanlı birebir Avusturya--Macaristan ile müzakerelere girse de Avusturya-Macaristan'nı işgal kararından geri çevirememiş, 29 Temmuz'da başlayan işgal yoğun Boşnak direnişi sonrası ancak 28 Ekim 1878'de tamamlanmıştır.
Kıbrıs'ın İngiltere tarafından işgali (1878 )
19. yüzyıl Osmanlı'nın yıkılmasına ve dağılmasına yönelik içeriden ve dışarıdan yapılan yıkıcı faaliyetler ile geçmiştir. Yine bu yıkıcı faaliyetlerin en önemlilerinden biri de 93 Harbi olmuş, 1877-1878 Rus Harbi de denilen bu savaş sonucunda Rus askerlerinin İstanbul ile Yeşilköy'e kadar gelmeleri, topraklarında menfaati olan İngiltere'yi harekete geçirmiş, Akdeniz'de ekonomik menfaatleri olan İngiltere, Hindistan'a giden en kısa yol olan Süveyş Kanalı'nı ve Doğu Akdeniz'i kontrol etmek için Kıbrıs'ı ele geçirmek gerektiğine inanıyordu. Çünkü İngiltere için Kıbrıs, Atlantik Okyanusundan Hint Okyanusuna kadar uzanan bu deniz yolu üzerinde, Cebelitarık ve Malta'dan sonra Akdeniz'deki üçüncü bir iskele ve üs durumundaydı. Hindistan yolunu ekonomik, siyasî ve askerî denetim altına almak açısından Kıbrıs, İngiltere için önemli bir kaleydi.
İngiltere Kıbrıs Yüksek Komiserliği Bayrağı
İngiltere'nin Asya'daki en önemli rakibi olan Rusya İmparatorluğu'nun, 93 Harbi neticesinde imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile Osmanlı üzerinde elde ettiği haklar, iki büyük güç arasındaki dengeyi bozacak nitelikteydi. İngiltere bölgede rakibi Rusya'nın Ayastefanos Antlaşması ile elde ettiği etkinliği azaltmak üzere siyasî ve askerî girişimlerde bulunmaya başlamıştır. Bu girişimlerin sonucunda Ayastefanos Antlaşmasının tadili maksadıyla uluslararası bir kongrenin; Berlin Kongresinin toplanmasına karar verilmiş, Yeşilköy'e kadar ilerlemiş olan Rus kuvvetleri, İngiltere Hükûmeti çıkarları açısından tehdit olmuştur. Rusların Anadolu içlerine doğudan da saldırması ihtimalini gündeme getiren İngiltere; Kars, Ardahan ve Batum’u işgal eden Rusların, Anadolu'daki gayrimüslimleri ve Suriye-Irak bölgesindeki ahaliyi Osmanlı Devletine karşı kışkırtabileceğini iddia etmiş. Böyle bir durumun Osmanlı Devleti'nin sonu olacağını İngiltere Hükûmeti Osmanlı Devletine tebliğle bildirmiştir. Bu durum karşısında çözümün Türk-İngiliz ittifakı olduğunu iddia eden İngilizler, bunun karşılığında Osmanlı Hükûmetinden iki talepte bulunmuş. Buna karşılık İngilizler Osmanlı'dan iki talepte bulunmuş, ilk talebi Asya'da bulunan Hıristiyan ve sair tebaanın hâlini ıslah için Osmanlının teminat vermesini, bir ikinci talep ise İngiltere'nin Rusları işgal ettikleri yerlerden çıkarmak ve Osmanlı topraklarını tecavüzden korumak taahhüdünü yerine getirebilmesi amacıyla İngiltere'ye, Suriye veya Anadolu sahillerine yakın bir yerin verilmesidir.
1878'de Kıbrıs'a İngiliz bayrağının çekilmesi
Kıbrıs'ın Osmanlı Devletine ait olacağını, vermekte olduğu vergiyi Osmanlı Hazinesine ödemeye devam edeceği, sadece askerî ve stratejik mülahazalarla İngiltere tarafından kullanılacağı o dönem İngiltere'nin Osmanlı Hükûmetine verdiği tebliğde belirtmiştir. Rusların işgal ettikleri yerlerden çekildikleri vakit İngiltere'nin de Kıbrıs'tan çekileceği taahhüt edilmiştir. Tebliği Padişah II. Abdülhamid'e ileten İngiliz elçisi dönemin Hariciye Nazırı'nın itirazı üzerine, "Eğer Osmanlı Hükûmeti bu antlaşmayı kabul etmezse kongrede (Berlin Kongresi) barış şartlarını değiştirmeye İngiliz murahhısları çalışmayacak ve İngiliz Devleti donanması kuvvetiyle cebren Kıbrıs'ı işgal edecektir" diyerek açık bir tehditte bulunmuş, bu durum üzerine Padişah II. Abdülhamit, "Hukuku şahaneme asla halel gelmemek şartı ile muahedenameyi tasdik ederim" notunu metne yazarak, muahedeyi tasdik etmiştir. Bu durum tahlil edilirken, Rus kuvvetlerinin Yeşilköy'e kadar geldikleri ve ani bir baskınla İstanbul'un tamamını ele geçirebilme ihtimalleri göz ardı edilemeyeceği düşünülmüştür. Ancak durum Osmanlı Devleti'nin I.Dünya Savaşı'na girmesiyle değişti. Savaşın başlamasını müteakip 5 Kasım 1914 günü, İngiltere Bakanlar Kurulu hem Osmanlı Devletine resmen savaş ilânı hem de Kıbrıs'ı ilhak kararı almıştır.
Kabine toplantısında alınan kararda Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında başlayan savaş nedeniyle 1878 Berlin Antlaşması'nın geçerliliği kalmadığı belirtilmiş ve "Yukarıda belirtilen tarihten itibaren Kıbrıs adası ilhak edilecek ve Majestelerinin mülkünün bir parçası haline gelecektir. Bu kararnâme, 1914 Kabinesinin Kıbrıs'ı ilhak kararı adını taşıyacaktır." denilmiştir. Bu karar tek taraflı idi, 1878 Berlin Antlaşması'na ve uluslararası hukuka aykırı, yasa dışı bir karardı. 1914 ilhakı ile beliren bu yeni durum karşısında İngiliz uyruğu (tebaası) olmak istemeyen bir kısım Türk, Kıbrıs'tan ayrılarak "ana vatan" Türkiye'ye göç etmiştir. Böylece 1878'de başlayan nüfus dengesindeki bozulma 1914'te daha büyük göçlerle devam etmiştir.
Tunus'un Fransa tarafından işgali (1881)
Borçların ödenemez hale gelmesi ve Borçlar İdaresi'nin (Düyun-u Umumiye) kurulması (1881)
Yunanistan'ın Teselya'yı ilhakı (1881)
Mısır'ın İngiltere tarafından işgali (1882)
Somali'nin İngiltere tarafından işgali (1884)
Habeş Eyaletinin İtalya tarafından işgali (1885)
Şarki Rumeli'nin Bulgaristan tarafından ilhakı (1885)
Makedonya'da tedhiş hareketleri
Ermeni isyanları (1891-1895)
Berlin Antlaşması, Doğu Anadolu'daki Ermenilerin Rus himayesine yönelmelerine engel olmak amacıyla, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bu bölgedeki Ermenilerin durumunu düzeltmeye yönelik bir dizi reform yapmasını talep etti. Abdülhamid yönetiminin bu reformları ertelemesi ve bölgedeki Kürt aşiretlerini muhtemel bir Ermeni isyanına karşı silahlandırma yoluna gitmesi üzerine Ermeniler arasında devrimci ve milliyetçi örgütler güç kazandı. 1887'de Maraş'a bağlı Zeytun'da, 1891'de ise Siirt'e yakın Sason'da Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı. 1895'te bu olayların ülke çapında bir ihtilale dönüşmesi olasılığının doğması ve İstanbul'da Ermeni örgütlerinin Kumkapı'da Batı kamuoyunu etkilemeye yönelik bir ayaklanma düzenlemesi üzerine Kâmil Paşa hükümeti tarafından Anadolu'da Ermeni topluluklarına yönelik sert bastırma tedbirleri alındı. IV. Ordu Komutanı Müşir Zeki Paşa, Ermeni isyanını bastırmakla görevlendirildi. Doğuda Kürt aşiret reisleri Hamidiye Alayları adı altında düzensiz milis birliklerinde örgütlendi. 1895 yazında tüm Anadolu taşrasında gerçekleşen kanlı olaylar Batı kamuoyunda genellikle Hamidiye katliamları olarak adlandırıldı ve liberal Avrupa basınında Abdülhamid aleyhine şiddetli bir kampanya başlatılmasına sebep oldu.[kaynak belirtilmeli]
Yunanistan ile savaş (1897)
Girit'e özerklik verilmesi (1898 )
Kuveyt'in özerklik kazanması (1899)
Suudi Arabistan'ın kurulması (1902)
Yemen İsyanı (1905)
İkinci Meşrutiyet (1908 )
Bulgaristan'ın bağımsızlığını ilan etmesi (1908 )
Avusturya'nın Bosna-Hersek'i ilhak etmesi (1908 )
1908'de Bosna-Hersek'in Avusturya-Macaristan tarafından ilhak edilmesiyle patlak veren I. Dünya Savaşı'na kadar giden süreçte II. Meşrutiyet nedeniyle Osmanlı yönetimi etkisiz kalmış, Avusturya'nın Bosna-Hersek'i ilhak ettiği gün, karışıklıktan yararlanan Bulgaristan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı Devleti ise, hukuken olmasa bile fillen bu oldu bittiği kabullenmek zorunda kaldı.
Girit'in Yunanistan'a katılma kararı (1908 )
Girit'in Yunanistan'a katılma kararı (1908 )
Tedbirler
II. Abdülhamid devrinde Osmanlı Devleti'nin sınırları
II. Abdülhamid Meclis'i kapatarak yönetimi kendi eline aldıktan sonra Osmanlı tarihinde ilk defa geniş kapsamlı bir polis ve istihbarat örgütü kurdu. 1880 yılında Yıldız İstihbarat Teşkilatını kurdu[9]. Çok sayıda hafiyeden oluşan bu örgütün amacı Abdülhamid'in siyasi rakipleri hakkında bilgi toplamak ve Abdülhamid'e karşı hazırlanan darbe veya ayaklanma girişimlerini önlemekti. Hafiyeler sadece kendi başlarına bilgi toplamakla kalmıyor, halk arasında çok sayıda kişiye maaş bağlayarak geniş bir istihbarat ağı oluşturuyorlardı. Jurnalci adı verilen bu kişiler Abdülhamid yönetimine karşı olabilecek faaliyetleri bildiriyorlar, böylece her türlü hareketin önü önceden kesilmiş oluyordu.[10]
Abdülhamid'in dönemi bazı uzmanlarca Osmanlı Devleti'nin ömrünü 30-40 yıl daha uzatmış olduğu ileri sürülmüştür:
Düvel-i Muazzama'nın bu meclisin açılmasını demokrasi ve insan hakları için değil, kendi adamları olan milletvekilleri eliyle iç idareye daha rahat karışabilmek için istediği öne sürülmüştür.[kaynak belirtilmeli]
İcrayı baskı altında tutan bir meclis vardı.[kaynak belirtilmeli]
Azınlık milletvekilleri, her bir grup arkasına bir Avrupa Devletini alarak, üyesi olduğu bağımsız devletler kararı çıkarmak için uğraşmaktaydılar. Girit, Teselya ve Yanya'nın Yunanistan'a bırakılması gerektiğini ifade eden vekiller çıkmıştır.[kaynak belirtilmeli]
II. Abdülhamid, 13 Şubat 1878'de Meclisi tatil etti. Durumdan rahatsız olan İngiltere, V. Murat'ı Padişah, Mithat Paşa'yı sadrazam başbakan yapmak için Genç Osmanlılardan Ali Suavi'yi tahrik ederek tarihe Çırağan Baskını olarak geçen başarısız darbeyi yaşattı. 23 ihtilalcinin ölümü ile sonuçlanan bu sonuçsuz darbe, II. Abdülhamid'in hafiye denilen gizli teşkilatını kurarak daha sıkı idareyi ele almasına mecbur etti
İkinci Meşrutiyet
II. Abdülhamid
Abdülhamid’in örfi yönetimine karşı muhalefet de giderek güçlendi. 1889'da İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu. 1908'de İttihat ve Terakki yanlısı bazı subaylar Manastır ve Selanik kentlerinde ayaklandılar. Bu baskıların üzerine, Abdülhamid 24 Temmuz 1908'de anayasayı yeniden yürürlüğe koymak zorunda kaldı ve II. Meşrutiyet ilan edildi. Yapılan seçimlerle oluşturulan yeni meclis 17 Aralık 1908'de açıldı. Ancak artan huzursuzluklar ve İttihat ve Terakki karşıtlarının baskıları sonucunda, 13 Nisan 1909'da İstanbul’da ayaklanma çıktı. Rumi takvimle 31 Mart günü patlak verdiği için bu ayaklanma 31 Mart Olayı olarak bilinir. Selanik'te kurulan Hareket Ordusu 23-24 Nisan gecesi İstanbul'a girerek ayaklanmayı bastırdı.
İkinci Meşrutiyet dönemi ağırlıklı olarak İttihat ve Terakki hükumetlerinin yönetiminde geçti. Devlet yönetiminde İttihat önderleri Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa etkili oldular. Bu dönemde Osmanlı Devleti, Trablusgarp, I. ve II. Balkan Savaşları ve I. Dünya savaşlarına girdi. I. Dünya Savaşı'nın hemen ardından VI. Mehmet, İtilaf Devletleri’nin baskısıyla 21 Aralık 1918'de parlamentoyu kapattı.
31 Mart Ayaklanması ve Tahttan İndirilişi
Ana madde: 31 Mart Ayaklanması
12 Nisan'ı 13 Nisan'a bağlayan gece, Taksim Kışlası'ndaki Avcı Taburu'na bağlı askerler subaylarına karşı ayaklanarak kendilerine önderlik eden din adamlarının peşinde Heyet-i Mebusan'ın önünde toplandılar ve ülkenin şeriata göre yönetilmesini istediler. Hüseyin Hilmi Paşa hükumeti ayaklanmacılarla uzlaşma yolunu seçti ve hükumet üyeleri tek tek istifa etti.
Ayaklanma Heyet-i Mebusan üzerinde de etkili oldu. O gün İttihat ve Terakki üyesi mebuslar, can güvenlikleri olmadığı için meclise gitmediler. Bazıları İstanbul'dan uzaklaşırken, bazıları da kent içinde gizlendi. Bu arada ayaklanmacılar İttihatçı subaylarla mebusları buldukları yerde öldürüyorlardı. Hükümetin ve meclisin etkisiz kalmasıyla, II. Abdülhamid yeniden duruma egemen oldu. Ayaklanmayı başlatan muhalefet ise, herhangi bir programdan yoksun olduğundan önderliği elde edemedi.
İttihat ve Terakki asıl güç merkezi olan Selanik'teki 3. Ordu'yu harekete geçirdi. Böylece ayaklanmayı bastırmak üzere Hareket Ordusu kuruldu.Ayaklanmacılar 23 Nisan'ı 24 Nisan'a bağlayan gece İstanbul'a girmeye başlayan Hareket Ordusu'na başarısız bir direniş çabasından sonra teslim oldular. Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan da bir gece önce Yeşilköy'de toplanarak Hareket Ordusu'nun girişiminin meşruluğunu onaylamışlardı.
Alatini Köşkü (Selanik, sürgün edilen Abdülhamid'in kaldığı köşk)
Ayaklanmanın bastırılmasından sonra sıkıyönetim ilan edildi ve ayaklanmacıların önderleri divanıharpte yargılanarak ölüm cezasına çarptırıldılar. Muhalefet hareketi önemli kayıplara uğradı. Ama en önemli gelişme, Meclis-i Umumi Milli adı altında birlikte toplanan Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan'ın 27 Nisan'da II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesini, yerine V. Mehmed'in geçirilmesini kararlaştırmasıydı. Ayrıca II. Abdülhamid'in İstanbul'da kalması da sakıncalı bulunarak Selanik'te oturması uygun görüldü. Divanıharp II. Abdülhamid'i yargılamak istediyse de, yeni kurulan Hüseyin Hilmi Paşa hükümeti bunu kabul etmedi.
3 yıl Selanik'teki Alatini Köşkü'nde ev hapsinde tutulduktan sonra 1912'de İstanbul'daki Beylerbeyi Sarayı'na getirildi. 10 Şubat 1918'de İstanbul'da vefat etti. Mezarı, büyük babası için Divanyolu'nda yaptırılmış Sultan II. Mahmut Türbesi'nde bulunmaktadır.
Şahsiyeti
Şehzade Abdülhamid, 1868
Fiziksel görünümü ve kişiliği
Sultan Abdülhamid uzunca boylu, esmerce tenli, uzunca burunlu, ela gözlü, hafif kıvırcık sakallı idi. Zeka ve hafızasının güçlü olduğu, açık bir tarzda konuştuğu, kendisine anlatılanları uzun müddet sabırla dinlediği söylenen,[11] Sultan Abdülhamid oldukça dindar bir insandı. Kızı Ayşe Sultan babasının dindarlığını şöyle anlatmıştır:
“ Babam doğru ve tam dinî itikada sahip bir Müslümandan başka biri değildir. Beş vakit namazını kılar, Kur'ân-ı Kerîm okurdu. Daima camilere devam ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii'nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikâye tarzında anlatırdı. Babam herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayın husus'i bahçesinde beş vakit Ezân-ı Muhammedi okunurdu. Babamın bir sözü vardı: "Din ve fen" derdi. "Bu ikisine de itikat etmek caiz" olduğunu söylerdi.[12] ”
Günde muntazam 15-16 saat çalıştığı söylenmektedir. Çalışma saatleri dışında hobi olarak marangozlukla uğraştı. Gençliğinde binicilik, yüzme, atıcılık, güreş gibi sporlar yaptı. Tiyatro ve operaya ilgi duyardı. Yıldız Sarayı'nda yaptırdığı tiyatroda çeşitli oyun ve operaları hususi olarak getirtir ve ailesiyle birlikte seyrederdi.
Kitap koleksiyonu
II. Abdülhamid (1908 )
Abdülhamid matbaa ve yayın işlerine çok meraklıydı. Modern matbaa makinelerini Türkiye'ye getirtip kaliteli divan eserleri bastırdı. Mesela Cem Sultan Divanı'nı bastırıp bazı nüshalarını İngiltere'ye, Almanya'ya ve Amerika'ya gönderten Sultan Abdülhamid dedektif romanlarına ve seyahatnamelere çok meraklı bir padişahtı. Abdülhamid'in iki ile beş bin adet arasında olduğu rivayet edilen bir polisiye roman koleksiyonu vardı ve bunların birçoğu Yıldız yağması sırasında ortadan kayboldu. Sherlock Holmes'un bütün maceralarını eksiksiz olarak Osmanlıcaya tercüme ettirmişti.[13]
Sultan Abdülhamid Yıldız Sarayı'nda çok büyük bir kütüphane kurdurtmuştu. Bu kütüphane 4 bölümden oluşmaktaydı.Bunlar arasında; t-yabancı dillerde Türkiye ile ilgili yazılmış eserler: bunların içerisinde elyazması pek çok kitap vardır. Bunlar özel olarak tercüme ettirilerek telif hakkı ödenmiş kitaplardır. Dolayısıyla bunları basmak ve dağıtmak yasaktı ve tek nüshadırlar. Gazeteler: kütüphane, Avrupa'da çıkan bütün önemli gazetelere aboneydi. Dolayısıyla son derece zengin bir süreli yayın koleksiyonu mevcuttu. roman ve hikayeler: 6 bin kadar kitap özel olarak saray için çevrilmişti. Bu romanlar haremde de okunur ve elden ele gezer, sonra kütüphaneye teslim edilirdi. Mesela Carmen Silva'nın bütün eserleri mevcuttu. Kütüphanenin bir de Arapça ve Farsça eserleri içeren kısmı vardı ama bu kısım diğerlerine nazaran fakirdi. Coğrafya ve seyahatnameler: Yıldız Sarayı'na kapanmış bir hayat süren Abdülhamid'in dünyayı bu eserler sayesinde tanıdığı ve takip ettiği söylenir.
Hamidiye katliamları nedeniyle II. Abdülhamid'in "Kızıl Sultan" olarak tanımlandığı Le Rire dergisinin kapağı.[14]
Hakkındaki görüşler
II. Abdülhamid'i "Ermeni Kasabı" olarak niteleyen bir Fransız karikatürü.
Özellikle Ermeni isyanını bastırırken kullandığı tedbirler nedeniyle batılı tarihçiler ve muhalifleri tarafından "kızıl sultan" diye anılmıştır.[15] Öte yandan, taraftarları onu "ulu hakan" gibi yüceltici lakaplarla anarlar. Abdülhamid, baskıcı rejimi, azınlıklara karşı uyguladığı sert siyaset ve muhafazakârlığı nedeniyle, günümüzde hâlâ onu destekleyen genellikle sağ siyasi çevreler ile eleştiren sol çevreler arasında bir tartışma odağı olmaya devam etmektedir.
Önceleri İttihat ve Terakki Fırkası içinde Sultan Abdülhamid'e karşı olan Filozof Rıza Tevfik ve Süleyman Nazif sonradan duymuş oldukları pişmanlıklarını şiirleri ile dile getirmişlerdir.
Ahmet Rıza Bey'den Talat Paşa ve Eyüp Sabri Akgöl'e:Ayıp, ayıp. Bu adam 32 sene Hakan ve Halife idi. Sultan Hamid için şu söylenen, yazılan, çizilenlerin büyük kısmının yalan ve iftira olduğunu bildiğimiz halde, nasıl tahammül edip imkân veriyoruz? Bu iftira selinin yarınki muhatapları da bizler olacağız.
Kızıl Sultan iddiası, Albert Vandal adlı bir Fransız yazar tarafından ortaya atılmıştı. Atılış sebebi, Abdülhamid'in Ermeni isyanlarını bastırtmış olmasıdır. Başta İngiltere ve Fransa olmak üzere Avrupa kamuoyunda Abdülhamid'in kan dökücü bir padişah olduğu propagandası başlatıldı.[16]
Padişahım gelmemişken yâda biz,
İşte geldik senden istimdada biz,
Öldürürler başlasak feryada biz,
Hasret olduk eski istibdada biz
–Süleyman Nazif
"Abdülhamid'in idare tarzı azami müsamahadır."
–Mustafa Kemal Atatürk[17]
"Dünyâda 100 gram akıl varsa, bunun 90 gramı Abdülhamîd Han'da, 5 gramı bende, kalan 5 gramı da diğer dünyâ siyâsîlerindedir"
–Alman Milli Birliğinin kurulmasını gerçekleştiren meşhur Alman devlet adamı, 'Prens Bismarck[18]
Projeleri
Gerçekleştirdiği projeler
Ordu'nun Modernleştirilmesi ve Donanmanın Durumu:
1879'da Osmanlı İmparatorluğu'nun hezimetiyle sonuçlanan 93 Harbi'nden sonra, Sultan II. Abdülhamid Rus Yayılmacılığı'na karşı Osmanlı Ordusu'nun modernleşmesi gerektiğine karar verdi ve bu yayılmacılıktan etkilenen diğer ülke olan Almanya ile işbirliğine karar verdi. Aralarında sonradan Müşir rütbesi verilecek olan Baron Von der Goltz komutasında bir Alman askeri heyeti İstanbul'a geldi. Von der Goltz, askeri okullarda köklü reformlar gerçekleştirip genç subayların yetiştirilmesi için önkoşulları oluşturdu. Ancak bununla birlikte Von der Goltz, Türk generallerinin günümüze kadar dayanan, herkesten daha modern yöntemlerle eğitilmiş olma ve en yeni askeri teknolojileri takip etme bilincinin temel taşını oluşturdu. Mamafih, Prusya geleneğinin bir diğer temeli olan askerlerin sivil siyasete karışmama prensibini aşılamakta başarılı olamadığı Bâb-ı Âli Baskını ile ortaya çıktı.
II. Abdülhamid devri demiryolları
II. Abdülhamid döneminde, borçların artmaması, genel durum vb. (ki gemiler hep borçlarla alınıyordu.) sebepler yüzünden Osmanlı donanmasının gücü azaldı. Osmanlı Donanması Haliç Tersanesi'nde kalmıştır. Bu dönemde dünyada ilk kez Osmanlı tarafından denenen Abdülhamid ve Abdülmecid zırhlı denizaltıları denemelerde başarılı olmuştur. Ayrıca, ilk deniz müzesi de bu dönemde açıldı. (1897)[19] Ancak, çeşitli sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti denizaltı yarışına I. Dünya Savaşı'nda elinde tek denizaltı bile olmadan devam etmiştir. En uzun süre Bahriye Nazırlığı yapan Hasan Hüsnü Paşa döneme damga vurmuştur.[20]
Ordunun von der Goltz tarafından yeniden yapılandırılmasıyla birlikte Osmanlılar, Krupp ve Mauser gibi Alman şirketlerine ilk kapsamlı silah siparişlerini verdiler. Von der Goltz, Almanya'nın ve Osmanlı Devleti'nin Doğu'daki nüfuzunu garantilemek için Bağdat tren yolunun inşa edilmesini de destekledi. Bu fikir, yeni pazarlar bulmak için tren yollarının yapılmasını destekleyen Alman ekonomisinin çıkarlarıyla da örtüşüyordu. 1888 yılında Sultan II. Abdülhamid, Bağdat tren hattı inşası lisansını, Alman Bankası Deutsche Bank tarafından yönetilen bir Alman konsorsiyumuna verdi.
Osmanlı Ordusunun modern silahlar kullanmaya başlaması, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nda hemen semeresini gösterdi. Osmanlı Ordularının Atina'yı tekrar ele geçirmelerine ancak Rus Çarı II. Nikolay'ın Sultan II. Abdülhamid'e haber göndererek, eğer derhal ateşkes sağlanmazsa Rus Ordularının Erzurum'a hücum edeceğini bildirmesi engel oldu.
Eğitim
İlk kız okulları II. Abdülhamid zamanında açılmıştır. Nitekim bilgili bir kişi olan Abdüllatif Suphi Paşa'nın ilk defa bir kız sanat okulu açma teşebbüsünde tereddüt geçirmesi ve titizlenmesi üzerine Abdülhamid, Sen mektebi aç, ben arkandayım, diyerek açıktan destek vermiş ve çevresini, daima kızların okuması için ilk adımları atmaya teşvik etmiştir.
Osmanlı tarihinin en canlı eğitim hamlesi, Abdülhamid dönemine rastlar. Tahta geçtiği yıl 250 olan rüştiye sayısı 1909'da 900'e, 6 olan idadi sayısı 109'a çıkmıştır. 1877'de İstanbul'da sadece 200 tane modern ilkokul varken 1905'te 9 bine çıkmıştı.[21]
Abdülhamid döneminde yapılan Haydarpaşa Garı.
Ulaşım
Abdülhamid dönemimde yapılan Şam (Dimeşk) Garı.
Büyük ölçüde gerçekleşen projelerden birisi Hicaz Demiryolu'dur. Bu proje Almanların finanse edip Haydarpaşa-Ankara arasında gerçekleştirdikleri Bağdat Demiryolu'nun aksine, finansmanıyla, inşaatıyla, tasarımıyla, İslam aleminden toplanan bağışlarla tamamen yerli bir girişimin eseridir. Sirkeci ve Haydarpaşa garları Abdülhamid'in yaptırdığı önemli binalardır. Haydarpaşa Garı'nın yapımına 30 Mayıs 1906'da başlanmıştır.
Abdülhamid döneminde yapılan Sirkeci Garı.
II. Abdülhamid zamanında bütün Anadolu'yu baştan başa dolaşacak bir karayolu ağının (şose şebekesinin) projelendirilip tatbikata geçirildiği çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. 1869 yılında getirilen bir sistemle halkın kara yollarının yapımına katılması sağlanmıştı. Buna göre 16-60 yaş arası erkek nüfus ile her hanenin sahip olduğu yük ve araba hayvanları senede 4 gün yol inşaatında çalışacaktı. Bu sayede inşaatın hızla bitirilmesi sağlanmıştır. Gümüşhane-Bayburt-Erzurum-Doğubeyazıt-İran kara yolu (1879) haricinde 12 bin kilometrelik bir güzergâha sahip Samsun-Bağdat şosesi 1895 yılına kadar tamamlanmıştı. Açılan yollar Samsun'a göçü başlatmış ve bu şehrin önemli ölçüde büyümesi Abdülhamid döneminde olmuştur.[22] Bursa için de durum böyledir. Hem şehir içi, hem de şehirler arası yollarla Bursa, yeniden bölgenin önemli bir karayolu kavşağı haline gelmiştir.
İletişim
İlk olarak 1877'de Posta Telgraf Teşkilatı konuya daha etkenlik kazandırmak amacı ile aynı isimle bakanlık haline getirildi. Ayrıca 27 Haziran 1900'de Posta Telgraf Teşkilatında ilk defa bir "havale kalemi" devreye sokulmuş, 30 Mayıs 1901'de Şehir Postaları kurulmuş, 30 Ağustos 1901'de ise postaların yerine daha hızlı ulaşabilmesi için demiryolları (o zamanki adı Şark Şimendiferleri) şirketiyle özel bir anlaşma yapılmıştır. Telefon ise Avrupa'da kullanılmaya başlandığı tarihten (1876) sadece 5 yıl sonra, yani 1881'de İstanbul'a getirilmiş ve sınırlı da olsa istifadeye sunulmuştur. Telgraf hatları döşenmesine onun zamanında hız verilmiş, hatta bu hatların her birinde meteorolojik gözlemler yapılması için talimat verilmiştir. Böylece telgraf hatlarının yaygınlaşmasıyla birlikte, hatların ulaştığı noktalardaki hava durumunun merkeze bildirilmesi imkân dahiline girmekte, böylece bu çabalar çağdaş 'hava durumu' raporlarımızın başlangıcını oluşturmaktadır.[23]
Sağlık
1899 yılında, halen faaliyette olan Şişli Etfal Hastanesi'ni kurdu.
Sosyal yardımlaşma
25 Mart 1906 tarihli fermanıyla Okmeydanı'ndaki Darülaceze'yi kurdurmuştur.
Gerçekleştiremediği projeleri
II. Abdülhamid 20. yüzyılın başlarında İstanbul'da Haliç'e, dahası Boğaziçi'ne birer köprü yaptırmayı düşündü, bunun için projeler hazırlattı. Ferdinand Arnodin (1845-1924) adlı Fransız mimarın 1900 tarihinde bir, Boğaziçi Demiryolu Kumpanyası'nın iki Boğaz köprüsü projesi, gerçekleştirilememiş olsa da, en azından belgeleri, çizimleri, resimleri bulunmaktadır.[24][25]
Gerçekleşemeyen ama projesi çizdirilen, fizibilitesi çıkartılan ve ihalesi yapılarak inşasına başlanan projelerden birisi de Yemen Demiryolu'dur. Raporu 1898'de o zamanlar Yemen Valisi olan (sonradan Sadrazam olan) Hüseyin Hilmi Paşa vermiş ve 1913 yılında inşasına başlanmıştır. Ancak İtalyan kuvvetlerinin Yemen'deki Cibana limanını topa tutmasıyla çalışmalar durmuş ve proje iptal edilmiştir.[26]
Döneminde yapılan mimari eserler
Kültür, sanat ve mimari gibi konulara önem veren bir padişah olan Abdülhamid döneminde, özellikle yabancı mimarların faaliyetleri göze çarpar. II. Abdülhamid'in padişahlığı döneminde yerli ve yabancı mimarların yaptıkları mimari çalışmalardan bazıları şunlardı;
II. Abdülhamid Döneminde Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler
[gizle]
Gelişmeler Tarih
Mülkiye(Siyasal Bilgiler), Fakülte düzeyine getirilerek açıldı
Memurlara sicil tutulmaya başlandı
Eski Eserler Müzesi açıldı
Hukuk Fakültesi açıldı
Muhasebat Divanı(Sayıştay) kuruldu
Güzel Sanatlar Fakültesi açıldı
Ticaret Fakültesi açıldı
Yüksek Mühendislik Fakültesi açıldı
Dârülmuallimât(Kız Öğretmen Okulu) açıldı
Terkos Suyu hizmete girdi
Bütün yurtta İdadiler (Lise) açılmaya başlandı
Ziraat Bankası kuruldu
Bursa'da İpekhane açıldı
Halkalı Ziraat ve Veterinerlik Fakülteleri açıldı
Bursa Demiryolu hizmete girdi
Aşiret Okulu açıldı
Bütün yurtta Rüşdiyeler (Ortaokul) açılmaya başlandı
Kudüs Demiryolu hizmete girdi
Ankara Demiryolu hizmete girdi
Kağıt Fabrikası kuruldu
Kadıköy Gazhanesi kuruldu
Beyrut'ta liman ve rıhtım inşa edildi
Osmanlı Sigorta Şirketi kuruldu
Kadıköy Su Tesisatı hizmete girdi
Selanik-Manastır Demiryolu hizmete girdi
Şam Demiryolu hizmete girdi
Eskişehir-Kütahya Demiryolu hizmete girdi
Galata Rıhtımı inşa edildi
Beyrut Demiryolu hizmete girdi
Darülaceze(Kimsesizler yurdu) hizmete girdi
Mum Fabrikası kuruldu
Afyon-Konya Demiryolu hizmete girdi
Sakız Adası'nda Liman ve Rıhtım inşa edildi
İstanbul-Selanik Demiryolu hizmete girdi
Tuna Nehri'nde Demirkapı Kanalı açıldı
Şam-Halep Demiryolu hizmete girdi
Şişli Etfal Hastanesi hizmete girdi
Hicaz Telgraf hattı kuruldu
Hama Demiryolu hizmete girdi
Basra-Hindistan Telgraf hattı Beyoğlu'na bağlandı
Hamidiye Suyu hizmete girdi
Selanik'te Liman ve Rıhtım inşa edildi
Haydarpaşa Liman ve Rıhtımı inşa edildi
Maden Fakültesi açıldı
Şam Tıp Fakültesi açıldı
Haydarpaşa Askeri Tıp Fakültesi açıldı
Trablus-Bingazi Telgraf hattı kuruldu
Konya Ereğlisi'nde demiryolu hizmete girdi
Trablus Telsiz İstasyonu kuruldu
Bütün yurtta Telsiz İstasyonları kuruldu
Medine Telgraf Hattı kuruldu
Şam'da Elektrikli tramvay hizmete girdi
Hicaz Demiryolu hizmete girdi. 27 Ağustos'ta İstanbul'dan kalkan tren, 3 gün sonra Medine'ye ulaştı
1876
1879
1879
Popüler kültürdeki yeri
II. Abdülhamid adına yaptırılmış Kahramanmaraş Abdülhamid Han Cami
Necip Fazıl'ın Ulu Hakan II. Abdülhamid Han adlı bir eseri bulunmaktadır.
Okay Tiryakioğlu'nun Abdülhamid adlı bir eseri bulunmaktadır.
Gazi Kadın/Nene Hatun (1973) filminde Ali Poyrazoğlu tarafından canlandırıldı.[27]
Ferzan Özpetek'in yönettiği, 1999 yapımı Harem Suare filmi II. Abdülhamid'in son dönemlerini anlatmaktadır. Sultanı Haluk Bilginer oynamıştır.[28]
Abdülhamid Düşerken (2002) filminde Çetin Öner tarafından canlandırıldı.[29]
II. Abdülhamid'in Sultan Hasan olarak geçtiği ve Ömer Şerif tarafından canlandırıldığı 1986 tarihli bir televizyon yapımı bulunmaktadır.
atv'de yayınlanan Elveda Rumeli isimli TV dizisinde Tuna Orhan tarafından canlandırılmıştır.
TRT yapımı 7 bölümden oluşan II. Abdülhamid belgeseli vardır. Abdülhamid'in tahta çıkışından, tahttan indrilmesine ve ölümüne kadar geçen süredeki sosyal ve siyasi gelişmeleri anlatmaktadır. Yapımcılığını Abdurrahman Demirel, yönetmenliğini Salih Özderya üstlenmiştir. https://www.trt.net.tr/trtsales/pdf/ottomans.pdf
Mustafa Armağan'ın Abdülhamid'in Kurtlarla Dansı adlı iki ciltlik bir eseri bulunmaktadır.
TRT'de yayınlanan Çırağan Baskını adlı dizide Burç Kümbetlioğlu tarafından canlandırılmıştır.
TRT' nin yeni dizilerinden Filinta' daki padişah karakterinin esinlendiği 3 padişahtan biridir:Abdülmecid,Abdülaziz,Abdülhamid.
Ailesi
Eşleri
Kızı Ayşe Sultan'a göre, babası II. Abdülhamid'in 13 eşi olmuştur.[30] Kabul gören diğer kaynaklara göre ise, bu sayı 16'dır.[31]
Kadın Efendileri
Nazik-eda Baş Kadın Efendi
Bedr-i Felek Baş Kadın Efendi
Safi-naz Nur-efzun İkinci Kadın Efendi
Bidar İkinci Kadın Efendi
Dilpesend Üçüncü Kadın Efendi
Mezide Mestan Üçüncü Kadın Efendi
Emsal-i Nur Üçüncü Kadın Efendi
Ayşe Dest-i Zer Müşfika (Kayıhan) Dördüncü Kadın Efendi
İkballeri
Saz-kar Hanımefendi: Baş İkbal
Peyveste Hanımefendi: İkinci İkbal
Fatma Pesend Hanımefendi: Üçüncü İkbal
Behice (Maan) Hanımefendi: Dördüncü İkbal
Saliha Naciye Hanımefendi: Dördüncü İkbal
Gözdeler
Dürdane Hanım: Baş Gözde
Calibos Hanım: 2. Gözde
Nazlıyar Hanım: 3. Gözde
Erkek çocukları
Mehmet Selim Efendi, Bedr-i Felek Kadın Efendi'nin oğlu
Ahmet Nuri Efendi
Mehmed Abdülkadir Efendi
Mehmed Burhaneddin Efendi
Abdürrahim Hayri Efendi Peyveste Hanımefendi'nin oğlu
Ahmed Nureddin Efendi
Mehmet Bedrettin Efendi
Mehmet Abid Efendi, Saliha Naciye Hanımefendi'nin oğlu
Kız çocukları
Refia Sultan
Ayşe Sultan, Ayşe Dest-i Zer Müşfika (Kayıhan) Kadın Efendi'nin kızı
Şadiye Sultan
Naile Sultan
Fatma Naime Sultan
Zekiye Sultan
Ulviye Sultan
Hatice Sultan, Fatma Pesend Hanımefendi'nin kızı
Aliye Sultan (y.1900). Bebekken ölmüştür.
Cemile Sultan (y.1900). Bebekken ölmüştür.
Saliha Sultan
Söylediği Bazı Sözler
Göreceksiniz yüzbaşım; İttihatçılar Turancılık gayretiyle hem Rusya hemde İngiltere ile savaşa girse Allah göstermesin bu devletin parçalandığına şahit olacağız.
33 sene devletim ve milletim için çalıştım. Elimden geldiği kadar hizmet ettim. Hâkimim Allah, bunu muhakeme edecek ise Resulullah’tır. Bu memleketi nasıl bulduysam öyle teslim ediyorum. Hiç kimseye bir karış toprak vermedim. Hizmetimi ancak Allah’ın takdirine bırakıyorum. Ne çare ki düşmanlarım bütün hizmetime kara çarşaf örmek istediler ve muvaffak da oldular.
Filistin’i satın almak isteyen Yahudileri kapımdan kovduğum için Allah’a şükrediyorum.
Defol ey sefil!
(Yahudiler İçin Toprak Satın Almak İsteyen Emanuel Karasoya’ya Cevabı)
Biz bu sahalardan çekilelim, emin olun ki buralar daimi karışık ve iğtişaş (özü kaybettirilmek istenen) sahalar haline gelecektir.
Beni evhamlı sanıyorlardı hayır! Ben sadece gafil değildim, o kadar.
Kırk yıl şu devletlerin birbirine düşmesini bekledim. Onlar birbirlerine düştü, şimdi ben tahtta değilim.
Tarih değil, hatalar tekerrür ediyor!
Düşmanın kurtuluş reçetesi öldürmek içindir. Esaretin bir çeşidi de borçlandırmadır.
Millet birbirini kırıp geçireceğine bırakın beni öldürsün.
Savaş yalnız sınırlarda olmaz. Savaş bir milletin topyekün ateşe girmesidir. Eğer bu bütünlük sağlanmamışsa zafer tesadüfi, yenilgi kaderdir.
Ben bir karış dahi olsa vatan toprağını satmam, zira bu vatan bana değil milletime aittir. Milletim de bu toprakları ancak aldığı fiyata verir. Çünkü bu topraklar kanla alınmıştır, kanla verilir!
(Filistin’in kendilerine satılması karşılığında Osmanlı’nın bütün borçlarını tasfiye etmeyi taahhüt eden Yahudilerin önderi Theodore Herzl’a.)
Bizi yükselten dinimize karşı duyduğumuz büyük aşktır.
İcabı halinde donanmayı kaybetmemek için canımı vermeye hazırım.
Ha kendi evlatlarım, ha millet farkı yoktur.
Ben Bizans İmparatoru Konstantin’den daha az haysiyetli değilim. Biraderim hazretlerine (V. Mehmet Reşat) bağlılığımı arzediniz. İstanbul’dan çıkmam! Kendisinin de çıkmamasını atalarımızın şerefi adına istirham ederim!
(Çanakkale Savaşı sırasında her ihtimale karşı saltanatı Eskişehir’e taşımaya hazırlanan ve Abdülhamit’i İstanbul’da bırakmayıp yanında götürmek isteyen Sultan V. Mehmet Reşat’a, Başmabeyinci Tevfik Paşa aracılığıyla gönderdiği cevap.)[1]
Cevizin kabuğunu kırıp özüne inmeyen, cevizin hepsini kabuk zanneder.
Ben de bir silah alır, askerle beraber müdafaada bulunurum; ölürsem şehid olurum, ben zaten ölmüş bir adamım…
Allah bu hallere sebeb olanları kahhâr ismiyle kahretsin. Şimdi devlet ne hale geldi
Padişah, İttihatçılar için şöyle diyordu: “Devleti on sene idare edebilirlerse ‘bir asır idare edebildik’ diye sevinsinler”
Hakkında Söylenen Sözler
Bu hain herif (II.Abdülhamid), istese, bir anda her şeyi yapar; memleketi bahtiyar eder; etrafındaki alçakları dağıtır; hem memleket, millet bahtiyar olur, hem kendisi diyordum. Fakat bu adamın senelerden beri kan içmeye alışmış olduğunu ve insanın itiyadından vazgeçemeyeceğini düşündükçe, şahsına karşı fevkalade bir adavet (hissediyor) ve herhalde bunun vücudunun ortadan kalkmasının en selim bir çare olacağını düşünüyordum.[2] –Enver Paşa
Babam doğru ve tam dinî itikada sahip bir Müslümandan başka biri değildir. Beş vakit namazını kılar, Kur’ân-ı Kerîm okurdu. Daima camilere devam ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii’nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikâye tarzında anlatırdı. Babam herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayın husus’i bahçesinde beş vakit Ezân-ı Muhammedi okunurdu. Babamın bir sözü vardı: “Din ve fen,” derdi. “Bu ikisine de itikat etmek caiz” olduğunu söylerdi. -Ayşe Sultan
Abdülhamit’i anlamak herşeyi anlamak olacaktır! -Necip Fazıl
100 gram aklın 90 gramı Abdulhamid Han’da, 5 gramı bende, 5 gramı da diğer siyasilerdedir! -Otto von Bismarck
Sen bir anne gibi tuttun ufukları -Sezai Karakoç
Abdülhamit devrinin her yirmidört saati bin muamma ile doludur. -Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu
İlk şaşırmak ilk adımda başladı diyorum. Daire-i hususiye bu mu idi? -Halid Ziya Uşaklıgil
Çok hassasiyetli, azametli idi. Hiç şüphesiz şahsen merhametli idi. -Fethi Okyar
Bize ümmetin günahını kendinde bulmak, kendinde yenmek,kendisiyle fenaya erdirmek isteyen ruh dünyasının kahramanları lazımdır. -Nurettin Topçu
II.Abdülhamit, meziyet ve kusurları ile son imparatordu. Ondan sonra Osmanlı tahtının bir pırıltısı ve ağırlığı kalmamıştı. -Turgut Özakman (Diriliş/Çanakkale 1915’ten)
Onlar sanıyorlar ki, biz sussak mesele kalmayacak, halbuki biz sussak tarih susmayacak, tarih sussa, hakikat susmayacak. -Sezai Karakoç
Dünyanın son hükümdarı, son evrensel imparator II. Abdülhamit Han’dır. -İlber Ortaylı
Sen değil naşın hükümdar olsa elyakdır bize/Dönsün etsin taht-ı Osmaniye tabutun cülus -Ahmet Rasim
Abdülhamid’in yönetim tarzı azami müsamahadır -Gazi Mustafa Kemal Atatürk
Padişah Abdülhamit sayesinde Batı âlemi, bilhassa Dışişleri teşkilatları; Halifeye, İslâm âleminin Papası gözüyle bakıyorlardı. Onun bu sıfatla kullanabileceği nüfuzdan çekiniyorlar, hattâ korkuyorlardı. -Wanbery
Abdülhamit devrinin her 24 saati bin muamma ile doludur. -Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu
Abdülhamid’i kötülemek cehalettir. -Ali Rıza Alp
Sultan Abdülhamid’i tahttan indiren İttihatçılardan, Tal’at, Enver, Cemal Paşalar da dahil olmak üzere bir kısmı Abdülhamid Han’ı anlayamadıklarını itiraf etmişler ve yaptıklarından pişman olduklarını her vesileyle ifade etmişlerdir. Bunlardan, Filozof Rıza Tevfik, “Sultan Abdülhamid’in Ruhaniyetinden İstimdat” isimli şiirinde hislerini şöyle dile getirmiştir:
“Tarihler ismini andığı zaman,
Sana hak verecek, hey koca sultan;
Bizdik utanmadan iftira atan,
Asrın en siyasî padişahına!”
Divane sen değil, meğer bizmişiz!
Bir çürük ipliğe hülya dizmişiz!
Sâde deli değil, edepsizmişiz!
Tükürdük atalar kıblegâhına”
Şöyle diyor Yahya Kemal:
“Ey şehryâr-ı â’tıfet-âsâr-ı muhterem
Ey Tâc-dâr-ı mâ’delet-efkâr-ı zu’1-kerem
Sensin, o pâdşâh-ı dil-âgâh-ı pür-himem
Kim vasf-ı Hazretin’de senin her ne söylesem
Abradır ey Halîfe-i pür-lutf-u mâ’delet”
Allahım helal etmiyorum!
Şahsımı değil, milletimi bu hale getirenlere, hakkımı helal etmiyorum!
Beni, benim için lif lif yolsalar, cımbız cımbız zerrelerimi koparsalar, sarayımı yaksalar, hanümanımı, hanedanımı söndürseler, çoluğumu gözümün önünde parçalasalar helal ederdim de Sevgili’nin (SalAllahu Aleyhi ve Sellem) yolunda yürüdüğüm için beni bu hale getiren ve milletimi ateşe atan insanlara hakkımı helal etmem!
Allahım! Mukaddes isimlerine kurban olduğum Allahım!
Ya Âdil!
Bana “Kızıl Sultan” adını takan ve devrilmem için ellerinden geleni yapan Ermenileri, şimdi beni devirenlere parçalatıyorsun!
Bu cellatları da, kim bilir, kimlere parçalatacaksın?..
Fakat yâ Rahman!..
Adaletinle tecelli edersen hepimiz kül oluruz!
Bize acı!
Resûlünün, Sevgilinin, Kainatın Efendisinin nurunu kaydeder gibi olduğu için bu hale gelen millete, rahmetinle, fazlınla, lütfunla tecelli et!
Yâ Kâdir!
Kundaktaki yavruyu gagasına almış, kaçıran leş kuşunu düşürüp çocuğu kurtarmak ancak senin kudretine sığabilir. Leş kuşlarının gagasında kundak çocuğuna dönen milletimi kurtar Allahım!
Ya Ma’bud !..
Ömrümde tek vakit farz namazı kaçırdığımı hatırlamıyorum!
Ama tek vakit namazım olduğunu iddiaya da nefsimde kuvvet bulamıyorum!..
Huzurunda eğileceğime kaskatı kalıyorum ve duada ruh teslim edeceğime yatağımda kıvranıyorum! Sana kulluk gösteremeyen bu kulunu affet Allahım!Eğer, yılları tesbih dizisince süren hükümdarlığımda Seni bir kere anabildim, Resûlüne bir an bağlanabildimse, duamı, o bir kere ve bir an yüzü suyu hürmetine kabul et!
Yâ Sübhan!
Şu titrek elleri, Kıyamet gününde sana “Ümmetim, ümmetim!” diye yalvaracak olan Habibinin eteğinde, şimdi “Milletim, milletim!”diye dilenen bu ihtiyarın duasını geri çevirme! Milletimi evvelâ “Ba’sü ba’de’l-mevtsiz” bir ölümle yok etmeye götüren sahte kurtarıcılar ve sahte kurtuluşlardan kurtar; ve ona bir gün gelecek kurtarıcıları, gerçek kurtuluşu nasib eyle!..
Benim artık bu dünya gözüyle görebileceğim hiçbir saadet ümidim kalmadı.
Bari felâketi olsun bana daha fazla gösterme Allahım!
Ayakta duramaz, haldeyim!
Vadem ne gün dolacak Allahım?..
Kaynakça
Ottoman flag alternative 2.svg Osmanlı İmparatorluğu portali
^ Makedonya'dan Ortaasya'ya ENVER PAŞA 1908-1914 cilt:2, Şevket Süreyya Aydemir, Remzi Kitabevi, 9.b., Mart 2005, ISBN 975-14-0396-0, s:80. Not: Hicri takvime göre 16 Şaban 1258 doğumlu olduğu belirtilmektedir.
^ Yüzüncü yılında II. meşrutiyet, Asım Öz, Pınar Yayınları, 2008, ISBN 975-35-2115-4
^ Palmer, Alan (1993). Bir Çöküşün Yeni Tarihi. İstanbul: Sabah Kitapları. s. sf. 159-160. ISBN 975-7339-00-8.
^ Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi. s. c. VII s.366.
^ "Kanun-i Esasi". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Bulgarian Horrors and the Question of the East, W.E. Gladstone, 1876, s.61-62.(Orijinal metnin pdf versiyonu)
^ Osmanlı Devleti'nde Dış Borç ve Borçlanma
^ Bahdıroğlu, Yavuz. "II. Abdülhamit" (Türkçe). Resimli Osmanlı Tarihi yıl = 2009. Nesil Yayıncılık. s. 470, 471. ISBN 978-975-269-299-2.
^ "Darbeler ve sıkıyönetimler gizli servisi de vurdu". 10 Ağustos 2007. 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Tektaş, Nazım (2006). "II. Abdülhamit" (Türkçe). Saraydan Sürgüne Osmanlı Tarihi. Çatı Yayıncılık. s. 588-626.
^ Belgesel Yayımcı: kultur.gov.tr]
^ Ayşe Osmanoğlu, Babam Sultan Abdülhamid (Hatıralarım), 3. baskı, Ankara 1986, Selçuk Yayınları, s. 24-25.
^ "II. Abdülhamid'in çevirttiği polisiye romanlar", Müteferrika, Sayı: 28, Kış 2005-2, s. 25-34.
^ II. Abdülhamid'in "Kızıl Sultan" olarak tanımlandığı Le Rire dergisinin kapağı, The Red Sultan, “Le Rire”, Sayı:134, Paris, 29 Mayıs 1897.
^ Roy, Gilles; Abdul-Hamid, le sultan rouge; 1936
^ Armağan, Mustafa. "Abdülhamid hakkında yanlış bildiğimiz 10 şey". .zaman.com.tr. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2010-04-29.
^ Mustafa Armağan, Abdülhamid'in Kurtlarla Dansı (5 Nisan 2007). "Atatürk'e Göre II.Abdülhamid Han". delinetciler.org. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Bedrettin Keleştimur (14 Aralık 2009). "Prens Bismark Diyor Ki!" (Türkçe). günışığı. Erişim tarihi: 31 Ekim 2011.
^ "Deniz Müzesi". Hayat Tarih Mecmuası: 42-49. 1966.
^ Vakkasoğlu, Vehbi (1999) (Türkçe). Osmanlı İnsanı. Nesil Yayıncılık. s. 114.
^ Armağan, Mustafa. "Abdülhamid hakkında yanlış bildiğimiz 10 şey". .mustafaarmagan.com.tr. 20 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2010-04-29.
^ Talay, age, s. 304 vd
^ Talay, age, s. 410.
^ Hayrı Mutluçağ, "Boğaziçi köprüsünün yapılması yolunda ilk çabalar". Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 4, Ocak 1968, s. 32-33 (3 adet resim ve çizim, 3 adet de belge mevcut).
^ Aydın Ta-lay, Eserleri ve Hizmetleriyle Sultan Abdülhamid, İstanbul 1991, Risale Yayınları, s. 309.
^ Ufuk Gülsoy, "Yemen Demiryolu projesi", Tarih ve Medeniyet, Sayı: 41, Ağustos 1997, s. 44-49.
^ Gazi Kadın/Nene Hatun Başrollerinde Türkan Şoray ve Kadir İnanır'ın oynadığı filmin konusu 93 harbinde geçen bir aşk ve kahramanlık öyküsü
^ Harem Suare, Sinema.com
^ Abdulhamit Düşerken, Sinema.com
^ Osmanoğlu, Ayşe, Babam Sultan Abdülhamid, Selis Yayınları, s.278.
^ Osmanlı padişahlarının eşleri, Sabah.com.tr
Necip Fazıl Kısakürek
(Ulu Hakan II.Abdülhamid Han)
Etiketler : Sultan, II Abdülhamit Han, Kimdir ,Osmanli,padişah,Osmanlı,I. Meşrutiyet,
Fransız Hekimi Rene Theophile Hyacinthe Laennec Kimdir?
René-Théophile-Hyacinthe Laennec (17 Şubat 1781 - 13 Ağustos 1826), Fransız hekim, steteskopun muciti.
Rene Laennec, 1816 yılının bir günü Paris sokaklarında dolaşırken iki çocuk görmüştür. Çocuklardan biri tahta bir sopanın ucuna kulağını dayamış, diğer çocuğunda tahtanın diğer ucuna iğneyle vurduğunu görmüştür. Daha sonra Laennec, kağıdı rulo yapıp iple bağlamış ve bunu hastanın göğsüne dayadığında kalp atışlarını duyabildiğini fark etmiştir. Bu alete Yunancada göğüs anlamına gelen "stethos" sözcüğünden gelen stetoskop adı verilmiştir.
Fransız hekimi (Quimper, 1781-Kerlouanec, 1826).
Nantes hastanelerinde başhekimlik yapan amcasının yanında yetişen Rene Theophile Hyacinthe Laennec, aynı kentte tıp öğrenimine başladı. 1800’de öğrenimini sürdürmek amacıyla gittiği Paris’te Corvisart’ın (1755-1821) öğrencisi oldu; 1802’de hekimlik ve cerrahi alanında iki ödül aldı. 1804’te tıp öğrenimini tamamladıktan sonra çok başanlı bir meslek yaşamı oldu. Önce Beaujon Hastanesi hekimi olan Laennec 1806’da atandığı Necker Hastanesi’nde kendini pratisyen hekimliğe ve patolojik anatomi araştırmalarına verdi. 1805’ten sonra köpek kistinin yapısını ortaya çıkardı. Ama özellikle solunum yolları hastalıklarıyla ilgilendi ve 1815’te titizlikle sürdürdüğü gözlemlerinden elde ettiği sonuçları öğrencilerine aktarmaya başladı.
Özellikle göğüs boşluğu bölgesi organlarının dinlenmesini sağlayan stetoskopu buldu: 1817’den başlayarak üstünde çalıştığı bu dinleme yönteminil819’da Traite de l’auscultation mediate (Dolaylı Dinleme İnceleme Kitabı) adlı yapıtında ayrıntılı biçimde ele aldı. Yapıtının ilk baskısında, parmakla vurma ve dinleme yoluyla bulduğu bütün belirtilerin dökümünü yaptı. Algılanan her tür sesi ayrıştırarak inceledi ve günümüzde hâlâ kullanılmakta olan terimlerle belirledi. Ama ikinci baskısında, tek tek tanımladığı hastalıklar üstüne çalışmalarını yoğunlaştırdı ve bu tanımlama düzeni daha sonra tıp bilimi için bir örnek oluşturdu.
Laennec’in tanımladığı en önemli akciğer hastalığı, kendisinin de yakalandığı verem oldu, basil kökenini bilmediği bu hastalığı öbür solunum yolları hastalıklarından belirgin bir biçimde ayırdı.1822’de College de France’da tıp kürsüsüne getirilen, 1823’deyse Paris Tıp Fakültesi’ne profesör olarak atanan ve Krallık Tıp Akademisi üyesi olan Laennec 45 yaşındayken akciğer vereminden öldü.
AUF DEUTSCH
René Théophile Hyacinthe Laënnec
René Théophile Hyacinthe Laënnec
Stethoskop von René Laënnec, ca. 1820. Science Museum London.
Detailzeichnungen Stethoskop
René Théophile Hyacinthe Laënnec (* 17. Februar 1781 in Quimper; † 13. August 1826 in Kerlouarnec (Finistère)) war französischer Mediziner und Erfinder des Stethoskops.
Laënnec studierte in den Hospitälern in Nantes und war ab 1799 Wundarzt bei der Westarmee. Er studierte dann weiter unter Jean-Nicolas Corvisart in Paris und wurde 1816 Arzt am Hospital Necker zu Paris. Hier sammelte er seine Beobachtungen zur Auskultation mit dem von ihm erfundenen Stethoskop an Lungen- und Herzkrankheiten, die er 1819 und später (1826) in seinem Werk Traité de l’auscultation médiate (Paris 1819, 2 Bände; 4. Auflage von Andral, 1836, 3 Bände; deutsch von Meißner, Leipzig 1822) veröffentlichte.
1823 wurde er Professor am Collège de France und im folgenden Jahr Professor der medizinischen Klinik. Laënnec hat neben Leopold Auenbrugger, dem Entdecker der Perkussion, den Grund zu der exakten physikalischen Diagnostik der Krankheiten der Brustorgane gelegt und dadurch die Fortschritte der Medizin auf diesem Gebiet angebahnt.
Laënnec starb 1826 im Alter von erst 45 Jahren an Tuberkulose.
1868 wurde ihm in seinem Geburtsort ein Standbild errichtet.
Neben der Erfindung des Stethoskops ist Laënnec für die erstmalige Beschreibung und zunächst falsche Klassifizierung (als bösartige Neubildung) der Leberzirrhose bekannt.
RAŞiT TUNCA
BAŞAĞAÇLI RAŞiT TUNCA


FORUMUMUZDA
Dini Bilgiler...
Kültürel Bilgiler...
PNG&JPG&GiF Resimler...
Biyografiler...
Tasavvufi Vaaz Sohbetler...
Peygamberler Tarihi...
Siyeri Nebi
PSP&PSD Grafik
ALLAH
BAYRAK

Radyo Karoglan
Foruma Misafir Olarak Gir
Forumda Neler Var


GALATASARAY
FENERBAHÇE
BEŞiKTAŞ
TRABZONSPOR
MiLLi TAKIM
ETKiNLiKLERiMiZ